بررسی وضعیت تقسیم سودهای سالانه شرکت‌ها در سال جاری نشان می‌دهد که روند تقسیم سود شرکت‌های بورس نسبت به سال‌های گذشته به شدت کاهش یافته است به طوری که بسیاری از شرکت‌هایی که در سال گذشته 90 تا 95 درصد سود سالانه خود را بین سهامداران تقسیم می‌کردند، امسال به طور میانگین 50 تا 55 درصد این میزان را پرداخت می‌کنند.
کارشناسان عمده‌ترین دلیل کاهش سود تقسیمی شرکت‌ها (DPS) را کاهش منابع مالی آنان می‌دادند.
به غیر از شرکت‌های زیرمجموعه سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) و سرمایه‌گذاری بانک ملی که براساس یک سیاست کلان موظفند هر ساله بیشترین میزان سود سالانه را بین سهامداران تقسیم کنند امسال شرکت‌های کمتری تمایل به پرداخت سود سالانه دارند.
درواقع مشکلات نقدینگی بازار که عمده‌ترین واکنش و بازتاب خود را در تقسیم سود نقدینگی شرکت‌ها نشان داده است از 2 سال پیش آغاز شده و براساس هشدار کارشناسان ادامه چنین روندی می‌‌تواند صدمات زیادی را برای بازار سرمایه و برنامه خصوصی‌سازی کشور به دنبال داشته باشد.
سخت‌گیری سازمان بورس در اعطای مجوز افزایش سرمایه که از مهم‌ترین کارکردهای بورس و روش‌های تأمین نقدینگی شرکت‌های بورسی است از یک طرف و مشکلات بانک‌ها در پرداخت وام و تسهیلات بانکی دلایل اصلی کمبود نقدینگی در بازار سرمایه کشور برآورد می‌شود. این 2 منبع، اصلی‌ترین منابع تأمین مالی شرکت‌ها هستند.
در حقیقت زمانی که شرکت‌ها با مخالفت و سخت‌گیری سازمان بورس برای افزایش سرمایه مواجه شدند برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خود به بانک‌ها مراجعه کردند، از طرف دیگر بانک‌ها نیز خود به دلیل کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی با مشکلات دیگری دست به گریبان هستند در نتیجه روند اعطای وام و تسهیلات بانکی به شرکت‌ها را عملاً بسیار دشوار و یا در یک پروسه چندساله قرار داده‌اند.
حتی سهامداران بورس نیز با اعمال افزایش سرمایه شرکت‌ها مخالفند چرا که افزایش سرمایه شرکت‌ها منجر به کاهش قیمت سهام و در نتیجه کاهش ثروت عمومی سهامداران خواهد شد.
به تمامی این موارد باید رکود چند ساله بورس و اطمینان نداشتن متخصصان اقتصادی را به تصمیمات کلان اقتصادی که قرار است در آینده اتخاذ شود را نیز اضافه کرد که منجر شده هم نقدینگی موجود در بازار کاهش پیدا کند و هم مدیران بنگاه‌های اقتصادی برای کنترل بیشتر نقدینگی خود و پیش‌بینی وقایع آینده سود نقدی کمتر را بین سهامداران تقسیم کنند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه چنین روندی برای آینده بازار سرمایه کشور و برنامه خصوصی سازی در کشور خطرناک خواهد بود.
نظر کارشناسان
حسین خزلی خرازی مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی ضمن تأیید این موضوع معتقد است: در حال حاضر نسبت سود تقسیمی شرکت‌ها (DPS) به سود شرکت‌ها (EPS) پایین آمده و این موضوع در سال جاری به وضوح قابل مشاهده بود.
وی افزود: به غیر از شرکت‌هایی که مشمول اصل 44 بودند و شرکت‌هایی که سهامشان براساس اصل 44 واگذار شده مابقی شرکت‌ها علاقه‌ای ندارند که سود خود را تقسیم کنند و این موضوع به تصمیم مدیران شرکت‌ها برای کنترل منابع مالی بازمی‌گردد.
وی تأکید کرد: از دید مدیران مالی شرکت‌ها راحت‌ترین راه برای تأمین منابع مالی تقسیم نکردن سود و یا تقسیم سود با تأخیر طولانی مدت بین سهامداران است.
خرازی تصریح کرد: در حال حاضر شرکت‌هایی هستند که به مدت 2 سال سود سالانه خود را بین سهامداران تقسیم نکرده‌اند و هنوز هم شرکت‌های حقوقی هستند که در حال دریافت مطالبات 2 سال گذشته خود هستند.
مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی تأکید کرد: واقعیت این است که اکنون وضعیت تأمین مالی برای شرکت‌ها با مشکل مواجه شده است و حتی بانک‌ها نیز به دلیل مشکلاتی که دارند در ارائه تسهیلات به شرکت‌ها ناتوانند.
وی افزود: بانک‌های دولتی همچنان تعهدات قبلی و عقب مانده خود را پرداخت نکرده‌اند و بانک‌های خصوصی نیز در بلاتکلیفی به سر می‌برند به همین دلیل مدیران شرکت‌ها نیز که در تأمین منابع مالی خود با مشکل مواجه هستند تلاش می‌کنند تا سود نقدی کمتری را و با حداکثر تأخیر پرداخت کنند.
به گفته خرازی مجموعه این عوامل باعث می‌شود که روند سرمایه‌گذاری در بورس با مشکل مواجه شود و سهامداران کمتری علاقه به سرمایه‌گذاری بلند مدت در بورس داشته باشند.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: زمانی که چنین شرایطی پیش می‌آید بیشتر سهامداران سعی می‌کنند تا به سراغ سود‌آوری از محل نوسان قیمت بپردازند و انگیزه‌هایشان برای سرمایه‌گذاری بلند‌مدت و دریافت سود سالانه کمتر می‌شود چون سود سالانه کمتری پرداخت می‌شود.
این موضوع حتی به شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ نیز تسری پیدا می‌کند و آنان نیز برای درآمد بیشتر به این سمت و سو حرکت خواهند کرد.
خرازی در ادامه توضیح داد: در طول 2سال گذشته نقدینگی موجود در دست مردم هر سال 40 درصد رشد پیدا کرده در حالی که نقدینگی‌های موجود شرکت‌ها به ویژه بنگاه‌هایی که وضعیت‌شان به نوعی به بورس پیوند خورده با کاهش مواجه شده است، بنابراین باید برای این موضوع راهکاری اندیشید.
وی افزود: این موضوعات باعث شده که یکی از مهم‌ترین فلسفه‌های وجودی بورس که تأمین منابع مالی و تسهیل نقدینگی شرکت‌هاست زیر سؤال برود و ممکن است در روزهای آتی مشکل کمبود نقدینگی بیشتر شود.
مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی سپس به ارائه راهکاری برای برون رفت از وضعیت کنونی پرداخت و گفت: یکی از راهکارهای حل این موضوع انتشار اوراق مشارکت بورس است که باید در طی ماه‌های آینده رواج بیشتری پیدا کند اما سود این اوراق مشارکت باید بیشتر از سود 5/15 درصد دولت باشد و شرکت‌های بورس می‌توانند تا 17 یا 18 درصد بابت این اوراق مشارکت سود بدهند.
وی تصریح کرد: شرکت‌های بورسی می‌توانند بخشی از مشکلات مالی خود را از طریق انتشار اوراق مشارکت که دارای تشریفات اداری کمتری نیز نسبت به بانک‌هاست حل کنند.
بی رغبتی برای تقسیم سود
هدف اصلی شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند تخصیص بهینه منابع و تأمین منابع مالی است. اگر بازار سهام و بورس دچار رکود باشد، اثرش در وضعیت مالی شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری آنها مشخص می‌شود.
در نتیجه رکود بازار نیز خود به این موضوع دامن زده است. از طرفی مشکلات شرکت‌ها در انجام افزایش سرمایه و همچنین دریافت وام از بانک‌ها آنها را با مشکل نقدینگی مواجه کرده است.
همه این موضوعات منجر شده تا امسال بسیاری از شرکت‌ها به غیر از شرکت‌هایی که براساس اصل 44 و سهام عدالت واگذار شده‌اند احساس کنند که نقدینگی برایشان بسیار حیاتی است.
در نتیجه تقسیم سود خود را کنترل کرده‌اند تا دچار کمبود نقدینگی نشوند.
