به گزارش همشهری‌آنلاین محتوای مقاله‌ی اولِ این شماره، استثنائاً، از محورهای موضوعىِ معمولِ فصلنامه که بر موسیقیها و فرهنگهای موسیقایىِ همخانواده با موسیقی ایرانی متمرکز است فاصله دارد.
این مقاله، با عنوانِ «ساختار زمانی در موسیقی آفریقای مرکزی: دورهمندی، وزن، ریتم و چندریتمی»، برای شمارهی ۶۳، یعنی دومین شمارهی ویژهی ریتم، در نظر گرفته شده بود، اما متأسفانه محل مناسبی در آن شماره نیافت و دست اندرکاران فصلنامه با توجه به اهمیت این مقاله و محدودیت فضای نشریه شماره قبل آن را در این شماره عرضه کرده‌اند.
مؤلفِ آن، سیمها اَرُم، محققی است که کمتر مطلبی درباره‌ی مفهومِ بنیادىِ ریتم به آثارِ او، از جمله همین مقاله‌ی مهم، ارجاع نمیدهد. اَرُم در این مقاله، با بررسىِ همهجانبهی ریتمهای آفریقای مرکزی، برخی از مفاهیمِ کلیدىِ مربوط به مبحثِ ریتم و وزن را از نو تعریف میکند و با کشفِ ویژگیهای ریتمهای آفریقایی ــ بهویژه خصوصیتِ جالبی که او آن را «فردیتِ ریتمیک» مینامد ــ زمینههای تازهای برای تعمق بر این مفهومِ پیچیدهی موسیقایی فراهم میکند.
در مقاله‌ی بعدی، آرش محافظ، که بحثِ پیشروهای عجمی را از شمارهی ۵۷ آغاز کرده بود، این بار، در قسمت چهارمِ این بحث، به جنبهی ریتمیکِ این پیشروها توجه میکند و پس از مقدمه‌ای درباره‌ی انواعِ دُورهای ایقاعىِ کارگان، به طور اختصاصی، ریشه‌ی تاریخی و جنبه‌هایی از شیوه‌ی آهنگسازی روی ریتمِ پراهمیتِ دوُیک را مورد بررسی و نظریه‌پردازی قرار مى‌دهد.
محمدرضا شرایلی، در مقالهاش تحت عنوانِ «یافتههایی از سفر پاریس (۱۲۸۶ش)» که به بهانهی رونمایی صفحاتِ گرامافُنِ نویافته از ضبطهای این سفر در موزهی مقدم نوشته شده است، ضمن مرورِ اطلاعاتِ قبلاًموجود از این سفر و تبعاتش، گامی جلوتر برداشته، به استنادِ یافتههای متأخرتر، پرتوِ تازهای بر نکاتِ تابهحال مبهمِ مربوط به این سفر میاندازد. ارائهی آماری دقیقتر و فهرستی کاملتر از آثارِ ضبطشده در این سفر و نیز توصیف ویژگیهای آنها براساسِ شنیدههای خودِ مؤلف از جمله دستاوردهای این مقاله است.
کامیار صلواتی در مقاله‌ی «بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راکِ ردیف میرزاعبدالله» به شناسایی و تشریح ساختار و دانگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی گوشه‌های خانواده‌ی راک برآمده است. مؤلف، پس از مطالعه‌ی خصوصیات ساختارىِ دستگاه ماهور و دانگ‌های مورد استفاده در راک، الگویی را پیشنهاد مى‌کند که فضای اصلىِ گوشه‌های راک (به‌جز راک کشمیر) را در بر بگیرد.
در بخش «یادداشتهای پراکنده»، محسن محمدی این بار نیز اسناد جالبی از موسیقی قاجار را معرفی میکند که در آنها دو اروپایی، یکی لومر، که نقش مهمی در آموزش موسیقی بهسبکِ غربی در این دوره ایفا کرده بود، و دیگری اوژن اوبن، دیپلماتی فرانسوی که سفرنامهی او مربوط به سالهای ۱۹۰۵ و ۱۹۰۶ به فارسی ترجمه شده است، درباره‌ی موسیقىِ ایرانی سخن میگویند و یکی از آنها تعداد دستگاهها را شش و دیگری هشت اعلام میکند.
در بخش «مفاهیم بنیادین» این شماره بخشهایی از کتاب روث استُن درباره‌ی تئوریهای قومموسیقیشناسی را ترجمه کردهایم که به تکاملگرایی، اشاعهگرایی و کارکردگرایی میپردازند. با توجه به کمبود منابع فارسی در این زمینه، امیدواریم این مطلب ــ که طبیعتاً شکلوشمایلِ مقالاتِ علمی را ندارد و به سیاق کتابهای درسىِ دانشگاهی نوشته شده است ــ برای دانشجویانِ این رشته و دیگرعلاقهمندان مفید باشد. مؤلف بهطور موجز این سه گرایش را معرفی کرده، نقاط ضعف و قوتِ آنها را برشمرده و با مثالهایی از تحقیقات خودش و دیگران مصداقهای آنها را نیز ارائه داده است.
بخش «گفتگو»ی این شماره حاوی مصاحبهای استثنائی است با گنایچی تسوگه، موسیقیشناس مشهور ژاپنی و اولین دانشجوی دپارتمان موسیقىِ دانشگاه تهران. در این مصاحبه، گنایچی تسوگه، ضمنِ توضیح سرگذشت موسیقایی خود، ماجرای اولین سفرش به ایران، بیش از پنجاه سال پیش، و اتفاقاتِ منجر به تأسیس گروه موسیقی دانشگاه تهران را، با جزئیاتْ بیان و، البته، برخی دیدگاههایش در مورد موضوعات گوناگون موسیقیشناختی را مطرح کرده است. این مصاحبه با دو پیوست (بخشی از مصاحبهی پروفسور تسوگه با حاجآقا محمد ایرانی مجرد و ترجمهی فصلی از کتابِ برونو نتل، شامل اشاراتی به تأسیس گروه موسیقی دانشگاه تهران) به پایان میرسد.
در بخش «نقد و بررسی» دو مطلب داریم؛ یکی از آنِ استاد مجید کیانی است با عنوانِ «ویژگیهای آموزش موسیقی ایرانی از قدیم تا امروز». مؤلف، در واکنش به مطلبِ «تا فصلی دیگر...»ِ شمارهی ۶۲، که بهنوعی نقدی بر عرفانزدگىِ محیط موسیقىِ ایرانی و رابطهی مرید و مرادی در این محیط بود، کوشیده است خصوصیاتِ سنتی و جدیدِ آموزش موسیقی ایرانی را برشمرد و به نقدِ شیوههای جدید بپردازد.
مطلب دوم نقدی است که وهرز پوراحمد بر مقاله‌ی حسین میثمی، «مروری بر زندگی قربانخانِ شاهی»، که در شمارهی ۶۲ فصلنامه چاپ شده بود، نوشته و در آن به تدقیقِ برخی اطلاعاتِ ارائهشده در مقاله‌ی مذکور پرداخته است.
فصلنامه موسیقی ماهور به مدیرمسئولی محمد موسوی به قیمت 15 هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما