هر چند كارشناسان دفتر قابليت پرواز سازمان هواپيمايي كشوري اصرار داشتند كه بايد از ادامه پرواز اين هواپيما مخصوصا به جنوب كشور جلوگيري شود و پيش‌بيني كرده بودند كه درصورت ادامه پرواز، حادثه‌اي هولناك رخ خواهد داد اما نه‌تنها پرواز هواپيما ادامه يافت كه تيم كارشناسان نيز عزل و جابه‌جا شدند تا 19مرداد امسال يكي از هولناك‌ترين حوادث سال رقم بخورد؛ حادثه‌اي كه با سقوط هواپيما همراه شد و خانواده‌هاي زيادي را داغدار كرد.
حالا با گذشت چند روز از اعلام دلايل سقوط هواپيماي مرگ، مهندس شهاب محمدي، كارشناس ارشد قابليت پرواز سازمان هواپيمايي كشوري در گفت‌وگو با همشهري از جزئيات تلاش خود و ديگر اعضاي تيم كارشناسي براي جلوگيري از ادامه پروازاين هواپيما مي‌گويد.
- ماجراي نقص و اشكال در هواپيماي ايران140 و تلاش تيم كارشناسان براي جلوگيري از پرواز آن از چه زمان شروع شد؟
در تاريخ 30مهرماه سال گذشته به‌دنبال دريافت گزارش‌هايي درباره نارسايي موتور اين هواپيما در مناطق گرم و مرطوب و همچنين طرح بحث وجود لرزش شديد در موتورها، با موافقت رئيس وقت سازمان هواپيمايي كشوري، بررسي‌ها درباره اين هواپيما شروع شد. من و يكي ديگر از كارشناسان ابتدا به‌عنوان مسافر سوار اين هواپيما شديم و در آن سفر متوجه شديم كه هواپيما لرزش زيادي دارد.
پس از آن سوار 2هواپيماي ديگر كه شبيه اين نوع هواپيما بودند، در 2مسير ديگر شدم تا آنها را مقايسه كنم. لرزش هواپيماي ايران140 بيشتر از 2هواپيماي ديگر بود. وقتي از شركت بهره‌بردار دليل خواستيم، جواب دادند كه اين هواپيما سبك‌تر و به همين دليل لرزش آن بيشتر است. با اين حال پاسخ آنها قانع‌كننده نبود و بعد از بررسي‌هاي بيشتر به اين نتيجه رسيديم كه پرواز اين هواپيما به جنوب بايد متوقف شود و درنهايت نيز نامه محدوديت و توقف پرواز اين هواپيما به جنوب كشور صادر شد.
- دلايل شما براي توقف پرواز اين هواپيما به جنوب چه بود؟
ما 2دليل داشتيم؛ دليل اول اين بود كه هواي گرم براي موتور سم است. دوم اينكه هواي مرطوب باعث ايجاد خوردگي در هواپيما مي‌شود.
- اين توقف پرواز در چه بازه‌اي انجام شد؟
از دي‌ماه تا اسفند سال گذشته پرواز ايران140 به جنوب متوقف شد اما پس از آن شركتي كه اين هواپيما را در اختيار داشت، اصرار داشت كه اين پروازها ادامه داشته باشد. در اين مدت بررسي‌هاي ما ادامه داشت و متوجه شديم كه موتور هواپيما علاوه بر نارسايي در سيستم سوخت، داراي خوردگي موتور نيز هست.
از آنجا كه با پايان يافتن زمستان، هواي تهران نيز گرم مي‌شد، اين نگراني وجود داشت كه گرماي هوا روي موتور تأثير گذاشته و خطرساز شود. بنابراين از اوايل فروردين ماه، تلاش تيم كارشناسي براي رفع ايرادات موتور شروع شد اما اين بار شركت اوكرايني سازنده آنتونوف اعلام كرد كه بنزين ايران به‌دليل داشتن كمي آب باعث خوردگي موتور شده است. حال آنكه اين ادعا كاملا غيرمنطقي بود و ربطي به خوردگي موتور نداشت.
- بعد چه اتفاقي افتاد؟
25 فروردين همراه يك تيم كارشناسي راهي اصفهان شديم تا با مسئولان شركت بهره‌بردار ايران140 مذاكره كنيم. در حاشيه يكي از اين جلسات، خانمي گفت كه اگر شما اين شركت را بخوابانيد، من بايد رختشويي كنم. گفتم اگر رختشويي كني بهتر از اين است كه فرزندت بي‌مادر بزرگ شود. بعدها وقتي حادثه رخ داد، شنيدم كه همان خانم نيز در هواپيما بوده و جانش را از دست داده است. در آن جلسات مديران ارشد شركت مورد نظر حضور داشتند.
همه اصرار ما اين بود كه با توجه به ايراد موتور، هواپيما نبايد پرواز كند. ما اعلام كرديم كه موتور اين هواپيماي ايران140 علاوه بر اشكال در سامانه سوخت رساني داراي لرزش، خوردگي و زنگ‌زدگي است و جوانب احتمال توقف يك موتور در هنگام پرواز و عدم‌توانايي موتور دوم براي ادامه مسير را طرح كرديم.
در اين جلسات قرار بود مجوز سالانه بهره‌برداري شركت (AOC) از هواپيما ايران140 تمديد شود و اگر تيم كارشناسي اين مجوز را تمديد نمي‌كرد، شركت ديگر حق استفاده از اين نوع هواپيما را نداشت. اين جلسات 3روز ادامه داشت اما به نتيجه‌اي نرسيد. ما در اين جلسات ايرادهاي موتور را اعلام كرديم اما آنها زير بار نمي‌رفتند. از سوي ديگر فشارها براي تمديد AOC شركت ادامه داشت. در نهايت گفتيم تخمين بزنيد كه دماي هواي تهران چه زماني به 30 تا 35درجه مي‌رسد. گفتند حدودا دهه اول خرداد. بنابراين مجوز شركت را تا هفتم خرداد تمديد كرديم تا آنها در اين مدت درباره ايراداتي كه ذكر كرده بوديم پاسخ بدهند و فعاليت شركت نيز ادامه داشته باشد.
- پس از پايان مهلت ايراد موتورها رفع شد؟
هشتم خرداد دوباره راهي اصفهان شديم. قصدمان بررسي موتورها بود. 2موتور هواپيما را بررسي كرديم و متوجه شديم كه هنوز خوردگي دارد. پس از بررسي‌ها در نامه‌اي نوشتيم كه هنوز ايرادات رفع نشده است. نهم خرداد جلسه‌اي در تهران گذاشتيم كه در آن همه مسئولان شركت توليد و بهره‌بردار ايران140 حضور داشتند. آنها دلايل و ايرادات ما را قبول نكردند و در نهايت جلسه روز بعد نيز برگزار شد و اين بار بعد از اينكه تمامي اشكالات موتورهواپيما را گفتيم، صورتجلسه امضا شد.
اين در حالي بود كه ما مجوز شركت را نيز تمديد نكرده بوديم. اما چند روز پس از امضاي صورتجلسه علاوه بر مدير دفتر قابليت پرواز، ديگر افرادي كه اين صورتجلسه را امضا كرده بوديم از سوي رئيس سازمان هواپيمايي كشوري عزل و به جاي ديگري منتقل شديم. پس از آن هم به‌رغم همه تلاش‌هاي كارشناسي براي توقف پرواز اين هواپيما، AOC شركت بهره‌بردار ايران140 به‌مدت يك سال ديگر تمديد شد تا اينكه 19مرداد امسال به‌دليل از كار افتادن يكي از موتورها و همچنين دماي هوا و اضافه بار سقوط كرد و 41نفر را قرباني كرد.
- تلاش ناكام براي توقف پرواز
براساس مداركي كه در اختيار همشهري قرار گرفته است، تيم كارشناسي دفتر قابليت پرواز سازمان هواپيمايي كشوري در جريان برگزاري جلسات با مسئولان شركت بهره‌بردار هواپيماي ايران140، مشكلات و ايرادات هواپيما را به آنها اعلام كرده بودند كه برخي از آنها، وجود مشكل در پمپ‌هاي سوخت موتور هواپيما، خوردگي روي موتورها و تأييديه طراح و سازنده موتور هواپيما، درخصوص مشكل مشاهده شده در كمپرسور مربوط به خوردگي است اما به جاي اينكه مشكلات مطرح شده رفع شوند، تيم كارشناسي از اين ماجرا كنار گذاشته شدند و در نهايت با سقوط هواپيما 41 نفر جان خود را از دست دادند.
نظر شما