از سال ۲۰۰۳ و پس از حمله آمريكا به اين كشور به‌طور ميانگين ماهانه هزار نفر در اين كشور جان خود را در حملات و انفجارها از دست داده‌اند و حالا هم اين كشور با سرطاني به نام داعش دست و پنجه نرم مي‌كند. كشوري كه زماني ارتش آن در منطقه مشهور بود اما چه مسيري را طي كرد تا به جولانگاه گروه‌هاي تروريستي و نقطه راحت بمبگذارهاي انتحاري تبديل شد ؟ نيروهاي امنيتي اين كشور چرا در يك دهه گذشته نتوانسته‌اند امنيت را تأمين كنند و گروهي مانند داعش به راحتي در ابتداي ورودش به خاك عراق شهرها را يكي پس از ديگري تصرف كرد؟
شهرهايي كه حالا آزادي هر كدام از آنها هفته‌ها زحمت و زمان مي‌برد و خيلي‌ها اميدوار هستند تا شايد با متحد شدن مردم و ارتش اين كشور بار ديگر نقشه عراق بتواند از نقاط سياه داعش خالي شود. ارتش عراق براي صدام ديكتاتور سابق اين كشور نقش حياتي داشت و به همين‌خاطر بعثي گري در آن بسيار پررنگ بود. گفته مي‌شود كه در زمان حمله آمريكا نزديك به ۶هزار نظامي عراق جزو مقام‌هاي ارشد حزب بعث بودند. پس از حمله آمريكا به عراق در سال ۲۰۰۳ دو روند درباره ارتش اين كشور كه خيلي از مقام‌هاي ارشد آن ريشه‌هاي بعثي داشتند در پيش گرفته شد. مسئله بعثي‌زدايي از ارتش حرفي نبود كه كسي موردي با آن داشته باشد. نظامياني كه ريشه بعثي داشتند با شيعيان اين كشور عناد خاصي داشتند و از بركناري صدام خشمگين شده بودند.
اما مسئله‌اي كه باعث شده اوضاع امنيت و هسته نظامي عراق نتواند تاكنون هم درست شود اقدام به انحلال ارتش عراق به بهانه پاكسازي بود. پل برمر حاكم غيرنظامي آمريكا در عراق كسي بود كه اين برنامه را اجرا كرد. وي انحلال ارتش سابق رژيم صدام و كليه سازمان‌هاي دفاعي و امنيتي اين رژيم را اعلام كرد تا عراق عملاً وابسته به نيروهاي امنيتي آمريكا شود. برمر در آن زمان درباره انحلال ارتش، وزارت دفاع و سازمان‌هاي امنيتي عراق گفت: اين اقدام با هدف نشان‌دادن اين موضوع است كه صدام براي هميشه رفته است.
برمر برخلاف نظر بسياري از كارشناسان كه ارتش عراق را براي امنيت داخلي و خارجي اين كشور حياتي مي‌دانستند نيروهاي نظامي و امنيتي عراق را با ۳۸۵ هزار نيرو در ارتش، ۲۸۵ هزار نيروي پليس و ۵۰ هزار نيروي گارد رياست‌جمهوري منحل كرد. اين اقدام باعث شد تا نظاميان عراقي كه بسياري از آنها افراد كارآزموده و حرفه‌اي بدون وابستگي به حزب بعث بودند خشمگين و عصباني خانه‌نشين شوند. اخراج ده‌ها هزار نيروي امنيتي كه زندگي‌شان از فعاليت در ارتش و پليس تأمين مي‌شد عملاً قدم ديگري بود تا عراق به جاي كشوري آزاد شده از ديكتاتوري عملاً به كشوري تحت اشغال تبديل شود.
اين اقدام باعث شد تا علاوه بر فروپاشي ارتش عراق گروه زيادي از اين نظاميان به مخالفان و كساني كه به‌دنبال ايجاد ناآرامي در عراق بودند بپيوندند. فرمانده نيروهاي آمريكايي در 17آوريل سال 2003اعلام كرد حتي يك گردان عراقي باقي نمانده و اكثر سربازان و افسران عراقي به منازل‌شان بازگشته‌اند. اكثريت اين سربازان شيعه و افسران نيز سني بودند. هرچند پل برمر هنوز هم از تصميم خود براي انحلال سازمان‌هاي امنيتي عراق دفاع مي‌كند اما انتقاد از اين اقدام آمريكا هنوز هم جنجالي است.
كشوري كه بدون ارتش ماند
آمريكايي‌ها مي‌گويند در دوران بازسازي عراق 2/20ميليارد دلار براي تجهيز و آموزش ارتش عراق هزينه كرده‌اند اما حالا اين سؤال را خود آمريكايي‌ها هم دارند كه اين پول در واقع صرف چه چيزي شده است؟ تعداد نيروهاي فعال ارتش عراق در حال حاضر 271هزار و 500افسر و سرباز در كنار 528هزار و 500نيروي ذخيره است. بودجه ارتش 6 ميليارد دلار يا 8درصد شاخص توليد داخلي اين كشور اعلام شده كه رقم كمي به‌حساب نمي‌آيد.
با اين عدد و رقم اكنون برخي مي‌گويند نيروهاي داعش آموزش ديده‌تر و مجهزتر از قواي دفاعي يك كشور شده‌اند. آنتوني زيني ژنرال بازنشسته آمريكايي كه زماني رياست فرماندهي مركزي نيروهاي آمريكايي را در خارج از اين كشور برعهده داشته درباره انحلال ارتش عراق توسط برمر مي‌گويد: انحلال ارتش عراق و رهاكردن كساني كه اسلحه داشتند بدون اينكه نظارتي روي آنها باشد و حقوق ماهانه به آنها پرداخت شود، اشتباه بود و همين سبب شد آنها بعدا به افرادي خطرناك تبديل شوند زيرا آنها افراد نظامي آموزش ديده بودند. ما اكنون مي‌بينيم برخي اعضاي داعش افسران سابق ارتش عراق بوده‌اند. آنها با مهارت‌ها و دانش نظامي كه داشتند توانستند به داعش كمك كنند به‌راحتي ارتش عراق را شكست دهد.
- شهرهايي كه بدون دفاع ماندند
در‌واقع بيشتر از آنكه ماجراي ورود و پيشروي اوليه داعش در عراق به قدرت و تداركات اين گروه مربوط باشد مرتبط با خلأ امنيتي و نبود نيروهاي نظامي كارآزموده‌اي بود كه نياز حياتي هر كشوري به‌حساب مي‌آيد. گفته مي‌شود در موصل حدود 150هزار نيروي امنيتي شهر را در مقابل حدود هزار تا 2هزار نيروي داعش رها كردند و در‌واقع موصل با خلأ نيروهاي امنيتي تقديم داعش شد. در بسياري از شهرها و روستاهاي ديگر عراق هم اتفاق مشابهي افتاد.
در‌واقع كشوري كه در يك دهه گذشته هر روز شاهد انفجار، حمله و كشتار بوده در كنار بي‌ثباتي سياسي و اختلاف‌ها در مثلث شيعيان، سني‌ها و كردها بحران اصلي آن به‌خاطر نبود هسته قدرتمند نظامي بوده است. منابع آگاه همچنين از فساد گسترده در ارتش عراق طي يك دهه گذشته خبر داده‌اند. گفته مي‌شود كه با فساد اداري گسترده در ميان نيروهاي مسلح عراق فرماندهان ارتش به جاي تأمين امنيت عراق به خريد و فروش پست مشغول بوده‌اند. ردپاي اين فساد را مي‌توان در ارتباط برخي مقام‌هاي ارشد ارتش در همكاري با گروه‌هايي كه قصد نا‌امني در عراق را داشتند، ديد. در مقطعي كه حملات القاعده در شهرهاي عراق افزايش پيدا كرد گروه‌هاي شبه‌نظامي سني موسوم به بيداري از نيروهاي سني تشكيل شد و بعدها همين نيروها توسط آمريكايي‌ها وارد ارتش عراق شدند.
- فلج‌كردن ارتش بدون تجهيزات
شايد قبل از حملات داعش و پيشروي اوليه راحت اين گروه تروريستي از سوريه به داخل عراق خيلي‌ها خبر نداشتند كه ارتش عراق بدون داشتن تجهيزات لازم عملاً وسيله‌اي براي دفاع از كشور در اختيار نداشته است. نيروي هوايي عراق كه تقريبا فاقد جنگنده بود و در عرض يك هفته از شروع حملات آخرين موشك‌هاي هل‌فاير خود را عليه نيروهاي داعش شليك كرد. زماني كه نوري مالكي چند‌ماه قبل از حملات داعش با درخواست دريافت تسليحات جنگي مانند بالگردهاي جنگي به واشنگتن رفت با جواب رد كاخ سفيد دست خالي بازگشت.
در‌واقع آمريكايي‌ها پس از آنكه نتوانستند توافقنامه امنيتي با عراق را امضا كنند با خروج نيروهاي خود در سال ۲۰۱۱ تلاش كردند تا ارتش عراق دست و پا بسته باقي بماند. آمريكايي‌ها هسته اصلي دفاع عراق از خود را منحل كردند و نظاميان را بدون تسليحات باقي گذاشتند. ساختار و خيانت برخي مقام‌هاي ارتش در كنار محدوديت‌هايي كه آمريكا در ارائه تسليحات به تلافي امضانشدن توافقنامه امنيتي با بغداد اعمال كرد باعث شد تا عراق نه از داعش كه از درون خود ضربه بخورد.
نظر شما