چهار نگاه به جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی و مجتمع‌های مسکونی

• معصومه آباد: نبود نظام یکپارچه فرهنگی به جامعه ضربه می‌زند

طرح‌هایی همچون جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی و مجتمع‌های مسکونی در قدم اول باید بتواند والدین را متوجه و درگیر موضوع کند.

به گزارش روابط عمومی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، معصومه آباد عضو شورای شهر تهران و نویسنده کتاب من زنده‌ام با اشاره به برگزاری جشنواره‌ کتاب‌خانه‌های خانگی از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اظهار داشت: رفتارهای ما متاثر از آموزه‌هایی است که در دوران کودکی کسب کرده‌ایم. علاقه به کتاب‌خوانی و مطالعه نیز از این امر مستثنی نیست.

وی با تاکید بر این‌که کتاب باید بخشی از زندگی روزمره کودک باشد، اظهار داشت: کودکان و نوجوانان باید در خانه با کتاب مانوس باشند و بتوانند کتاب را مثل اسباب‌بازی انتخاب کنند تا یاد بگیرند که چه‌طور مطالعه کنند. بی‌تردید وجود و گسترش کتاب‌خانه‌های خانگی و محلی قدمی موثر در به دست آوردن این مهارت است.

این عضو شورای شهر تهران در ادامه گفت: طرح‌هایی همچون این جشنواره در قدم اول باید بتواند والدین را متوجه و درگیر موضوع کند. افزایش همکاری پدرها و مادرها با جشنواره‌های این چنینی بدون شک می‌تواند بر افزایش علاقه کودکان و نوجوانان به کتاب و انس بیشتر آن‌ها با این دوست کاغذی موثر باشد.

آباد در ادامه شهرداری را یکی از مهم‌ترین ارگان‌ها برای حمایت از طرح‌های کتاب‌خوانی در جامعه معرفی کرد و گفت: اساسا طرح‌های مربوط به گسترش کتاب‌خوانی در تمام دنیا از سوی شهرداری‌ها اجرا می‌شود. چون این نهاد فرهنگی و اجتماعی در ارتباط مستقیم با مردم است.

این نویسنده تاکید کرد: تنها برگزاری نمایشگاه‌های کتاب از سوی نهادی مثل شهرداری کارساز نیست. این نهاد فرهنگی اجتماعی ظرفیت بسیار بالاتری دارد که می‌تواند برای گسترش فرهنگ مطالعه در کشور با حمایت از کتاب‌خانه‌های خانگی و محلی و... مورد استفاده قرار گیرد.

وی نبود نظام فرهنگی یک‌پارچه را مهم‌ترین ضعف در کشور دانست و افزود: در کشور ما متولیان فرهنگی وجود دارند؛ اما غالب نهادها به صورت جزیره‌ای کار می‌کنند و این مساله بزرگ‌ترین ضربه را به جامعه می‌زند.

• گیتی خامنه: اشتراک کتاب‌خانه‌های خانگی به وجدان آدم‌ها تلنگر می‌زند

وقتی کسی کتاب‌خانه اش را که يكي ارزشمندترین گنجینه‌هاي معنوی‌ اوست، با دیگری يا ديگران شريك مي‌شود، به ناخودآگاه وجدان و ناخودآگاه او تلنگر می‌زند كه به تو و احساس مسئوليت و امانت‌داريت اعتماد دارم.

گیتی خامنه مجری سال‌های دور برنامه‌های کودک و نوجوان در گفتگویی در حاشیه سومین جشنواره کتابخانه‌های خانگی و مجموعه‌های مسکونی افزود: اين تلنگر به نوعي قدم گذاشتن در راه ايجاد تعاملي انساني و احترام آميز است؛ ‌از آن نوع ارتباطات ارزشمند و معنا داري كه اين روزها بسياري‌شان به مرتبه ارتباطاتي، تنزل پیدا كرده و در آن‌ها آدم‌ها درپی تحقق منافع‌شان از ديگران، صرفا استفاده ابزاري مي‌كنند!

وی ادامه داد: باور من این است که درصد بسیار زیادی از آدم‌ها به دلیل عدم آگاهی دچار اشتباه می‌شوند و به بیراهه می‌روند و درصد عظیمی از مشکلات امروز ما به ناآگاهی و انتخاب شیوه‌های نادرست در زندگی باز می‌گردد، نه به رذالت وپستي نوع بشر!

خامنه افزود: بی‌تردید همه ما آرزو داریم که جهانی عاری از ناهنجاری و بدی داشته باشیم و این جز با به دست آوردن آگاهی بیشتر حاصل نمی‌شود. اگر انسان بتواند آگاهی کسب کند، می‌تواند هم بر اوضاع خودش و هم بر فضای اطرافش تا حد زيادي مسلط شود و کنترل داشته باشد. هر اندازه آگاهی انسان بیشتر و جامع‌تر باشد، کنترل او بر فضای اطرافش هم بیشتر می‌شود و ميزان تاثيرپذيري نا آگاهانه او، كمتر.

این مجری کودک و نوجوان معتقد است: اگر ما بتوانیم هوش خلاقانه كودك خود را از زمان کودکی پرورش دهیم، حرمت و عزت نفس را به او بباورانيم و به او آگاهي و قوت و خلاقيت هديه كنيم، کودک راه‌حل بسیاری از مشکلات خود و هم‌نوعانش را خواهد يافت، شور را جايگزين شعور نخواهد كرد و به جاي تحت تاثير فشار گروه همسالان و اكثريت قرار گرفتن، ‌از آگاهي و دانش خود بهره خواهد برد.

وی افزود: بي‌شك يكي از راه‌هاي كسب اين آگاهي، مصاحبت با مُصاحب ارزشمندي با نام كتاب است. در شرايط فعلي بسیاری از مردم از گرانی و قیمت بالای کتاب و عدم امكان دسترسی مناسب به آن گله‌مندند. اما من خوشحالم که در این فضا هم آدم‌هایی امیدوار وجود دارند که تنها راه مقابله با ناخواستني‌ها را تسليم و يا در نهايت شكايت نمي‌يابند و در مشکلات هم به دنبال راه‌های گاه نامتعارف، نو و خلاقانه و در عين حال عملي، برای بهتر شدن اوضاع می‌گردند. جشنواره‌هایی مثل جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی هم ‌تلاشي از اين دست است. اين جشنواره طرحی هوشمندانه و كاربردي دارد؛ بهره‌گيري از گنجینه‌های بالقوه‌ای که افراد علاقه‌مند مي‌توانند اين‌گونه آنها را به فعلیت برسانند.

خامنه تاکید کرد: یکی از جنبه‌های در خور توجه این جشنواره، اعتمادسازی بیشتر بین مردم و به نوعي ايجاد يك شبكه اجتماعي هم‌دل است كه اهداف مشتركي را دنبال مي‌كنند و اين حركت احساس خوب تعلق داشتن را به آن‌ها مي‌دهد كه از نيازهاي اساسي انسان‌ها است. اين حركت علاوه بر این، جنبه‌های ارزشمند دیگری هم دارد؛ وقتی کسی کتابش را که يكي از ارزشمندترین گنجینه‌هاي معنوی‌ اوست براي مدتي به دیگری می دهد، ناخودآگاه به وجدان و ناخودآگاه او تلنگر می‌زند كه دوست من به تو اعتماد كرده‌ام، بيا با اعتماد و احترام به هم، زمينه هر سو استفاده‌اي را از بين ببريم!

این مجری نام‌آشنا در ادامه تصریح کرد: «به گمانم مي‌دانيم در جامعه امروز دیگر نصایح مستقیم بر بچه‌ها تاثیری مانند آن‌چه بر نسل گذشته داشت، ندارد و صرفا با تكرار توصيه‌هاي مرسوم کتاب بخوانید مشکلی حل نمی‌شود. به باور من ،خلاقانه عمل كردن در عصر حاضر، يك انتخاب نيست كه يك بايد لازم الاجرا است!

خامنه در پایان گفت: زماني را به خاطر مي آورم كه بعضي ناشران، رغبت چنداني به ارايه كتاب كودك نداشتند، ‌اما در حال حاضر شاهد تغييراتي در اين زمينه و گسترش عرضه كتاب‌ها براي اين گروه از مخاطبان هستيم و اين نشان‌دهنده وجود چنين تقاضايي از طرف مردم است كه اگر به درستي به آن پاسخ داده شود، شايد در آينده، زماني كه از سرانه مطالعه در ايران صحبتي به ميان مي‌آيد پيش خودمان و نسل آينده شرمنده نباشيم. طرح گسترش كتاب‌خانه‌هاي خانگي اگر با نظارت و آگاهي دادن درست به علاقه‌مندان، با توجه به رده سني و سلايق و علايق آنان صورت بگيرد، ‌به يقين يكي از اين گام‌ها است. و من به آن‌ها كه همت برداشتن اين گام را داشته‌اند صميمانه خسته نباشيد مي‌گويم و برايشان موفقيت را آرزو مي‌كنم.

• جواد محقق: آمارهای کتاب‌خوانی در ایران، سیاه‌نمایی است

ایران از نظر تولید کتاب جزو 10 کشور برتر دنیا است و آمارهای غیر واقعی که در زمینه کتاب‌خوانی در جامعه منتشر می‌شود، خود عاملی است که می‌تواند منجر به دوری مردم از کتاب و مطالعه شود.

جواد محقق نویسنده و پژوهشگر، برگزاری جشنواره‌هایی همچون جشنواره‌ کتاب‌خانه‌های خانگی را اقدامی خوب و ارزنده در جهت ترویج فرهنگ مطالعه دانست و گفت: «خیلی‌ها تصور می‌کنند کتاب در ایران جایگاهی ندارد و مردم چندان کتاب نمی‌خوانند؛ اما من با این نظر مخالفم. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ما اصلا جریانی به عنوان نویسندگان کودک و نوجوان نداشتیم و فقط تک‌چهره‌هایی بودند که در این عرصه فعالیت می‌کردند؛ اما امروز می‌بینیم که تنها انجمنی مثل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان بیش از 400 عضو دارد.»

وی ادامه داد: اگر کتاب فروش نمی‌رود و مردم کتاب‌ نمی‌خوانند، چه‌طور تعداد ناشران روزبه‌روز در حال افزایش است؟ قبل از انقلاب تعداد کتاب‌هایی که هر سال منتشر می‌شد کمتر از 2500 عنوان بود. این عدد امروز به 70هزار عنوان در سال رسیده است. یعنی آمار انتشار کتاب در کشور در حالی‌که جمعیت 2 برابر شده، 28 برابر افزایش داشته است.

محقق با تاکید بر این‌که هنوز با شرایط آرمانی فاصله داریم، گفت: امیدواریم که شرایط‌مان در زمینه کتاب‌خوانی روز به روز بهتر شود؛ اما واقعیت این است که ما از نظر تولید کتاب جزو 10 کشور برتر دنیا هستیم و صحبت‌هایی از این دست یا آمارهای غیرواقعی که در زمینه کتاب‌خوانی در جامعه منتشر می‌شود، خود عاملی است که می‌تواند منجر به دوری مردم از کتاب و مطالعه شود. چون وقتی مردم می‌شنوند که کسی در جامعه کتاب نمی‌خواند، اهمیت موضوع برای‌شان کمرنگ می‌شود و فکر می‌کنند وقتی کسی کتاب نمی‌خواند، لزومی ندارد آن‌ها هم به مطالعه بپردازند.

وی آمار ارایه شده در خصوص سرانه مطالعه در کشور را نوعی سیاه‌نمایی خواند و افزود: وضعیت ما در مقایسه با کشورهایی همچون ترکیه که به نوعی دروازه اروپا محسوب می‌شود یا کشور مصر بسیار بهتر است. پیشینه تاریخی ترکیه اگر بیشتر از ایران نباشد، کمتر نیست؛ اما نصف ایران هم کتاب تولید نمی‌کند. اگر مردم ایران کتاب نمی‌خوانند پس این حجم از تولید کتاب چه توجیهی دارد؟

این نویسنده ادامه داد: آماری که ارایه می‌شود بر اساس حجم مراجعات به کتاب‌خانه‌های عمومی است، در حالی‌که اغلب مردم در خانه‌های‌شان کتابخانه شخصی دارند و مرجعی هم نیست که میزان مطالعه آن‌ها را تخمین بزند یا برآورد کند. خود من هفت‌هزار جلد کتاب در منزل دارم؛ اما چه کسی از میزان مطالعه من خبر دارد؟ متاسفانه آماری که ارایه و در رسانه‌ها نیز مطرح می‌شود، بیشتر در جهت اهداف سیاسی و اتهام‌زنی به یکدیگر به کار می‌رود و چندان عینی و دقیق نیست.

محقق رونق بخشیدن به کتاب‌خانه‌های خانگی را اقدامی ارزنده توصیف کرد و افزود: هرکاری که برای افزایش ارتباط مردم با کتاب انجام دهیم، خوب و مفید است. اگر بتوانیم کتاب‌خانه‌های شخصی را در مجتمع‌های آپارتمانی فعال‌ کنیم و گسترش دهیم، به نفع فرهنگ مطالعه کار کردیم.

گفتنی است سومین جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی و مجتمع‌های مسکونی از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با همکاری اداره‌ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران در حال برگزاری است و اختتامیه این دوره از جشنواره روز 1 آذر 1393 در تالار مجتمع فرهنگی‌هنری ایوان شمس تهران برگزار می‌شود.

• نگار عابدی: فرهنگ‌سازی‌ کتاب‌خوانی باید از مدارس آغاز شود

نگار عابدی، بازیگر تلویزیون و تئاتر برگزاری جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی را اتفاق خیلی خوبی دانست و گفت: گاهی کتاب‌های نایاب را می‌توان کتاب‌خانه‌های شخصی پیدا کرد.

وی افزود: برخی از این کتاب‌ها را که به دلایل مختلفی نایاب می‌شوند یا چاپ‌های قدیمی دارند، را می‌توان در کتاب‌خانه‌های شخصی پیدا کرد و مخصوصا کسانی که کلکسیون نایابی از کتاب‌ها داشته باشند. البته واقعیت این است که امروزه کمتر آدم‌های دارای ولع کتاب کمتر پیدا می‌شوند که دنبال کتاب‌های موردعلاقه‌شان بروند.

او درگیری بیش از حد خانواده‌ها را با اینترنت یکی از دلایل اصلی کمبود مطالعه عنوان کرد و گفت: شاید یکی از این دلایل وجود اینترنت باشد، چون علاوه بر کودکان و نوجوانان، حتی پدر و مادرهای آن‌ها را درگیر خودش کرده است و به نوعی همه معتاد شده‌اند. متاسفانه اینترنت این روزها جایگزین عادت‌های خیلی خوب مثل کتاب خواندن شده است.

این بازیگر با اشاره به این‌که جشنواره کتاب‌های خانگی می‌تواند خیلی خوب باشد، اظهار کرد: مهم‌تر از برگزاری جشنواره، پیدا کردن راهی برای آشتی مردم با کتاب است و من معتقد هستم هر کاری را می‌توان از مدرسه و با آموزش‌های پایه فرهنگ‌سازی کرد. وقتی برنامه‌ریزی‌ها و آموزش‌ها برای سنین پایین باشد، آن‌ها هم این آموزه‌های تازه را به خانه می‌برند و به نوعی خانواده‌ها را هم درگیر فعالیت خودشان می‌کنند.

عابدی هم‌چنین حمایت‌های دولتی از چنین برنامه‌هایی را مهم دانست و یادآور شد: با این‌که دولت در این زمینه کارهایی انجام داده، اما خیلی کم و محدود است، برای مثال امروزه کتاب‌خانه‌های عمومی زیادی در شهر هستند، اما از نظر کتاب‌هایی که در آن‌ها وجود دارد، خیلی تنوع ندارند و غنی نیستند یا حتی گاهی هیچ کتابی در برخی رشته‌ها نمی‌توان پیدا کرد. از طرفی جشنواره‌هایی مانند جشنواره خانگی به حمایت‌های دولتی نیاز دارد تا بتواند هرچه گسترده‌تر و بهتر برگزار شود.

سومین جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی و مجتمع‌های مسکونی از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران روز 1 آذر در تهران برگزار می‌شود.

برگزیدگان این جشنواره طی آیینی ساعت 15 نخستین روز آذر جوایز خود را در تالار مجتمع فرهنگی هنری ایوان شمس واقع در ابتدای بزرگراه کردستان دریافت می‌کنند.

• کتاب‌خوان شدن بچه‌ها ارتباط زیادی با والدین آن‌ها دارد

بیژن بنفشه‌خواه، بازیگر مجموعه‌های تلویزیونی اظهار امیدواری کرد برگزاری جشنواره‌هایی مانند کتاب‌خانه‌های خانگی بتواند به افزایش سرانه مطالعه در کشور کمک کند.

او در آستانه‌ي برگزاری سومین دوره این جشنواره گفت که در خانه کتاب‌های زیادی ندارد و به‌طور معمول هم تلاش می‌کند چند کتاب مختلف را در یک زمان با هم بخواند، و در عین حال خیلی اهل قرض دادن یا قرض گرفتن کتاب نیست.

وی البته از قول پدرش یادآوری کرد که قدیمی‌ها معتقد بودند، کسانی که کتاب‌دوست و کتاب خوان هستند، هرگز کتاب خودشان را قرض نمی‌دهند، و کسی هم که کتابی را قرض گرفته، پس نمی‌دهد.

این بازیگر سینما و تلویزیون پدر و مادرها را یکی از مهم‌ترین و موثرترین عوامل در کتاب خوان شدن کودکان عنوان کرد و گفت: اگر والدین کودکان در خانه، کتاب بخوانند و یا حتی آن را در دست بگیرند، در ناخودآگاه ذهن این بچه‌ها کتاب به عنوان یک موضوع مشخص نقش می‌بندد و می‌تواند در ادامه زندگی‌شان آن‌ها را به کتاب علاقه‌مند کند.

سومین جشنواره کتاب‌خانه‌های خانگی و مجتمع‌های مسکونی روز 1 آذر 1393 در تالار مجتمع ایوان شمس تهران واقع در ابتدای بزرگراه کردستان به کار خود پایان می‌دهد.

این جشنواره را انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران برگزار می‌کند.