مرحوم حضرت آیت‌الله مشکینی قدس‌الله نفسه الزکیه از میان خیل مریدان و علاقمندان پرکشید و در جوار رحمت بی‌انتهای محبوبش برای همیشه آرام گرفت.
به‌راستی نمی‌توان در این لحظات غمبار که تازیانه‌های حسرت پی‌درپی بر جان و دل آدمی فرود می‌آید، بزرگی این مصیبت جانکاه و خسارت‌های جبران‌ناپذیر آن‌را توصیف کرد.
رحلت ایشان بارزترین مصداق رخنه در سد محکم اسلام است که به‌تعبیر پیامبر خدا(ص) هیچ‌چیز آن را پر نخواهد کرد.
آیت‌الله مشکینی را از هر زاویه که بنگریم، در اوج است. او طی سال‌های مبارزه و نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره از فعال‌ترین عناصر انقلابی و پناهگاه عوام و خواص به‌هنگام بحران بود.
هر زمان که امواج سهمگین فتنه بر جامعه می‌ریخت، او یکی از مؤثرترین پشتوانه‌های مردم و مسئولان بود که با بیان نافذ و آرامش بی‌نظیرش، همه را آرام می‌کرد و راه را برای خروج از مشکلات می‌گشود.
از نظر اخلاق و معرفت که دیگر توصیف‌ناشدنی است. معلم بزرگ اخلاق و عرفان بود و مواعظ بلیغش که از نای دل برمی‌آمد، بی‌تردید در اعماق جان‌ها فرومی‌نشست.
غیر از جلسات رسمی اخلاق در مدرسه فیضیه که شیرینی آن هنوز هم پس از سال‌های سال در کام‌ها وجود دارد در هر نشست رسمی و غیررسمی ارواح تشنه را از سرچشمه‌های حکمت سیراب می‌کرد و وجود پربرکتش زنگار غفلت را از دل‌های حاضران می‌زدود.
شیفته دعا و نیایش بودو «مفتاح‌الجنان» را برای مشتاقان بهشت در همین اواخر به یادگار نهاد و می‌فرمود:« من از خداوند در حال سجده خواسته‌ام هر مؤمنی از این مجموعه استفاده کند، او را به محضرش بپذیرد و دعوتش را لبیک گوید و خواسته‌هایش را عطا فرماید.»
چهره اخلاقی و عرفانی آن بزرگوار چنان درخشان و خیره‌کننده بود که منزلت رفیع علمی او را هم تحت تأثیر قرار داده بود. ایشان که از بزرگ‌ترین فقیهان عصر ما بود، برای مردم کمتر به این عنوان شناخته شده بود.
او خود ترجیح می‌داد گمنام و بی‌توقع به هدایت مسئولان، حمایت از حقوق مردم و تربیت عالمان دینی و دردآشنا بپردازد و این در حالی است که اهل بصیرت می‌توانند میزان احاطه‌اش به علوم رسمی حوزه را از تألیفات او به‌آسانی دریابند.
«کتب قیمه» ایشان با نگارشی روان، نظمی منطقی، محتوایی عمیق و به‌دور از تعقیدها و تطویل‌های غیرضرور، برای همیشه یادآور مردی خواهد بود که علم و حلم، بزرگی و تواضع را و همه خوبی‌ها را یکجا در خود جمع کرده بود.
مصیبت جانکاه رحلت این مرد آسمانی را به امام عصرعج و نایب عزیزش، به حوزه‌های علمیه و مراجع بزرگوار و به یکایک مردم متدین و شریف تسلیت می‌گویم. سلام بر او آن روز که زاده شد، آن روز که رحلت کرد و آن روز که دوباره برانگیخته خواهد شد.
*عضو حقوقدان شورای نگهبان
