شما كه غريبه نيستيد، با استفاده از تخمين‌هاي ساده كارشناسان مي‌توانيد واقعيت شهرهاي بزرگ را بعد از وقوع يك زلزله هولناك حدس بزنيد. به ما حق بدهيد كمي نگران شهرمان باشيم؛ شهري كه در آن سكونت داشتيم، نفس مي‌كشيديم، كار مي‌كرديم، به خواب مي‌رفتيم و زندگي مي‌كرديم در فاصله يك چشم به هم زدن زير و رو مي‌شود. اينجا با كمك كارشناسان سازمان مديريت بحران شهرداري تهران تلاش كرده‌ايم مجموعه‌اي از مهارت‌هاي پس از زلزله را جمع‌آوري كنيم. مهم‌ترين نكته پس از وقوع زلزله، حفظ خونسردي است. بعد از آن مي‌توانيد به توصيه‌هاي اينجا عمل كنيد.
اسكان روبه‌روي خانه
يكي از نخستين كارها، بعد از متوقف شدن زلزله اين است كه از خانه يا محل كارتان خارج شويد؛ چه خانه و ساختمان سالم مانده و چه خراب و ويران شده باشد. ممكن است خانه‌تان در برابر زلزله دوام آورده باشد اما تا توسط كارشناسان بررسي نشود جاي امني نيست. پس‌لرزه‌ها ممكن است ضربه آخر را به خانه بزنند. بهترين محل براي استقرار پس از زلزله، خيابان يا كوچه روبه‌روي منزل است؛ چون هم جانتان را حفظ كرده‌ايد و هم به امكانات داخل خانه دسترسي داريد. نكته ديگر اين است كه در حركت به سوي بيرون، گروهي حركت نكنيد. يك نفر مثل پدر خانواده ابتدا جلو برود و بقيه خانواده به‌دنبال او حركت كنند. به اين شكل احتمال فرو‌ريختگي و ريزش كمتر است. جلوي پايتان را هنگام خارج‌شدن از خانه به دقت نگاه كنيد، چون شيشه خرده‌ها مي‌توانند برايتان دردسر ايجاد كنند. مي‌توانيد با يك تكه پارچه يا لباس، براي خودتان كفش درست كنيد.
تشكيل هسته امن محلي
بعد از زلزله حواستان بايد به امنيت خانه و خانواده‌تان بيشتر از مواقع عادي باشد، چون تقريبا عملكرد نيروهاي امنيتي شهر حداقل براي چند ساعت مختل مي‌شود. نخستين اقدامي كه بايد انجام دهيد اين است كه يك هسته محلي از همسايه‌ها در كوچه خود تشكيل دهيد تا امكان تأمين امنيت را براي خانواده خود و ديگران به‌وجود بياوريد. هسته محلي چيست؟ چند خانواده در كنار يكديگر تشكيل هسته محلي را مي‌دهند، به همين سادگي. حالا مي‌توانيد حتي براي كمك‌رساني و رسيدن به شرايط عادي هم بهتر برنامه‌ريزي كنيد. دسترسي به تلويزيون كه سخت است ولي حتما از يك راديوي ترانزيستوري يا راديوي اتومبيل براي گرفتن اطلاعات استفاده كنيد. به درخواست‌هاي كمك مأموران انتظامي، آتش‌نشاني و هلال احمر و ساير سازمان‌ها پاسخ مثبت بدهيد. با مسئولان امدادرساني همكاري صميمانه‌اي داشته باشيد تا هرچه سريع‌تر شرايط عادي شود.
اين كارها را انجام بدهيد
چه بوي گاز را بعد از وقوع زلزله احساس كرده‌ايد و چه نكرده‌ايد، فعلا شير اصلي انشعاب گاز خانه يا محل كار را قطع كنيد تا خطر آتش‌سوزي را بسيار كاهش دهيد. بعد از اسكان دادن خانواده در محلي امن، نگاهي به سيم‌كشي‌هاي برق و محل عبور لوله‌هاي آب بيندازيد؛ اگر آسيب ديده، انشعاب آب و برق را نيز قطع كنيد. بعد از استقرار خانواده در بيرون، دوباره و با رعايت احتياط كامل به خانه برگرديد و لوازم ضروري مانند لباس و آب و غذا به بيرون بياوريد. اگر از قبل پيش‌بيني جعبه كمك‌هاي اوليه و لوازم اضطراري را كرده‌ايد، به سراغ آنها برويد. اولويت‌بندي بيرون آوردن وسايل با شماست، پس فعلا خيلي به فكر مال دنيا نباشيد، چون جانتان مهم‌تر است. ممكن است كه خانه‌تان ديگر قابل‌سكونت نباشد، پس حتما به فكر وسايل خواب در بيرون از خانه هم باشيد. در كابينت‌ها و قفسه‌هاي ظروف را با احتياط باز كنيد و مواظب افتادن اشياء باشيد.
اين كارها را انجام ندهيد
يكي از مهم‌ترين مخاطرات شهري پس از وقوع زلزله، ترك خوردگي لوله‌هاي گاز و انتشار اين گاز خطرناك است. به بوي گاز دقت كنيد. احتمال آتش‌سوزي بسيار بالاست. اگر بوي گاز را احساس كرديد، كليدهاي برق را روشن نكنيد. براي روشن شدن از فندك و كبريت و اين جور چيزها هم استفاده نكنيد.
شبكه مخابرات ظرفيتي دارد، پس از وقوع زلزله با شلوغي خطوط مواجه مي‌شويد، از تلفن مگر در موارد اضطراري استفاده نكنيد. به هيچ‌وجه مخصوصا در ساعت‌هاي اوليه راه نيفتيد و اين طرف و آن طرف نرويد، فعلا كاري از دست شما ساخته نيست، پس خيابان را براي رفت‌وآمد وسايل نقليه باز نگه‌داريد. سراغ آسانسور هم نرويد. درضمن تصميم گرفتن براي خروج از شهر، يك اشتباه بزرگ است. هم راه را براي امداد و نجات ديگران مي‌بنديد، هم خانه و زندگي‌تان را در شرايط ناامني رها مي‌كنيد و هم احتمال گم شدن اعضاي خانواده‌تان وجود دارد.
كمك كردن به مصدومان
مسلما بعد از زلزله قرار نيست كه فقط امدادگران شهر به كمك مصدومان و زلزله‌زدگان بيايند. شما هم بايد براي كمك آستين‌هايتان را بالا بزنيد. ممكن است بسياري از افراد بر اثر زلزله زير آوار مانده باشند، اولويت كمك كردن با نزديك‌ترين آنهاست. اگر مجروحي را زير آوار پيدا مي‌كنيد حتما هنگام بيرون آوردن او دقت كنيد، چون ممكن است بر اثر فشار به ستون فقرات او موجب شكستن آن وقطع نخاع او شويد. درضمن درصورتي كه صدايي را از زير آوار مي‌شنويد با استفاده از هرآنچه در اختيار داريد نسبت به علامت‌گذاري محل آن صدا در همان لحظه اقدام كنيد چرا كه ممكن است آن صدا را ديگر نشنويد و مجروح زير آوار از حال برود. دلداري دادن به افرادي كه نزديكان خود را از دست داده‌اند هم وظيفه شماست. براي گرفتن تجهيزات نجات و وسايل درمان سرپايي به مراكز اورژانس، آتش‌نشاني و پايگاه‌هاي مديريت بحران مراجعه كنيد.
زندگي موقت در چادرها
ممكن است در بافت‌هاي فرسوده و فشرده شهري زندگي مي‌كنيد كه بعد از زلزله به تلي از آوار تبديل شده است. شما براي زندگي موقت نمي‌توانيد روي اين مناطق حساب كنيد. حتما تصاوير بي‌خانمان‌هاي زلزله‌هاي ديگر كشور را پس از وقوع اين بلاي طبيعي ديده‌ايد. احتمالا بسياري از ساكنان شهرهاي بزرگ هم بعد از وقوع زلزله احتمالي در شهرشان بي‌خانمان خواهند شد. مخصوصا ساكنان خانه‌هاي فرسوده پايتخت كه تعدادشان كم هم نيست. تعداد زيادي چادر اسكان اضطراري در پايگاه‌هاي مديريت بحران و پايگاه‌هاي هلال احمر شهر نگهداري مي‌شود كه اين چادرها بعد از وقوع زلزله در فضاهاي آزاد و پارك‌هاي بزرگ برپا مي‌شوند. اگر بعد از زلزله جايي براي سكونت موقت نداشتيد مي‌توانيد از اين چادرها استفاده كنيد. پارك‌هاي جنگلي اطراف شهرها، مركز اصلي برپايي اين چادرهاي اسكان موقت خواهند بود.
اگر زير آوار مانديد؟
اگر خدانكرده بعد از وقوع زلزله زير آوار مانديد اين نكته‌ها را به ياد بياوريد و به آنها عمل كنيد.
به جاي آنكه از همان اول شروع به فرياد زدن بكنيد ببينيد در چه وضعيتي هستيد. آيا هوا براي تنفس شما به مقدار كافي وجود دارد؟ در تاريكي مطلق زير آوار با صدا زدن به آرامي يا سوت زدن و انعكاس صدا حجم فضا برايتان مشخص خواهد شد. اگر حجم هواي شما كم است از سرو صداي بي‌خود و ايجاد هيجان مضاعف خودداري كنيد. هيجان شديد، حركت سريع و فرياد زدن به سرعت اكسيژن شما را به پايان مي‌برد.
اگر امكان فرياد زدن بنا بر هر دليلي نداريد مي‌توانيد با سوت زدن كمك بخواهيد و اگر امكان آن‌را هم نداريد از روش ضربه زدن استفاده كنيد، دستان و پا‌ها را درصورت امكان به اشيا كنارتان به شرط عدم‌ريزش بيشتر آوار، بزنيد.
ممكن است مكاني كه شما در آن گير افتاده‌ايد داراي حجم مناسبي از فضا باشد؛ مثلا زير يك قطعه سقف بتني گير افتاده باشيد يا زير يك تخت فلزي يا مشابه آن. سعي نكنيد از زير اين جان پناه بيرون بياييد.
دقت كنيد اگر پا‌هايتان بي‌حس شده است و دردي را در كمر يا گردن خود احساس مي‌كنيد احتمالا دچار آسيب نخاعي شده‌ايد، تا جايي كه مي‌توانيد از تكان خوردن خودداري كنيد.
بيشتر گوش دهيد و كمتر صدا كنيد و تا صداي مثبتي از بيرون نشنيديد از سرو صداي بيجا خودداري كنيد.
يادتان باشد شما حداقل تا ۳ روز براثر تشنگي نخواهيد مرد و تا ۷ روز غذا نخوردن را مي‌توانيد با هوشياري تحمل كنيد. پس با آرامش و رفتار منطقي منتظر كمك باشد.
نظر شما