از این رو،توسعه نوسازی بافت‌های فرسوده باید از اهداف اصلی نوسازی شهر تهران باشد، تا در برابر چرخه توسعه‌نیافتگی و فرسودگی ایستادگی کند.
باید توجه داشت که اساس فرآیند محوری نوسازی، جریان نگرش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردم است. به عبارت دیگر چنانچه نگاه نوسازی، نگاهی مبتنی بر جریان زندگی مردم در هر برهه از زمان نباشد، نمی‌تواند فرآیند محوری خود را اثبات و ادعا نماید.
به منظور تحقق اهداف نوسازی، انجام اقدامات زیر به صورت فرآیندی و سلسله‌ای به‌هم پیوسته ضروری است:
1. اقدامات پایه‌ای و نظری؛ که به تعمیق شناخت موضوع و تعیین چارچوبهای مورد نیاز، از طریق تحقیقات نظری و میدانی صورت می‌پذیرد. براساس مطالعات انجام شده، شاخص ناپایداری در بعد مفهومی موضوع، به عنوان مهمترین شرط فرسودگی بافت‌های شهر تهران مطرح بوده و به کارگیری سایر شاخص‌ها نظیر نفوذ‌ناپذیری، ریزدانگی، به همراه مباحث اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و... تنها در تعیین نحوه اقدام و اولویت‌های مداخله دخیل است.
همچنین تعیین چهار حوزه اهداف کلان نوسازی شامل ایمن‌سازی،تعادل بخشی، حیات‌بخشی و ظرفیت‌سازی از دستاوردهای این مرحله از اقدامات است. علاوه بر آنچه اشاره شد، باید در مرحله اقدامات پایه‌ای، تدوین برنامه راهبردی- اجرایی نوسازی و تعیین مراحل عبور از اقدامات اضطراری و فوری تا تبدیل‌‌کردن نوسازی به جریان پایدار در مدیریت شهری پیش‌بینی شود.
2. اقدامات زمینه‌ای و پشتیبانی؛ که براساس اقدامات سیاستی، برنامه‌ای و چارچوبهای حقوقی و مالی تعریف می‌شود. مهمترین عامل برای نوسازی شهری و علی‌الخصوص بافت‌های فرسوده، وجود اراده سیاسی است.
سلسله اقدامات زمینه‌ای و پشتیبان در مسیر نوسازی بافت‌های فرسوده، نیازمند بستر قانونی و فنی لازم است که به پشتوانه آن بتوان آگاهانه و هدفمند قدم برداشت.
در قالب طرح ویژه نوسازی، هدایت نوسازی و ساخت و سازها به شکلی فرایند محور، تحقق تملک هدفمند به جای تملک کور، زمینه‌سازی ایفای نقش مشارکت فعال مردم، جذب سرمایه‌گذاران و... محقق شود.
از دستاوردهای مهم این مرحله از اقدامات پشتیبان و زمینه‌ساز در فرآیند نوسازی، تعریف طرح‌های نوسازان است که در تأمین مسکن معوض ساکنان بافت‌های فرسوده در قبال تملک ملک مردم، به عنوان بهای عادلانه واحدهای مسکونی به آنان واگذار می‌شود.
3. اقدامات زیربنایی یکی از شروط اولیه تحقق نوسازی، مشخص‌شدن سهم بخش عمومی و دولتی در این مناطق است. این امر منوط به تأمین زیرساخت‌ها و تعریف و اجرای طرح‌های نوسازی با کاربریهای ارزش‌افزاست.
در این مرحله از اقدامات فرآیند نوسازی، به منظور تأمین زیرساخت‌ها، به عنوان مهمترین رکن نوسازی بافت‌های فرسوده، نیاز به تملک و تولید زمین است.
به عبارت دیگر نوسازی بافت‌های فرسوده در گرو نوسازی محلات شهری و نوسازی محلات در گرو تأمین زیرساخت‌های لازم جهت گذر به مرحله ورود مردم به عرصه نوسازی و مشارکت مستقیم آنها در نوسازی محلات خود است.
جایگاه تملک در این فرآیند دارای اهمیت بسیار زیادی است که می‌تواند به عنوان گلوگاه فرآیند نوسازی به شمار آید.
4. اقدامات توسعه‌ای؛ نوسازی بافت‌های فرسوده اصولا امری است که بدون مشارکت مستقیم ساکنین این مناطق امکان‌پذیر نیست. اساسا صرف‌نظر از ابعاد اجتماعی– فرهنگی نوسازی که با توجه به سلایق مردم نیازمند تکثیر و تنوع است، تمرکز در اجرای این طرح‌ها ازعهده شهرداری تهران و حتی دولت خارج است.
حاصل و دستاوردهای این مرحله از اقدامات توسعه‌ای نوسازی بیانگر لزوم تمرکز‌زدایی در مدیریت اجرایی طرح‌های نوسازی است و این امر مستلزم توسعه ظرفیت‌های محلی و به تبع آن تحقق مشارکت‌های اجتماعی در فرآیند نوسازی است.
به این جهت پیش‌بینی نهادهای میانی با هدف ترویج نوسازی و به عنوان پل ارتباطی میان نهاد مدیریت نوسازی و مردم و تمرکز اقدامات نوسازی در نهادهای مردمی، یکی از ضرورت‌های حاضر است.
*مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران
