سلمان بن عبدالعزيز پادشاه جديد عربستان به محافظه‌كاري مشهور است. مسئله اصلي اما سن و سال پادشاه جديد و شايعه بيماري آلزايمر او به‌حساب مي‌آيد. هنوز زود است كه درباره اوضاع جديد عربستان پيش‌بيني انجام شود و در يك سال آينده معلوم مي‌شود كه تحولات در اين كشور چطور پيش مي‌رود. مقرن بن عبدالعزيز كه اكنون وليعهد است بدون شك نقش مؤثري خواهد داشت.
طي سال‌هاي گذشته مقرن سمت‌ها و نقش‌‌هايش به‌تدريج مهم‌تر شده است. او در شرايط فعلي فردي پرنفوذ و مهم است و نقش ويژه‌اي در عربستان بازي مي‌كند. در داخل عربستان با شكاف‌هاي عميق ايدئولوژيك مواجه هستيم كه حتي در خاندان سلطنتي هم وجود دارد. برخي‌ها بسيار محافظه‌كار بوده، برخي ليبرال‌تر و بعضي‌ها حتي افراطي هستند. اين تفاوت ديدگاه‌ها به‌ويژه در تقابل با داعش مي‌تواند در يكي‌دو سال آينده مشكل‌ساز باشد.
مسئله ديگر قيمت نفت است كه بر سر رقابت با روسيه و همچنين مسئله نفت شيل آمريكا، عربستان را دچار مشكل كرده است. عربستاني‌ها در همه سال‌هاي گذشته از اختلاف‌ها ميان ايران و آمريكا هم استفاده كرده‌اند. اگر روابط ايران با اين كشورها بهبود پيدا كند و مسئله هسته‌اي حل شود براي عربستان بسيار گران خواهد بود، چون اين كشور ديگر مانند گذشته نخواهد توانست از كشورهاي غربي امتياز بگيرد.
بعد از مرگ عبدالله، عربستان تلاش دارد كه هژموني خود را بر كشورهاي عرب كوچك حفظ كند. هرچند به‌تازگي رابطه عربستان و قطر بهتر شده اما طي يك دهه اخير قطر، هژموني عربستان را زير‌سؤال برده است. شايد اكنون رقابت شديدي ميان اين دو كشور ديده نشود اما رقابت شديدي ميان عربستان و امارات وجود دارد كه با مرگ عبدالله جدي‌تر هم خواهد شد. دليل اصلي اين مسئله روي كار آمدن يك نسل جديد و جوان است. در امارات حاكم ابوظبي فردي بسيار مسن است اما در‌واقع وليعهدي جوان است كه اين كشور را اداره مي‌كند.
وليعهد امارات عقيده‌اش اين است كه امارات بايد به يك مهره مهم سياسي نه در خليج‌فارس بلكه در خاورميانه تبديل شود. يعني تلاش دارد همان كاري كه قطر در يك دهه اخير انجام داده را صورت دهد. اماراتي‌ها در‌واقع با فعاليت‌هاي اخير خود ازجمله در ليبي و ساير كشورهاي آفريقايي مي‌خواهند خودشان را جايگزين قطر كنند و نفوذ خود را در منطقه گسترش دهند. با مرگ عبدالله ما شاهد يك رقابت شديدتر ميان كشورهاي كوچك عربي ازجمله قطر و امارات با عربستان بر سر رهبري ديپلماتيك، اقتصادي و نظامي منطقه خواهيم بود. اين مسئله يكي از چالش‌هاي مهم عربستان در يكي‌دو سال آينده خواهد بود.
- استاد دانشگاه جورج تاون قطر
نظر شما