از سويي پيشكسوتان علوم فضايي كشور با تغيير سازمان فضايي فعلي و ادغام آن با وزارت ارتباطات موافق نيستند. درباره مشكلات سازمان فضايي با سيروس برزو، كارشناس تاريخ كيهان‌نوردي، روزنامه‌نگار با سابقه و چهره شناخته شده ترويج دانش كيهاني به گفت‌و‌گو نشسته‌ايم.
- ارزيابي شما از عملكرد سازمان فضايي كشور چيست؟
در كشوري كه 34سال است با انواع تحريم‌ها مواجه بوده و هست، آنچه در صنعت فضايي به‌دست آورده‌ايم لطف خدا و تلاش نخبگان و جوانان كشور بوده است. دوسوم تاريخ كشور همراه با قطع ارتباط با همه كشور‌هاي پيشرفته دنيا بوده و بدون تلاش دانشمندان ايراني علي‌القاعده هيچ تحول علمي نبايد اتفاق مي‌افتاد. تحولات صنعت فضايي به مانند رتبه‌هاي علمي ايران كه هر از گاهي اعلام مي‌شود نيست كه نتوان آن را اثبات كرد، وقتي ماهواره‌اي را به فضا مي‌فرستيم يعني ما توانسته‌ايم قدرت و دانش خود را به جهان اثبات كنيم.
- يعني پيش از انقلاب ما دستاوردي فضايي نداشتيم؟
تا پيش از انقلاب به‌دليل اينكه آمريكايي‌ها مي‌خواستند براي امور فضايي خود در كشور‌هاي مختلف پايگاه داشته باشند، در ايران نيز چند ايستگاه ارتباط ماهواره‌اي راه‌اندازي كردند كه براي اهداف خود بود نه براي پيشرفت ايران. بنابراين ما نمي‌توانيم سابقه پيشرفت‌هاي خود را به قبل از انقلاب نسبت بدهيم. شروع پيشرفت‌هاي فضايي ايران مربوط به دوران جنگ است كه توانستيم به تعدادي موشك دست پيدا كنيم و با همت كارشناسان ايراني اين موشك‌ها توسعه پيدا كرد و امروز ماهواره داريم. ۱۱ سال از تولد سازمان فضايي كشور مي‌گذرد. در اين زمان چندين ماهواره به فضا پرتاب و چند محموله زيستي ارسال كرده‌ايم. اين كارها اصلا پروژه‌هاي كوچكي نيست به‌ويژه در كشوري كه با تعويض هر مدير سطح پايين شاهد يك تغيير عجيب در آن سازمان مي‌شويم. براي جلوگيري از تغييرات اين‌چنيني در اسناد بالادستي مانند سند جامع هوا فضا برنامه‌هايي تدوين‌شده كه با تعويض دولت‌ها تغيير نكند. در دولت قبلي براي جلوگيري از پراكندگي و براي مركزيت‌دادن به فعاليت‌هاي فضايي مؤسساتي كه كاركرد مشابه داشتند را ذيل سازمان فضايي كشور جمع كردند. حال بايد ببينيم مشكل كار كجاست و درصدد رفع آن برآييم. در مرحله اول آيا ما نتوانستيم به آن اهداف تعيين شده برسيم و اگر نه، مشكل كجاست. با پاك كردن صورت مسئله مشكلي رفع نخواهد شد.
- استدلال برخي كساني كه به‌دنبال بازگرداندن سازمان فضايي به شكل سابق هستند اين است كه تمام برنامه‌ريزي‌ها در دولت‌هاي قبل‌تر و در ساختار گذشته انجام شده بود.
با فرض اينكه اين چنين باشد، آيا پروژه‌هاي فضايي كشور بايد تعطيل شود و يا ادامه پيدا كند؟ در برنامه‌هاي بالادستي پرتاب‌هاي زيستي صورت گرفته، بخشي از پيشرفت فضايي و زمينه ساز پرتاب انسان به فضاست. پرتاب انسان به فضا موضوعي نيست كه بتوان يك شبه به آن رسيد و نياز به برنامه مدون و نيروي انساني و تجهيزات خاص خود دارد. من جزو منتقدان مسير كار بودم اما به هم ريختن و از هم پاشيدن سازمان را درست نمي‌دانم. ما بايد نقطه ضعف سازمان را پيدا كنيم كه آن هم پيداست. ضعف سازمان فضايي در مديريت سازمان بود. اين بدان معنا نيست كه كساني كه تا‌كنون بوده‌اند افراد توانمندي نبوده‌اند. امكان دارد كسي مهندس خوبي باشد ولي مدرس خوبي نباشد. به‌نظرم به جاي اينكه اين سازمان را تجزيه كنيم و هر بخش را زيرنظر يك وزارتخانه ببريم به فكر حل مشكل سازمان باشيم. جدا شدن اجزاي اين سازمان به‌معناي اين است كه يك وزير تشخيص مي‌دهد كه آيا بخش فضايي كشور نياز به پيشرفت و بودجه دارد يا نه. درصورتي كه برنامه‌هاي فضايي كشور‌ها جزو اولويت‌هاي استراتژيك كشور‌هاست. سازمان فضايي كشور با يك سري افراد متخصص تجربياتي به‌دست آورده است كه الان در حال كار كردن روي پروژه فرستادن سفينه با سرنشين است. اگر دولت بعدي اين رويه را قبول نداشته باشد و بگويد ما به جاي ماهواره مخابراتي نياز به ماهواره زمين‌شناسي داريم و دوباره دست به تغيير ساختار بزند، سر نيروي متخصص چه خواهد آمد؟ چه‌كسي مسئول فرار مغز‌ها خواهد بود؟
- با توجه به تغيير نظر وزرا و رئيس‌جمهور‌ها در مورد سرنوشت سازمان فضايي به‌نظر شما چقدر طول مي‌كشد تا تجمع علم و تجربه در دانش فضايي ايجاد شود؟
شايد اصلا اين اتفاق نيفتد. بعد از جنگ جهاني دوم آمريكايي‌ها ۵۰۰دانشمندان تراز اول آلماني با چند كشتي وسايل مربوط به فضانوردي را با خود بردند. دست روس‌ها خالي ماند، بنابراين آنها كارشناسان درجه 2را با خود بردند. اين كار باعث شد روس‌ها بتوانند نخستين انسان و ماهواره را به فضا بفرستند. دليل عدم‌موفقيت آمريكايي‌ها اين بود كه دانشمندان آلماني بين نيروي دريايي، هوايي، زميني تقسيم شدند و هر كدام به دنبال ساخت يك موشك رفت. اين كار باعث عقب‌افتادگي‌شان شد. درحالي‌كه در روسيه همه كارشناسان تحت نظر سرگئي كاراليف كه مسئول امور موشكي شد، بودند. او آنقدر قدرت داشت كه وقتي نامه به خروشچف مي‌نوشت و درخواستي داشت خروشچف نه نمي‌گفت. من مخالف برنامه‌هاي زيستي در مورد سازمان فضايي ايران بودم ولي اولويت كارها را من و شما تعيين نمي‌كنيم.تشكيلاتي مانند شوراي انقلاب فرهنگي و برنامه‌هاي بالادستي مانند سند جامع هوا فضا بايد تكليف برنامه‌هاي فضايي را مشخص كنند.
نظر شما