شیرین، بی‌شرط چاقو!

استفاده از این نعمت‌های بی‌نظیر خداوندی در زندگی‌مان آن‌قدر معمولی است که گرچه از نام آنها در ادبیات و ضرب‌المثل‌هایمان فراوان استفاده شده اما پرداختن به آنها ـ آن هم به صورت یک موضوع مجزا ـ برایمان عجیب است.

مسافری از هند

هندوانه در مناطق استوایی نیمه گرم و معتدل کشت می‌شود. آن را اول هندی‌ها و ژاپنی‌ها کشت کردند، بعد مردم سایر کشورها.

عده‌ای معتقدند این گیاه از هند وارد ایران شده و به همین دلیل هم (هندوانه) نامیده می‌شود.
ترکیب غذایی آن شامل کالری، ویتامین‌های A، B1، B2، PP، کلسیم، آهن، فسفر، منیزیم، گوگرد، سدیم، چربی، قند، سلولز و... می‌شود.

در کشورمان هندوانه نوبرانه از مشهد می‌آید، در مردادماه هندوانه جوین سبزوار بازار را پر می‌کند، آخرهای تابستان هندوانه همدان می‌آید و هندوانه شب چله محصول شهرهای دزفول، میناب و اطراف بندرعباس است.

اینکه هندوانه از کجا می‌آید خیلی مهم است؛ مهم از این جهت که فاصله منطقه تولیدکننده (مبدا) تا بازار فروش (مقصد) در تعیین قیمت آن خیلی مؤثر است چون کرایه کامیون یا وانت و میزان مصرف بنزین و گازوئیل حرف اول را در بالا و پایین بودن قیمت این محصول می‌زند. البته نوع بذر و خاک یک منطقه نیز چون در کیفیت آن دخیل است، در تعیین قیمت نقش دارد ولی مسئله اصلی همان قضیه کرایه حمل‌و‌نقل است.

در مورد سایر صیفی‌جات از جمله طالبی، گرمک، خربزه و... هم دقیقا این مسئله صادق است.

ترش و شیرین

طالبی، گرمک، خربزه و هندوانه را باید در جای خنک نگه دارید تا گرما، آن را ترش یا فاسد نکند.

نگهداری این نوع صیفی‌جات در فریزر گرچه ظاهر و خواصش را حفظ خواهد کرد، اما کاملا طعم و مزه و بوی آن را از بین خواهد برد.

هندوانه بریده شده را می‌توانید تا 5 روز سالم در یخچال نگه دارید ولی بعد از 5 روز از درون شروع به پوک شدن می‌کند.

گاهی می‌شود که هندوانه یا طالبی و گرمکی که خریداری کرده‌اید، از بی‌قندی مزه کدو می‌دهد؛ به جای دور انداختن آن می‌توانید تبدیل به احسنش کنید؛ مثلا آب هندوانه را بگیرید و با کمی شکر، شربت طبیعی و پرخاصیتی درست کنید یا طالبی و گرمک را با کمی شکر و یخ داخل مخلوط‌کن بریزید و یک فالوده خوشمزه درست کنید.

برای شیرین شدن آب هندوانه می‌توانید از عسل استفاده کنید. ترکیب عسل و هندوانه خیلی مفید و مطبوع است.

پوست هندوانه خواص بسیاری دارد و کلی ویتامین درون خود جای داده ولی در حالت عادی، خوردنش ممکن نیست. شما می‌توانید با پوست هندوانه مربا درست کنید و این‌طوری، هم یک مربای شیرین و خوشمزه برای صبحانه داشته باشید و هم آن ویتامین‌ها را به بدنتان برسانید.

 اگر انواع تخمه‌های شور مغازه‌ها را نمی‌پسندید و برای سلامتی‌تان مضر می‌دانید، می‌توانید با جمع‌کردن تخم‌های طالبی و خربزه آنها را پس از شستن و خشک کردن در آفتاب با کمی نمک بو بدهید.

 اگر خربزه یا طالبی خود را در جایی مثل حیاط خلوت نگه می‌دارید و می‌دانید که در آن محوطه مارمولک رفت و آمد می‌کند، حتما طالبی یا خربزه خود را درون یک سبد حصیری قرار دهید که در داشته باشد (به هیچ‌وجه آن را داخل کیسه نایلون قرار ندهید چون به خاطر عرق کردن کیسه نایلونی سریع فاسد می‌شود) چون در غیر این‌صورت مارمولک‌ها که عاشق طالبی و خربزه هستند با ایجاد سوراخ‌هایی روی پوست آن علاوه بر خوردن، بقیه قسمت‌هایش را هم سمی می‌کنند.

قیمت انواع هندوانه موجود در بازار تهران (هر کیلو)

انواع هندوانه از لحاظ بذر
در حال حاضر دو نوع هندوانه را می‌توانید در بازار پیدا کنید:
1 ـ هندوانه‌های گرد راه‌راه 2 ـ هندوانه‌های بیضی شکل سفید (هر چه آفتاب کمتری به آن تابیده باشد پوست سبزتری دارد). بذر نوع اول (راه‌راه) را از آرژانتین وارد کرده‌اند. هر یک کیلو از این نوع بذر 50 هزار تومان قیمت دارد و در صورت کاشت 10 تن محصول می‌دهد. این نوع هندوانه پوست کلفتی دارد و تخم ریز. اما بذر نوع دوم (بیضی شکل) که به بذر مکه‌ای مشهور است، کیلویی 500 هزار تومان قیمت دارد و در صورت کاشت هر یک کیلو از آن، 50 تن محصول به دست خواهد آمد. پوست هندوانه‌های بیضی شکل، سفید و نازک است و تخم درشتی دارد.

البته خاک هم در میزان و کیفیت محصول نقش بسیار مهمی دارد.نوع  خاصی از هندوانه که در قدیم خیلی کشت می‌شد و امروز خیلی کمتر کاشته می‌شود، هندوانه دیم (محبوبی) است. این نوع هندوانه نسبت به انواع دیگر، شیرینی و قرمزی چندانی ندارد ولی تخم‌هایش فوق‌العاده درشت و پرمغز است و آن را فقط به خاطر همان تخم‌هایش می‌کارند؛ یعنی پس از برداشت، هندوانه‌ها را زیر آفتاب خشک می‌کنند، بعد آنها را چوب می‌زنند و تخم‌هایشان را جدا می‌کنند و به صورت عمده به خواربارفروشی‌ها می‌فروشند و گاهی صادر می‌‌کنند.

تخمه ژاپنی که از مغازه خریداری می‌کنیم، دو نوع است؛ نوع اول کمی ریزتر است که تخم هندوانه‌ای است که چون قبلا محل کشتش روستای «جابان» در دماوند بوده به (تخمه جابونی) معروف است و نوع درشت‌تر تخمه ژاپنی، از تخم هندوانه‌ای است که بذر آن از ژاپن آمده است اما به اشتباه هر دو نوع این تخمه‌ها را تخمه ژاپنی می‌نامند.

کود شیمیایی

امروزه به خاک جالیز هندوانه‌های در حال رشد (چه راه‌راه، چه بیضی شکل) هم در کشت طبیعی و هم در کشت گلخانه‌ای کود شیمیایی اضافه می‌کنند. اما خیالتان راحت، این کوددهی در موقع مناسب و زیرنظر کارشناسان کشاورزی و زراعت صورت می‌گیرد به طوری که این مواد شیمیایی، ترکیبات ژنتیک هندوانه را تغییر نمی‌‌دهد و به بدن ضرر نمی‌رساند؛ تنها هندوانه‌ها را دور از آفت نگه می‌دارد و درشت‌ترشان می‌کند. البته باید بدانید درشتی یا کوچکی آنها هیچ تاثیری در شیرین بودن یا نبودن آن ندارد.

هندوانه از واقعیت تا شایعه
امروزه هندوانه را مانند بسیاری از صیفی‌جات به صورت گلخانه‌ای هم تولید می‌کنند. در واقع زندگی‌های امروزی و مسائل مربوط به جمعیت و زراعت، چنین ضرورتی را ایجاب می‌کند. پرورش طبیعی این صیفی با نوع گلخانه‌ای آن تفاوت‌هایی دارد که به آن اشاره می‌کنیم.
هندوانه طبیعی به دلیل اینکه آفتاب می‌خورد، پوستش رنگ می‌اندازد و از سبزی به زردی و گاهی به سفیدی مایل می‌شود. در اثر تابش آفتاب مواد هندوانه قند بیشتری تولید می‌کند و شیرین‌تر می‌شود اما نوع گلخانه‌ای آن (چه راه‌راه، چه بیضی شکل) دارای گوشتی فوق‌العاده قرمز و آبدار است اما شیرینی هندوانه طبیعی را ندارد.

حتما این توصیه را زیاد شنیده‌اید که «موقع خرید هندوانه، آن را بغل گوشتان نگه دارید و چند ضربه آرام به آن بزنید؛ اگر صدای دهل داد، شیرین است». این روش فقط در مورد هندوانه‌های طبیعی جواب می‌دهد ولی در مورد هندوانه‌های گلخانه‌ای این‌طور نیست؛ یعنی ممکن است بعد از زدن  ضربه  به هندوانه گلخانه‌ای صدای دهل بشنوید و وقتی آن را به خانه بردید و پاره کردید، گوشت آن را سرخ سرخ ببینید ولی هندوانه شیرین نباشد و کلی دمغ می‌شوید. البته در بعضی گلخانه‌ها با استفاده از نور مصنوعی سعی می‌کنند هندوانه‌های شیرین‌تری تولید کنند.

برای خرید یک هندوانه شیرین بهتر است یا به جناب هندوانه‌فروش اطمینان کنید و انتخاب را به او بسپارید یا در شناخت رنگ پوست هندوانه، کمرنگی و پررنگی آن و در تشخیص نوع گلخانه‌ای و طبیعی، یک کارشناس خبره شوید که البته این کار به این راحتی‌ها میسر نمی‌شود و خود هندوانه‌فروش‌ها هم گاهی در این مورد اشتباه می‌کنند.

امروزه به خاک جالیز هندوانه‌های در حال رشد (چه راه‌راه، چه بیضی شکل) هم در کشت طبیعی و هم در کشت گلخانه‌ای کود شیمیایی اضافه می‌کنند. اما خیالتان راحت، این کوددهی در موقع مناسب و زیرنظر کارشناسان کشاورزی و زراعت صورت می‌گیرد به طوری که این مواد شیمیایی، ترکیبات ژنتیک هندوانه را تغییر نمی‌‌دهد و به بدن ضرر نمی‌رساند؛ تنها هندوانه‌ها را دور از آفت نگه می‌دارد و درشت‌ترشان می‌کند. البته باید بدانید درشتی یا کوچکی آنها هیچ تاثیری در شیرین بودن یا نبودن آن ندارد.

قیمت تقریبی طالبی و گرمک موجود در بازار تهران (هر کیلو)

فرق طالبی و گرمک
طالبی و گرمک زودتر از خربزه عمل می‌آیند و ترکیب غذایی هر دویشان فوق‌العاده شبیه به هم است؛ هر دو دارای پروتئین، چربی، قند، کلسیم، آهن، پتاسیم، ویتامین و مقدار کمی مواد نشاسته‌ای و سلولز هستند، اما تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.طالبی خط‌های سبز دارد و پوستش زبر است. گرمک پوست صافی دارد و کف‌اش تخت است و در ضمن خط هم ندارد.

طالبی نوبر از اهواز می‌آید که البته بذرش ساوه‌ای است، بعد طالبی ورامین به بازار می‌آید، بعد طالبی ساوه و دست آخر هم طالبی کاشان. اما گرمک کمی متفاوت است؛ اول از جنوب می‌آید ولی بعد، از گرگان و آخر هم از کاشان. طالبی هر چه پوست زبرتر و وزن سنگین‌تری داشته باشد شیرین‌تر است اما شیرینی گرمک را فقط از وزنش می‌توانید بفهمید.

هندوانه‌های گوشه‌دار

حدود 20 سال پیش ژاپنی‌ها برای تسریع در صادرات و بسته‌بندی راحت هندوانه شروع به اصلاح ژنتیکی این محصول کردند و با ایجاد تغییرات هورمونی، اول هندوانه‌های چهارگوش پرورش دادند و بعد هندوانه‌های سفید، زرد و نارنجی؛ آن هم بدون تخم.

 یک سال و نیم پیش هم یک گروه از جوانان فارغ‌التحصیل کشاورزی، باغبانی و زراعت کشورمان همین کار را آغاز کردند و با استفاده از روش‌های تست هورمونی و اصلاح ژنتیک، هندوانه‌هایی با رنگ‌های متفاوت و به شکل چهارگوش تولید کردند؛ اما فقط در حد یک کار آزمایشگاهی خیالتان راحت!هنوز هندوانه‌های دستکاری شده ژنتیک حتی در خود ژاپن و کشورهای اروپایی به صورت عمومی و بدون برچسب به بازار عرضه نمی‌شود، چه برسد به ایران که مردم این‌قدر به سلامت غذا، میوه، سبزی، آشامیدنی و... که مصرف می‌کنند حساسند.

 اگر در آینـده قرار باشد این هندوانه‌‌های ژنتیکی وارد بازار شود، مطمئن باشید خبرش دنیا را خواهد گرفت.

قیمت تقریبی خربزه موجود در بازار تهران (هر کیلو)

خربزه هم آبه هم نون
خربزه گیاهی یکساله است که در انواع و اقسام مختلف و با رنگ‌ پوست‌های زرد، سفید و سبز در مناطق مختلف جهان می‌روید. در کشور خودمان هم خربزه‌های مناطق مختلف، تفاوت‌های زیادی با هم دارند؛ مثلا خربزه شیراز صاف است و پوستی زردرنگ دارد و البته فوق‌العاده شیرین است؛ خربزه گرمسار تپل و درشت است؛ خربزه مشهدی پوست زبری دارد و سبز راه راه است و گوشتش هم سفت است؛ خربزه گرگان در دو نوع آتشی و دست‌لمبو، کوچک و گرد است با گوشتی بسیار نرم. 

 در ضمن دارای  شیرینی زیاد و عطری بسیار خوش است. حتما زیاد شنیده‌اید که «فکر نان باش که خربزه آب است» ولی واقعیت این است که به خاطر ترکیبات غذایی، خربزه به غیر از آب، غذا هم محسوب می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «خربزه هم خوراک است هم نوشیدنی؛ مثانه را شست‌وشو می‌دهد، ادرار را زیاد می‌کند و سنگ مثانه را آب می‌کند»؛ خربزه هم مانند طالبی هر چه پوستش زبرتر باشد شیرین‌تر است.

 بعضی‌ها برای خرید خربزه شست خود را روی قسمت بالایی کله آن محکم فشار می‌دهند؛ اگر فرورفت، آن را نشانه شیرین بودن خربزه می‌دانند. اما جدا توصیه می‌کنیم این روش را جلوی چشم جناب خربزه‌فروش به کار نبرید، چون خربزه‌ها را لک کرده و روند فاسد شدنشان را تسریع می‌کند. نوع خاصی از خربزه را هم که شیرین نیست فقط برای تخمش می‌کارند (بیشتر در استان سمنان) و این نوع تخم خربزه بو داده شده در بازار کیلویی 2500تومان فروخته می‌شود.

طالبی بخور لاغر شی

هندوانه نفخ‌آور است و دیرهضم، پس بهتر است همراه با غذا مصرف شود و البته شکستن چند دانه از تخم‌های هندوانه‌ای که نوش جانش کرده‌اید، نفخ آن را از بین می‌برد.
هندوانه مسکن التهاب روده و معده، رافع عطش و پایین آورنده فشارخون است، شیر مادران را در دوران شیردهی زیاد می‌کند و تقویت‌کننده دستگاه گوارش است.

تخم هندوانه علاوه بر از بین بردن نفخ، در درمان سوزش ادرار، زخم مثانه و زخم معده هم مفید است.

آب هندوانه همراه با خاکشیر، شربت خنکی است که برای پایین آوردن تب معجزه می‌کند.
آب هنداونه برای کم کردن التهاب‌های پوستی مثل آفتاب‌‌سوختگی هم مؤثر است همچنین برای کم کردن خارش و سوزش ناشی از بثورات پوستی هم تأثیر زیادی دارد.

گرمک اشتهاآور است و برای همین بهتر است قبل از غذا مصرف شود.
خوردن گرمک باعث طراوت پوست می‌شود و ماسک آن ضدکک و مک و لکه‌های سیاه پوست است.

گرمک موجب رفع عطش و تشنگی می‌شود و برای رفع یرقان و یبوست بسیار مفید است.
طالبی به علت داشتن پتاسیم و عطر مطبوع، تقویت‌کننده قلب است، عروق را باز می‌کند و برای ورم روده مفید است. همچنین خوردن طالبی برای افراد صفرایی مزاج و مبتلایان به نقرس و رماتیسم مؤثر است. در ضمن بهتر است طالبی را هم قبل از غذا مصرف کنید.
خربزه به دلیل داشتن سلولز زیاد، دفع مواد زاید از روده‌ها را آسان می‌کند؛ برای همین بهتر است بعد از غذا مصرف شود.

خربزه در درمان دردهای چشم، ورم‌های پوستی و دفع سنگ مثانه بسیار سودمند است.
قند خربزه خیلی بالاست ولی طالبی و گرمک قند کمتری دارند و برای افراد مبتلا به دیابت مناسب‌‌ هستند .

اگر می‌خواهید شاداب و سالم باشید، پوست شفاف و با طراوت داشته باشید، وزنتان اضافه نشود و تازه لاغر هم بشوید، یک وعده غذایی خود را نان و طالبی یا نان و گرمک قرار دهید.

اگر تخم خربزه، طالبی یا  هندوانه را با آب‌لیمو و نمک آغشته کنید و در ماهیتابه داغ تفت دهید، یکی از سالم‌ترین و خوش‌خوراک‌ترین تنقلات مورد علاقه بچه‌ها را در خانه تهیه کرده‌اید!