سخنرانی نتانیاهو؛ مانور قدرت یا افتضاح سیاسی؟!

بنیامین نتانیاهو نخست‌ وزیر رژیم صهیونیستی بدون هماهنگی با کاخ سفید، سفری پر حرف و حدیث به ایالات متحده را برای خود تدارک دید.

نتانیاهو علاوه بر سخنرانی در آیپک (لابی قدرتمند اسرائیل در آمریکا) به ایراد سخنرانی در کنگره آمریکا که اکثریت آن به جمهوری‌خواهان تعلق دارد نیز پرداخت. نتانیاهو در این سفر  اوباما را به سهل‌انگاری در مورد امنیت و موجودیت اسرائیل متهم نمود. وی همچنین مدعی شد قدرت‌های جهانی در مذاکرات جاری، از متوقف کردن ایران در ساخت تسلیحات هسته‌ای دست کشیده‌اند؛ این در حالی است که ایران حتی در وضعیت تحریم نیز  4 پایتخت عربی شامل دمشق، بیروت، بغداد و صنعا را به سیطره خود درآورده است.

در واقع همان‌گونه که برخی احزاب داخلی اسرائیل نیز اعلام کرده‌اند، هدف نخست وزیر اسرائیل از این سفر بیشتر تبلیغاتی و سیاسی بوده است. جنگ در غزه در سال 2014 ، اقدامات ضد حقوق بشری ارتش اسرائیل در این جنگ، بروز فاجعه انسانی در «غزه» و اعتراضات گسترده افکار عمومی جهانی سبب کاهش محبوبیت نتانیاهو و سیاست‌های وی در اسرا ئیل گردید. به طوریکه طبق  نظرسنجی‌های انجام شده پس از این جنگ در میان یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی، محبوبیت نتانیاهو، کابینه و اقداماتش در میان اسرائیلی‌ها از 82 درصد به 38 درصد تنزل یافت.

بر اساس جدیدترین نظرسنجی‌های انتخاباتی نیز، او بر خلاف انتخابات سال ۲۰۱۳ میلادی، کاندیدای پیشتاز نیست. بنابراین فرافکنی و فرار از مشکلات داخلی در جامعه اسرائیل همچون بحث هزینه بالای مسکن و افزایش اختلاف طبقاتی یکی از دلایل سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا بوده است. بنابراین نتانیاهو با گرفتن ژست سیاسی یک قهرمان در حوزه سیاست خارجی، می‌کوشد این ایده را به افکار عمومی اسرائیل و جهان القاء کند که او رهبری قدرتمند و پرنفوذ است که برای تأمین امنیت ملی کشورش حتی حاضر است در برابر قدرتمندترین حامی‌اش، یعنی رئیس جمهور آمریکا نیز بایستد.

با این حال واکنش‌های داخلی و بین‌المللی به سخنرانی نتانیاهو در کنگره نشان از آن دارد که این سیاستمدار کهنه‌کار در تحلیل‌هایش دچار کوتاه‌بینی و سطحی‌نگری شده و تنها پیامی که جهان از سخنرانی وی دریافت کرد، هراس وی از قدرت یافتن ایران، کاهش اعتماد به نفس سیاسی و استفاده ناشیانه وی از شیوه‌های نامعمول و غیردیپلماتیک برای دستیابی به اهداف بود.

شکایت رهبر حزب چپ‌گرای میرتس که نطق نتانیاهو را ترفند تبلیغاتی غیرقانونی می‌دانست و همچنین عدم پخش زنده سخنرانی نتانیاهو و اعمال یک تاخیر چند دقیقه‌ای در پخش نطق وی در اسرائیل شاید نمونه‌های کوچکی از بی‌اعتبار شدن نخست وزیر اسرائیل در عرصه داخلی کشورش باشند. وخیم شدن روابط آمریکا و اسرائیل نیز چالش بزرگی برای همه احزاب اسرائیل ایجاد کرده است که به کاهش محبوبیت نتانیاهو دامن می‌زند.

در داخل آمریکا نیز واکنش‌های منفی به سفر نتانیاهو و سخنرانی وی در کنگره بسیار زیاد بوده است؛ رئیس‌جمهور آمریکا در جملاتی طعنه‌آمیز اعلام نموده است که او فرصتی برای تماشای سخنرانی نخست وزیر اسرائیل نداشته و تنها متن سخنرانی او را نگاه کرده است. باراک اوباما اذعان نمود که در سخنان نخست وزیر اسرائیل هیچ مطلب جدیدی وجود نداشت و او هیچ گزینه جایگزین عملی برای گفتگوها بر سر برنامه هسته‌ای ایران ارائه نکرد.

همچنین در اقدامی بی‌سابقه، 60 نماینده کنگره آمریکا به دلیل نارضایتی رئیس‌جمهور آمریکا و عدم هماهنگی با کاخ سفید حضور در سخنرانی نتانیاهو را تحریم کردند. حتی برخی نمایندگان یهودی طرفدار اسرائیل نیز سفر بدون هماهنگی بنیامین نتانیاهو و سخنان وی را رویه‌ای وحشتناک و اشتباه بسیار بزرگ خوانده و نوعی توهین به رئیس‌جمهور و دستگاه اطلاعاتی آمریکا دانستند. آنها همچنین اعلام کردند که این سخنرانی برای سیاست خارجی آمریکا مخرب خواهد بود.

فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در واکنش به این سخنرانی بحث‌برانگیز اعلام کرد ترویج نگرانی درباره توافق‌نامه هسته‌ای با ایران در این مرحله و به ویژه در شرایطی که ما به نتیجه نزدیک می‌شویم، هیچ کمکی نخواهد کرد.

بنابراین از مجموعه واکنش‌های صورت گرفته به سفر نتانیاهو به آمریکا و سخنرانی وی در کنگره می‌توان نتیجه گرفت در درجه نخست؛ بر اساس تحولات جدید منطقه خاورمیانه، جمهوری اسلامی ایران در موقعیتی استثنایی قرار گرفته است که سبب نگرانی دشمنان منطقه‌ای شده و آنها را به تکاپو واداشته تا به هر نحو ممکن جلوی پیشرفت و افزایش قدرت و نفوذ ایران را بگیرند.

در درجه دوم؛ به نظر می‌رسد رویه‌ای که دستگاه دیپلماسی ایران جهت اعتمادسازی و مذاکره و گفتگو با غرب در پیش گرفته، روشی درست است که در صورت به نتیجه رسیدن سبب افزایش قدرت و نفوذ ایران و تضعیف موقعیت دشمنان و رقبای منطقه‌ای ایران می‌گردد. اعتدال در سیاست خارجی و روش تعامل سنجیده با دنیا سبب شده است تا در جبهه غرب نیز نسبت به سیاست دشمنی با ایران شکاف ایجاد شده و بسیاری از کشورهای غربی به این نتیجه برسند که با رویکرد فعلی ایران، چنانکه توافقی پایدار صورت نگیرد، مقصر و بازنده اصلی آنها خواهند بود.

و نکته سوم اینکه با جنجالی که فعلا در واشنگتن به راه افتاده و نارضایتی گسترده در حزب دموکرات‌ از سفر بنیامین نتانیاهو، به نظر می‌رسد نخست وزیر اسرائیل و لابی قدرتمند اسرائیل در آمریکا (آیپک) به این راحتی‌ها نخواهند توانست اکثریت قاطع در کنگره را علیه توافق احتمالی با ایران بسیج کنند.

* استاد دانشگاه و مشاور وزیر امور خارجه