در اين انستيتو، علاقه‌مندان از رشته‌هاي مختلف هنري، ابتدا آزموني تخصصي را پشت سرمي‌گذارند و درصورت قبولي، دوره‌هايي 2ساله را مي‌گذرانند. در نهايت اين علاقه‌مندان ياد مي‌گيرند كه اصول ساخت بازي‌هاي رايانه‌اي به چه شكلي است و در پروژه‌اي كه به نوعي پايان‌نامه آنها محسوب مي‌شود بايد به شكل گروهي يك بازي بسازند.
پايان‌نامه يكي از اين گروه‌ها در نخستين جشنواره بازي‌هاي مستقل جوايز بسياري را به‌خود اختصاص داد. اعضاي جوان گروه سازنده بازي «گرني و گريم» براي پلت‌فرم اندرويد معتقدند ساخت بازي در ايران هنوز به‌عنوان يك صنعت يا حتي هنر بين جوامع مختلف علمي و خانواده‌ها پذيرفته نشده. بازي‌سازان جوان ايراني هنوز راه درازي در پيش دارند.
- با تحصيلات متفاوت و به ظاهر بي‌ارتباط با عرصه بازي‌سازي، چه شد كه جذب انستيتو شديد و بازي ساختيد؟
انصاري: بازي ساختن براي من فضايي بود كه همه علائقم را يكباره در خود جاي داده بود؛ هم منطق رياضيات را دارد، هم به دانش روز و كامپيوتري نياز دارد و هم زيبايي‌هاي هنرهايي چون نقاشي را در خود جاي داده است. من پيش از اين تجربه‌اي در ساخت بازي نداشتم و خبر نخستين دوره كلاس‌هاي انستيتو را هم در اخبار يكي از خبرگزاري‌ها خواندم.
موسوي: ما در حقيقت نخستين دانشجويان انستيتو هستيم. حدود 2سال پيش اين مجموعه فراخواني را منتشر و از علاقه‌مندان به ساخت بازي دعوت كرد. همه ما در آزمون‌هاي اين مجموعه شركت كرديم و پذيرفته شديم. براي من هم بازي ساختن كاري است كه در آن مي‌توانم از دانسته‌هايم به بهترين شكل استفاده كنم. من به گرافيك هم علاقه‌مندم و در قالب بازي‌سازي مي‌توانم همه كارهايي را كه از صميم قلب دوست دارم انجام دهم. ضمن اينكه مانند بسياري از كارهاي هنري و دستي چيزي را خلق مي‌كني و ديگران با تو سهيم مي‌شوند. شايد باورش سخت باشد اما بازي ساختن براي من به‌مراتب شيرين‌تر از بازي كردن است؛ حل مشكلات بازي كه به مرور و پس از عرضه در بازار آشكار مي‌شود كار لذت‌بخشي است.
- مرحله نخست ساخت يك بازي چيست؟ مثل خيلي از كارهاي علمي يا هنري نمي‌توان از دغدغه‌ها نام برد اما حتما يك ايده يا فكري خاص باعث شكل‌گيري بازي رايانه‌اي مي‌شود.
عليپور: اول بگويم كه بازي ما بازي رايانه‌اي نيست؛ مختص تلفن‌هاي همراه و تبلت‌ها يا در حقيقت سيستم عامل اندرويد است.
انصاري: خيلي ايده وجود دارد اما خب بي‌شك نمي‌توان همه آنها را به بازي بدل كرد. شكل‌ها و سبك‌هاي مختلفي براي بازي وجود دارد. بازي‌هايي هستندكه ما آنها را هيجاني و ماجراجويي مي‌خوانيم البته ممكن است بازي‌ها تنها يكي از اين دو حالت را داشته باشند؛ بازي‌هايي هم هدف آموزشي دارند و در قالب بازي مفاهيم مختلفي را آموزش مي‌دهند و قابليت‌هاي ذهني فرد را بالا مي‌برند. بعضي بازي‌ها هم سرعت در آنها مهم است؛ مثل بازي دونده كه طرفداران بسياري هم پيدا كرده است. البته نمي‌توان خطوط ثابتي كشيد و بازي‌ها را تنها در چند قالب گنجاند. يك بازي ممكن است تركيبي از چند سبك باشد.
موسوي: دقيقا بازي از يك ايده شكل مي‌گيرد كه در نخستين مرحله بايد ثبت شود. معمولا اهداف و شكل و مراحل بازي نوشته و ثبت مي‌شود و بعد گروه براي گرفتن يك خروجي تكنيكي تلاش مي‌كنند. اين خروجي الزاما يك نمونه عيني از بازي نيست. ممكن است بازي را با استفاده از ابزار و وسايل ساده مثل مكعب‌هاي رنگي، شبيه‌سازي كنيد؛ چيزي شبيه نقشه حمله به دشمن كه در فيلم‌هاي قديمي مي‌بينيم. وقتي به اين نتيجه رسيديد كه بازي جذابيت‌هاي لازم را دارد، مراحل فني كار آغاز مي‌شود. كم‌كم هنر و گرافيك به‌كار اضافه مي‌شود و بازي جان مي‌گيرد.
- تمام مراحل ساخت بازي را به تنهايي انجام داده‌ايد يا از مشورت و همراهي مدرسان انستيتو هم بهره‌گرفتيد؟
عليپور: انستيتو داراي بخش آموزشي است كه مانند بسياري از مؤسسات نام «رشد» را يدك مي‌كشد. پس از گذراندن دوره‌هاي رشد كه اصلا هم ساده نيست، بچه‌ها بايد يك بازي ارائه دهند كه به نوعي شكل پايان‌نامه دارد. البته اين بازي پايان‌نامه ما نبود و بازي ديگري پيش از اين ساختيم. در اين مركز مدرسان و استاداني وجود دارند كه به ما كمك بسياري كرده‌اند.
انصاري: هر بازي‌اي در مركز رشد بايد ابتدا به استادان در قالب طرحي كه روي كاغذ پياده شده است، معرفي شود. اگر طرح و ايده بازي مورد تأييد قرار گرفت، تازه كار ما شروع مي‌شود. هر يك از گروه‌ها، يك روز در هفته با مسئولي كه بر كار آنها نظارت دارد، جلسه دارند. آقاي حسين حسينيان، مسئول بازي ما بود كه در حوزه گرافيك تبحر خاصي دارد. فعاليت‌هاي انجام‌شده را توضيح مي‌دهند و كارهايي كه قرار است در روزها و هفته آينده انجام شود هم برنامه‌ريزي مي‌شود.
ما اينجا براي ارائه بازي، زمان نامحدودي نداريم و بايد در يك بازه زماني مشخص، طرح و بازي خود را ارائه دهيم. اينجا فضا و امكانات محدود است؛ به همين دليل تلاش بر اين است كه همه بچه‌ها و دانشجويان انستيتو امكان استفاده را داشته باشند.
معمولا دانش‌آموختگان بسياري از رشته‌ها، وقتي حرف از كمبود و مشكل مي‌شود، به نبود امكانات و تجهيزات روز اشاره مي‌كنند اما در حوزه بازي و فناوري‌هاي رايانه‌اي فكر نمي‌كنم مشكل و كمبودي در اين حوزه وجود داشته باشد.
موسوي: در حوزه طراحي بازي، دسترسي به بازي‌هاي موفق دنيا و بررسي آنها امتياز بزرگي است كه من واقعا كمبودي در اين حوزه احساس نكردم. البته به هر حال مشكلاتي مانند وضعيت اينترنت هست كه ما هم مثل خيلي از افراد ديگر درگير آن هستيم. تجهيزات و امكانات مشكل ما نيست اما بازي در ايران يك موجود نوپاست. هنوز نه آن را در دسته صنعت به‌حساب مي‌آورند و نه هنر. در بسياري از كشورهاي دنيا، بازي‌سازي به صنعتي پردرآمد بدل شده است اما در ايران هنوز خيلي‌ها، در بهترين حالت به آن به‌عنوان يك سرگرمي موقت نگاه مي‌كنند نه يك شغل دائمي. وقتي كار، صنعت نباشد، خب حمايت و پشتوانه مالي بزرگي هم ندارد. هرچند در حال حاضر گروه‌هايي هستند كه به واسطه تجربيات موفقي كه داشته‌اند، حامي مالي هم دارند.
عليپور: بزرگ‌ترين مشكل در عرصه بازي‌سازي در شرايط فعلي، شكل و نحوه انتشار آن است. بازي ما براي سيستم عامل اندرويد بوده و به همين دليل به راحتي منتشر كرديم اما بازي‌هاي رايانه‌اي كه به شكل لوح‌فشرده منتشر مي‌شوند، در تهيه و توزيع با مشكل مواجهند. لوح‌ها به سرعت، به شكل غيرقانوني تكثير مي‌شوند و عملا فرد سود چنداني از عرضه آن نمي‌برد. به گروه‌هايي مثل ما، مستقل مي‌گويند كه يعني حمايت مالي از آنها نمي‌شود و حقوقي هم براي كاري كه انجام مي‌دهند دريافت نمي‌كنند اما وجود حامي مالي بي‌شك مؤثر است و خيلي از كمبودها را برطرف مي‌كند. ضمن اينكه مثل هر كار ديگري، مباحث تئوري با كارهاي عملي تفاوت زيادي دارد و ما آنچه را كه خوانده بوديم، در عمل نمي‌توانستيم به شكل كامل اجرا كنيم يا برعكس، در عمل كار خيلي بهتر از چيزي بود كه در بخش تئوري گفته شده بود.
عظيمي: بزرگ‌ترين مشكل در اين حوزه شايد عدم‌آگاهي صحيح جامعه باشد. در جريان جشنواره بازي‌هاي مستقل با بچه‌هاي زيادي كه در استان‌هاي مختلف بازي‌سازي انجام مي‌دهند آشنا شديم. خيلي از آنها با خانواده‌هايشان مشكل داشتند و آنها بازي‌سازي را اصلا كار تلقي نمي‌كردند و مدام به آنها مي‌گفتند كه وقت‌شان را تلف مي‌كنند و اين بازي است و نه كار! شايد در كلام خنده‌دار باشد اما براي خيلي از بچه‌هايي كه در اين عرصه كار مي‌كنند، همين موضوع ساده مشكلات بزرگي را ايجاد مي‌كند؛ دلسرد مي‌شوند و كار را رها مي‌كنند.
- با اين اوصاف اگر فارغ از نگاهي كه در جامعه وجود دارد به بازي‌سازي به‌عنوان يك شغل دائمي نگاه كنيم آيا سود مالي را هم براي افراد به همراه دارد يا كاري است كه تنها افراد به‌دليل علائق شخصي به‌دنبال آن مي‌روند؟
انصاري: اين كار خيلي هم سودآور است و به همين دليل در دنيا از آن به‌عنوان يك صنعت ياد مي‌شود. بعضي بازي‌ها را در همان ابتداي دانلود بايد خريداري و مبلغي را به شكل اينترنتي واريز كنيد. در بعضي از بازي‌ها هم فرد بازي را به شكل رايگان دريافت مي‌كند اما حين بازي، براي حضور در مراحل بعدي يا استفاده از امكانات خاص بايد پول بپردازد اما خب نبايد فراموش كرد كه بازي‌سازي هم مثل هر كار ديگري هزينه‌هايي دارد.
موسوي: يكي از افراد موفق بازي‌سازي به من گفت كه اگر حتي 5درصد افراد براي يك بازي پول بپردازند، سازندگان سود خواهند كرد! البته ما هزينه زيادي براي بازي نداده‌ايم. مهم‌ترين هزينه‌ها براي گروه‌ها اجاره يك مكان است تا افراد در كنار هم كار و مشورت كنند. با وجود مركز رشد ما چنين هزينه سنگيني را نداشتيم. مثلا براي گذاشتن صدا روي بازي بايد استوديويي اجاره شود و افراد هزينه آن را بپردازند اما ما چنين مخارجي نداشتيم؛ در حقيقت ما تنها در حوزه نيروي انساني هزينه‌كرديم؛ يعني كار كرديم و اين بازي به سرانجام رسيد اما حقوقي براي اين كار دريافت نكرديم؛ يعني زماني كه مي‌توانستيم صرف كارهاي ديگري بكنيم و درآمدي كسب كنيم، براي ساخت اين بازي گذاشتيم. اين بيشترين هزينه‌اي بود كه پرداخت كرديم اما اگر قرار باشد خارج از انستيتو و مجموعه رشد بازي‌سازي كنيم قطعا مانند همه افرادي كه در اين حوزه فعاليت مي‌كنند، هزينه‌هاي زيادي را بايد بپردازيم.
- به جز انستيتو بازي‌هاي ملي، سازمان و نهاد ديگري براي فراگيري اين دوره‌ها وجود دارد؟
عليپور: ممكن است مراكز خصوصي ديگري وجود داشته باشد اما موضوع اين است كه بازي‌سازي هنوز به‌عنوان يك رشته در دانشگاه‌هاي ايران تدريس نمي‌شود؛ اتفاقي كه در بسياري از كشورها افتاده و Game به‌عنواني يكي از زيرمجموعه‌هاي رشته كامپيوتر به شكلي كاملا علمي آموزش داده مي‌شود. حتي دانشگاه‌هاي تخصصي‌اي وجود دارد كه تنها در همين حوزه فعاليت مي‌كنند. بازي‌سازي، فعاليتي ميان‌رشته‌اي است و به دانش چندين رشته نياز دارد و بهتر است به شكل تخصصي آموزش داده شود. من با بچه‌هاي رشته گرافيك و هنر هنوز در ارتباط هستم.
بسياري از آنها آثار درخشاني دارند اما هر وقت از آنها براي بازي‌سازي دعوت مي‌كنم، پيشنهاد من را رد مي‌كنند؛ شناخت درستي از اين كار ندارند و اعتماد نمي‌كنند. ما تصويرسازان خوبي داريم اما حاضر نمي‌شوند در اين حوزه فعاليت كنند.
موسوي: به‌نظرم كسي كه بازي مي‌سازد هم بايد روانشناسي بداند، هم جامعه‌شناسي. هم رنگ را بشناسد و هم توانايي طراحي و گرافيكي بالايي داشته باشد. براي ساختن يك بازي موفق به فكرها و نظرات و تفكرات جامعي احتياج است و به همين دليل بايد آموزش آن كاملا حرفه‌اي باشد.
- ساخت بازي چقدر طول كشيد؟
عظيمي: حدود 2 سال. البته ما مثل كارمند، هر روز و روزي 8ساعت وقت روي بازي نگذاشتيم. برخي از ما دانشجو هستيم و كلاس‌ها و امتحانات محدوديت‌هايي را براي ما ايجاد كرده بود. فكر مي‌كنم اگر قرار بود به شكل منسجم كار كنيم، بازي 8-7ماهه به اتمام مي‌رسيد. ما در تمام مدت بازي از مشاوره استادان مركز رشد استفاده كرديم و با فضايي كه مركز رشد در اختيارما قرار داده بود، خيلي از كمبودها و مشكلات برطرف شد.
نظر شما