نماينده عربستان در سازمان ملل گفت كه فعلا تعداد شركت‌كنندگان اين ائتلاف 10كشور است و ممكن است بيشتر هم بشود. سخنان اين ديپلمات عربستاني، موجي از تحليل‌ها را در منطقه وجهان به‌دنبال داشت با اين مضمون كه سرانجام موضوعي در خاورميانه پيدا شد كه كشورهاي خاورميانه را از عربستان و قطر گرفته تا پاكستان و تركيه، با هم متحد و يكپارچه كند. بخشي از اين تحليل‌ها كه همزمان با مذاكرات هسته‌اي ايران در لوزان منتشر مي‌شد، حاوي اين نكته بود كه گويي خاورميانه عليه ايران متحد شده‌است.
اما تحولات روزهاي اخير نشان داد كه هم اظهارات مقامات عربستاني نمايشي بوده و هم تحليل‌هاي بعد از آن شتاب‌زده. هفته گذشته پارلمان پاكستان بعد از چندين روز بحث و گفت‌وگو كه با حضور وزيردفاع اين كشور در صحن پارلمان همراه بود، سرانجام رأي داد كه پاكستان در عمليات نظامي عليه يمن شركت نكند. وزيردفاع پاكستان طي 2 روز در پارلمان حضور يافت و به نمايندگان از سفري گزارش داد كه ابتداي هفته گذشته به رياض داشت.
او گفت، مقامات سعودي از پاكستان خواسته‌اند در حمايت از تماميت ارضي عربستان مشاركت كند. مقامات سعودي به وزير دفاع پاكستان گفته‌بودند، تماميت ارضي عربستان به‌خاطر تحولات يمن به خطر افتاده و پاكستان به‌عنوان شريك استراتژيك سعوديها در همه سال‌هاي گذشته، حالا بايد در دفاع از تماميت ارضي عربستان مشاركت كند. درخواست مشخص مقامات سعودي از پاكستان، اعزام نيروي زميني، ناو جنگي و جنگنده براي مشاركت در عمليات نظامي عليه يمن بوده‌است.
بعد از گزارش وزيردفاع پاكستان به پارلمان، نمايندگان راي‌گيري كردند و به اتفاق آرا تصميم گرفتند درخواست عربستان را رد كنند و در جنگ يمن بي‌طرف بمانند.اين تصميم مهم پاكستان تنها موضوع راي‌گيري يكروزه در پارلمان نبود. قبل از اين راي‌گيري، نواز شريف نخست‌وزير پاكستان به تركيه رفته‌بود و با رهبران اين كشور ديدار و درباره موضوع مشخص يمن گفت‌وگو كرده‌بود. بعد از مذاكرات نواز شريف با رهبران تركيه، رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهور تركيه به ايران آمد. مذاكرات اردوغان در تهران علاوه بر مناسبات تجاري و اقتصادي، موضوع يمن را هم دربرمي‌گرفت. منابع پاكستاني خبر داده‌بودند كه براي تصميم‌گيري درباره مشاركت يا عدم‌مشاركت در عمليات نظامي عليه يمن، منتظر رايزني با ايران و تركيه مي‌مانند. نواز شريف قبل از سفر به تركيه گفت: ايران بايد بخشي از رايزني‌ها درباره يمن باشد.
سرانجام نتيجه مذاكرات و رايزني‌هاي ديپلماتيك ايران، پاكستان وتركيه، پاسخ رد اسلام‌آباد به عربستان و بي‌ميلي تركيه براي همراهي با سعوديها بود. همين موضوع باعث شد وزيرمشاور در امور خارجي امارات روز شنبه در توييتر، در چند جمله، به‌شدت از سياست تركيه و پاكستان در همراهي با ايران انتقاد و حتي اين كشورها را در اين زمينه تهديد كند. انور قرقاش در موضعگيري تند و كم‌سابقه‌اي نوشت: ايران براي آنكارا و اسلام‌آباد از كشورهاي خليج [فارس] مهم‌تر است سرمايه‌گذاري اقتصادي ما برايشان خوب است، اما در موقعيت حساس حمايت سياسي‌شان در كار نيست.
- اختلافات بيشتر از اشتراكات
وقتي پيشروي شيعيان حوثي در يمن سرعت گرفت و كشورهاي عربي از همراهي اكثر كشورهاي خاورميانه براي مقابله با «اين تهديد» خبر دادند، تحليلگران و ناظران امور منطقه نوشتند، سرانجام موضوعي پيدا شد كه اعراب را با هم متحد كند. اما اين موضوع هم خيلي زود رنگ باخت.
اختلافات درون اعراب و ميان آنها با متحدان و شركاي استراتژيكي مانند تركيه، فراتر از چيزي است كه تحولات يمن بتواند آن را كمرنگ كند. در اسفندماه گذشته ملك سلمان روساي جمهور تركيه و مصر را به رياض دعوت كرد تا ميان آنها آشتي برقرار و با تأكيد بر اولويت‌هاي مشترك، ائتلاف مورد نظرش را عليه ايران ايجاد كند، اما اخوان‌المسلمين، مهم‌ترين عامل اختلاف تركيه با مصر و عربستان با قطر همچنان باقي است و ربطي هم به ماجراي يمن ندارد. به همين‌خاطر است كه اردوغان بعد از بازگشت از عربستان و در ميانه عمليات نظامي عليه يمن، براي آشتي با مصر بر شرط خود تأكيد كرد: «آزادي محمد مرسي از زندان.»
صورت مسئله اخوان‌المسلمين با بركناري و حبس همه رهبرانش در مصر، در جهان عرب حل نشده‌است. هنوز از تونس تا ليبي و از امارات تا حتي فلسطين، اين جنبش عاملي تعيين‌كننده در فضاي سياسي است. به همين‌خاطر تركيه حاضر نيست بر سر اين موضوع معامله كند.
- چرا پاكستان «نه» گفت
پاكستان برخلاف تركيه اختلاف جدي با اعراب ندارد. نه سرنوشت اخوان‌المسلمين برايش مهم است و نه آينده بشار اسد در سوريه. پس چرا باوجود مناسبات گسترده نظامي و تجاري با عربستان، در چنين موضوع مهمي به اين كشور پاسخ رد داد؟ پاكستان اين روزها در شرايط خطرناك و شكننده‌اي است. كشتاركودكان در مدرسه پيشاور در سال گذشته، اوج اين بحران و شكنندگي را نشان داد. اكنون پاكستان با يك جنگ تمام‌عيار داخلي با طالبان روبه‌روست. براي نخستين بار دولت و ارتش مصمم شده‌اند تا با طالبان مقابله كنند.
پاكستان با بحران برق و آب روبه‌روست و براي حل اين مشكلات به سرمايه‌گذاري خارجي نياز دارد. اما سرمايه‌گذاري در كشور ناامن روي نمي‌دهد. براي همين دولت و ارتش تصميم گرفته‌اند كه براي نجات اقتصاد، با تروريسم مقابله كنند. اما مشكل پاكستان فقط مقابله ارتش با طالبان نيست. گروه‌هاي تندرو سني، جنگي پنهان را عليه شيعيان اين كشور در پيش گرفته‌اند و هر چند وقت يك‌بار مراكز عمومي و مذهبي شيعيان را هدف حملات خونين قرار مي‌دهند.
يك پنجم جمعيت پاكستان را شيعيان تشكيل مي‌دهند. مشاركت دولت پاكستان در عمليات نظامي عربستان عليه شيعيان يمن، اين جمعيت شيعه پاكستان را بيشتر از گذشته ناراضي و معترض مي‌كند. اين مسئله در كنار ديگر مشكلات، دولت پاكستان را بيشتر از گذشته دچار مشكل مي‌كند.
- قدرت ديپلماسي در مقابل ائتلاف نظامي
سال‌هاست كه كشورهاي عربي خريدار و مشتري پروپاقرص و سخاوتمند تسليحات غربي هستند و ميلياردها دلار براي خريد اين تسليحات هزينه مي‌كنند. اكنون اين كشورها، اين تسليحات ذخيره‌شده در انبارها را براي حمله به يكديگر استفاده مي‌كنند. مصر به تلافي بريده شدن سر شهروندانش توسط داعش در ليبي، ليبي را بمباران مي‌كند، اردن با همين هدف سوريه وعراق را و حالا هم كه نوبت به يمن رسيده‌است. يمن فقيرترين كشور جهان عرب است كه اين روزها زير حملات سنگين ثروتمندترين كشورهاي عربي قرار گرفته‌است. پا پس كشيدن پاكستان و بي‌ميلي تركيه براي همراه شدن با اعراب عليه يمن، بار ديگر مشخص شد كه ائتلاف هر قدر هم از نظر نظامي قدرت داشته‌باشد، باز هم با هنر ديپلماسي قابل شكاف است.
نظر شما