روزنامه شهروند نوشت: پشت خط مرز بود، انبوهی از افغان‌ها در صف ایستاده بودند. مرد قاچاقچی اسم‌هایشان را از روی لیست صدا می‌زد تا یکی‌یکی سوار خودرواش شوند. از دور که نگاه می‌کرد، شبیه قفسه کتابخانه بود؛ آدم‌ها پهلو به پهلوی یکدیگر درصندوق عقب و کف خودروی ٤٠٥ چیده می‌شدند. چند دقیقه بعد سرنوشت خودش هم به آنها گره خورد و همراه ٥ مرد دیگر در صندوق عقب خودرو جاسازی شد. از رویایش پلی ساخته بود به آن طرف مرز، و این آغاز سفر پر مخاطره «نثار احمد» برای مهاجرت به ایران بود.
تصاویر رنگارنگ از رویای زندگی در سرزمین‌های خارج از کشور، تنها مختص ایرانی‌ها نیست. ساکنان بسیاری از کشورهای اطراف هم با رویای خارج‌نشینی در کشوری امن و نیازمند منابع انسانی، ایران را مقصد رویایی خود می‌دانند. در پشت پرده اقامت در ایران اما، حکایت ورود غیرقانونی اتباع خارجی به کشور حکایت عجیبی است. پدیده مهاجرت بی‌رویه اتباع کشورهای خارجی به‌ویژه افغانستان، پاکستان و عراق به ایران حالا با قاچاق انسان پیوند خورده است. اتباع خارجی مجبورند برای ورود به خاک ایران همراه با قاچاق‌برها راهی سفری پرمخاطره شوند. مشخصات رانندگان بعضی از این خودروها سرّی به نظر می‌رسد، در خودرویی که ظرفیتش ٥ نفر است، گاهی تا ١٧ نفر جاسازی و برای زودتر رسیدن به مقصد با سرعتی سرسام‌آور راهی مقصدی نامعلوم می‌شوند؛ و این ناامن‌ترین شکل تجارت انسان در مهاجرت غیرقانونی اتباع خارجی است. برخی آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که سالانه تعداد زیادی از تصادف‌های مرگبار در جاده‌های کشور به خودروی قاچاقچیان اختصاص دارد که بیشتر در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان و اصفهان به وقوع می‌پیوندد. این درحالی است که تعداد زیاد سرنشینان این خودروها در تصادف‌ها، آمار مرگ‌ومیر را نیز افزایش می‌دهد.
در یک هفته گذشته حادثه تصادف‌های مرگبار خودروی قاچاقچیان انسان در جاده‌های مختلف کشور باز هم تکرار شد. طی ٣ روز متوالی و در ٨ تصادف جداگانه خودروی قاچاقچیان ٦١ تبعه خارجی به کام مرگ فرو رفته و ٦٢ نفر مصدوم شدند. با این حال سال‌هاست که بسیاری از مسئولان نسبت به تردد خودروهای قاچاقچیان اتباع خارجی با سرعت‌هایی سرسام‌آور که موجب تصادف‌های مرگباری می‌شود توجه نشان داده‌اند اما با این حال آمار تکان‌دهنده تصادف خودروی قاچاقچیان انسان در نخستین ماه از سال ٩٤، زنگ خطر را در جاده‌های کشور به صدا درآورده است.
- روزهای پرحادثه اتباع غیرمجاز در ایران
با آغاز سال جدید و پشت سر گذاشتن تعطیلات نوروزی به نظر می‌رسد پدیده کوچ اتباع خارجی به کشور، به راه افتاده و بازار این مهاجرت داغ داغ است. چرا که از ٢٨ فروردین تا ٣٠ فروردین‌ماه خودروهای حامل اتباع خارجی در جاده‌های کشور به سرنوشت هولناکی دچار شدند که نشان‌دهنده افزایش تردد آنها در جاده‌های کشور است. «سیدمصطفی مرتضوی» سخنگوی سازمان امداد و نجات هلال‌احمر در رابطه با تصادف‌های مرگبار از آغاز هفته تا بامداد روز یکشنبه به «شهروند» گفت: «اولین تصادف در محور سراوان - کوهک استان سیستان‌وبلوچستان رخ داد.
ساعت ٢١ شامگاه روز شنبه برخورد یک پژو ٤٠٥ و یک تویوتا وانت که هر ٢ حامل اتباع غیرمجاز افغان بودند، به پایگاه‌های هلال‌احمر جاده‌ای اعلام شد. این حادثه ١٢ تبعه خارجی به کام مرگ فرورفته و ١٧ نفر دیگر مصدوم شدند. در ٤٥ دقیقه بعد از اعلام این تصادف، حادثه مرگبار دیگری در جاده داراب - بندرعباس استان فارس به پایگاه‌های هلال‌احمر گزارش شد. در این تصادف بر اثر برخورد پژو ٤٠٥ حامل اتباع غیرمجاز افغان با کامیون یک نفر کشته و ١٢ نفر مصدوم شدند. ساعت ٢٣:١٥ و در آخرین دقایق پایانی شنبه‌شب، یک تصادف دیگر سریال حوادث جاده‌ای خودروی قاچاقچیان را تکمیل کرد. این‌بار واژگونی یک ٤٠٥ حامل اتباع غیرمجاز افغان در جاده لار - جهرم استان فارس منجر به مصدومیت ٨ نفر شده بود، خوشبختانه این حادثه کشته‌ای نداشت. ساعت ٣:٤٥ بامداد روز یکشنبه هم تصادفی مرگبار در جاده میناب - بندرعباس استان هرمزگان رخ داد. با حضور امدادگران هلال‌احمر در صحنه حادثه مشخص شد، یک خودروی پژو٤٠٥ که همگی از اتباع خارجی بودند به شدت با یک کامیون برخورد کرده است.در این حادثه هم ١١ تبعه خارجی کشته و ٥ سرنشین دیگر مصدوم شدند.»
بامداد روز جمعه ٢٨ فروردین ماه هم در کیلومتر ۱۰۰ محور خاش به سراوان تصادف هولناک خودروی وانت‌تویوتا حامل اتباع خارجی غیرمجاز با یک خودرو سواری ۴۰۵، ١٥کشته و ۱۵ زخمی بر جای گذاشته بود. ساعت ٢٢:٣٠ شامگاه روز جمعه هم درحادثه مشابه دیگر یک خودرو وانت حامل سوخت قاچاق با یک خودرو پژو حامل اتباع غیرمجاز خارجی برخورد کرد که در این حادثه ٧ نفر از این ٢ خودرو جان خود را از دست دادند.در حادثه‌ای دیگر در همین محور در ساعت ٤:٣٠ بامداد روز جمعه یک خودرو وانت سوخت‌کش با یک خودرو پژو حامل اتباع خارجی غیرمجاز تصادف کرد که در این حادثه هم ٦ نفر به کام مرگ فرو رفتند. بررسی تصادف‌ها در ٣ روز گذشته باز هم از تکرار ویروس حوادث جاده‌ای خبر داد و در حادثه‌ای که بامداد روز شنبه ٢٩ فروردین‌ماه دراستان کرمان محور رستم‌آباد - بم رخ داد یک دستگاه خودروی پژو ٤٠٥ که درحال قاچاق اتباع افغان بود با عقب کامیون برخورد کرد. پس از این برخورد سواری پژو ٤٠٥ دچار حریق شد و ٩ تبعه افغان غیرمجاز به همراه راننده در آتش جان باختند و ٥ سرنشین دیگر مصدوم شدند.
- سرعت بالا و حوادث تلخ
«احمد قريشي» مدير مركز كنترل و هماهنگي عمليات هلال‌احمر استان اصفهان با بيان اينكه در اصفهان و نائين با چندين مورد تصادف‌های مشابه روبه‌رو بوديم، به «شهروند» گفت: «قبل از عيد در اردستان، تصادفي رخ داد كه پس از آن مشخص شد خودرو حامل افغان‌هاي غيرمجاز بوده و حتي آنها مي‌خواستند با ايجاد درگيري مسلحانه با پليس از چنگال قانون فرار كنند. ولي در نهايت همه افراد آن دستگير شدند.در این موارد، افغان‌ها يك خودرو را كرايه مي‌كنند و بابت كرايه اين خودرو پول‌هاي زيادي را پرداخت مي‌كنند. به‌عنوان مثال مسيري كه آنها مي‌خواهند بروند، كرايه معمولي‌اش ٥٠هزار تومان است، اما اين افراد با پرداخت يك ميليون تومان و يا بيشتر خودرو را كرايه مي‌كنند. راننده خودروها، همه مشکلات و خطراتی که سر راهشان وجود دارد را به جان مي‌خرند تا به پول برسند.»
قريشي در ادامه صحبت‌هايش گفت: «اين خودروها معمولا در زمان‌هاي خاصي تردد مي‌كنند. مثلا گرگ و ميش هوا مناسب‌ترين زمان براي تردد خودروهای حمل اتباع خارجی است كه معمولا خيابان‌ها خلوت است و راحت‌تر مي‌توانند به مقصد خود برسند و قرارگاه‌هاي پليس را جا بگذارند. همچنين چون آنها با سرعت بسيار بالا حركت مي‌كنند امكان بروز تصادف و حوادث خطرناك براي آنها بسيار زياد است.»
«فاطمه اشرفي» مدير انجمن حمايت از حقوق آوارگان و پناهندگان نيز در اين مورد به «شهروند» گفت: «اتباع غيرمجاز که قصد دارند به صورت قاچاق وارد مرزهای کشور شوند بايد در يك زمان‌بندي خاص به مقصد برسند. آنها اصولا يك زمان خاص را براي رسيدن به مقصد تعيين مي‌كنند و درست بايد طي همان زمان‌بندي از خيابان‌ها و گذرگاه‌ها پليس عبور كنند. چراكه آنها از قبل تعيين كرده‌اند كه چه زماني گذرگاه‌هاي پليس خلوت‌تر و قابل تردد است و اگر دقيقه‌اي جابه‌جا شود احتمال خطر و گير افتادنشان بالا مي‌رود. همين زمان‌بندي باعث مي‌شود كه رانندگان با سرعت بسيار بالايي حركت كنند. به دلیل سرعت بالا و جمعيت زياد داخل خودرو، تصادفات سخت و خطرناكي رخ می‌دهد و با اولين مانع خودرويشان چپ مي‌كند. همچنين گاهي اوقات نيز پس از مشاهده پليس هنگام فرار بر سرعتشان مي‌افزايند و دچار حادثه مي‌شوند.»
- صحبت‌هاي يك مهاجر غیرقانونی در ایران
«نثار احمد» کارگر افغان ٢٣ساله، که به صورت غیرمجاز در ایران زندگی می‌کند از همان مسافرانی است که برای تردد به ایران تن به سفر‌های پر مخاطره با خودروی قاچاقچیان انسان می‌دهد. او که به‌تازگی ازدواج کرده، ایران را مقصد رویاهایش می‌داند تا با کارگری بتواند خرج و مخارج زندگی‌شان را تأمین کند. می‌گوید از ٢سال پیش تا کنون ٤ مرتبه با خودرو قاچاقچیان انسان به افغانستان و ایران رفت و آمد کرده و برای هربار سفر بین یک تا دو‌میلیون تومان پرداخت کرده است. نثار احمد از تجربه سفر‌های خطرناکش به «شهروند» می‌گوید:
*نخستین‌بار چگونه به ایران آمدی؟
می‌دانستم افغان‌هایی که کارت اقامت ندارند می‌توانند با قاچاقچیان انسان به ایران مهاجرت کنند. از طریق دوستانم با مردی آشنا شدم که کارش همین بود. خودم را برای سفر آماده کردم، از قبل به ما گفته بود هیچ وسیله‌ای همراهمان نباشد. هوا گرگ و میش بود که به پشت مرز رسیدم، ١٣ مرد دیگر هم در آن‌جا بودند. یک راننده ایرانی قرار بود با خودرواش ما را از مرز رد کند. نیم ساعت طول کشید تا ما ١٤ نفر در خودرو جاسازی شویم.من به همراه ٥ پسر جوان و لاغر اندام در صندوق عقب دراز کشیدیم. وقتی خودرو راه افتاد، در هر پیچ و خم جاده نفس‌مان بند می‌آمد و فشار در آن دخمه تاریک از هر طرف انگار ما را یک گام به مرگ نزدیک می‌کرد. زمان برایم به کندی پیش می‌رفت تا این‌که ٢ ساعت بعد خودرویمان متوقف شد. ترسیده بودم، اما وقتی در صندوق عقب باز شد متوجه شدم به جاده فرعی رسیدیم و باید خودرويمان را جا به جا کنیم و به این ترتیب دوباره در یک خودروی دیگر جا گرفتیم و به سمت مقصد به راه افتادیم.
*چرا خودروتان را جابه‌جا کردید؟
می‌گفتند امکان شناسایی خودرويمان وجود دارد و به همین خاطر خودروهایمان را مسیر به مسیر عوض می‌کردند. من تاکنون ٤ بار با این روش به ایران سفر کرده‌ام و در این مدت هر بار با یک قاچاقچی حمل می‌شدیم اما نقطه مشترکشان در همه این سفرها جابه‌جایی خودروها بعد از طی کردن مسیرهایی مشخص بود.
*در ساعت‌های خاص و با سرعتی معین حرکت می‌کردید؟
بله، چون در نیمه‌های شب گشت‌های مرزی و ایستگاه‌های بازرسی در بین مرزها کمتر وجود دارد به همین خاطر معمولا قبل از روشن شدن هوا راهی می‌شویم. سرعت خودروها خیلی زیاد است، راننده‌ها می‌خواهند قرارگاه‌های پلیس را جا بگذارند و به همین خاطر با سرعتی زیاد راهی جاده‌ها می‌شوند.
*برای هر بار سفر چقدر پرداخت می‌کردید؟
بین یک‌میلیون تا ٢میلیون تومان متغیر است که بستگی به قاچاقچی، نوع خودرو و تعداد سرنشینان دارد.
*در چند سال گذشته تصادف‌های مرگبار خودرو قاچاقچیان انسان در جاده‌های کشور آمار بسیار بالایی را به خود اختصاص داده است، از این‌که روزی در این رفت و آمد‌ها قربانی شوی نمی‌ترسی؟
همیشه دلهره دارم، اما چاره‌ای ندارم. زندگی خرج دارد و در افغانستان برای ما کار نیست. برای کار و به دست آوردن یک لقمه نان مجبورم تن به این نوع مهاجرت دهم.
نظر شما