با این همه بسیاری اعتقاد دارند در بخش کشاورزی پدیده هایی همچون بنه ، واره و حراثه که در مناطق مختلف نام های متفاوتی نیز دارند، شکل اولیه تعاونی های سنتی در ایران بوده اند.
از سوی دیگر کارشناسان تشکیل شرکت های تعاونی را برخاسته از سیاست ها و تئوری های کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی سابق می دانند که تلاش جمعی و بهروری یکسان را مد نظر قرار داده بود.
آغاز تعاون رسمی در کشور ما به سال 1303برمی گردد که در این سال موادی در قانون تجارت مبنی بر تأسیس تعاونی ها پایه ریزی و در سال 1311 اولین تعاونی تأسیس شد.
آمارها نشان می دهد از این سال به بعد تا سال 1320 جمعاً سه شرکت تعاونی به وجود آمدند که 1050 کشاورز عضو آن بودند.
در سال 1320 وزیر کشور وقت ماموریت پیدا کرد در رأس هیأتی برای تعلیم ماموران و آشنا ساختن مردم به مفهوم قوانین تعاونی به شهرها و روستاهای دور و نزدیک سفر کرده و حس مسئولیت جمعی مردم به ویژه طبقات تولیدکننده را برانگیزد و در این راستا گروههایی آمریکایی نیز ظاهراً برای کمک های فنی وارد کشور ما شدند.
در سال 1346 با رونق گرفتن بخش تعاون سازمان مرکزی تعاون کشور تحت عنوان شرکت های تعاونی شهری غیر کارگری به وجود آمد و مسئولیت این مرکز هم تفهیم اصول تعاون و تعمیم آن در سراسر کشور و نیز تهیه قوانین لازم و ایجاد امکانات مناسب برای تعاونی ها، تعریف شد.
تعاونی های زنان
با عمیق تر شدن مفهوم تعاون و مشارکت در کشور و نیز ریشه دار بودن فعالیت های جمعی اقتصادی میان زنان به ویژه در بخش کشاورزی و تولید فرش، اکنون این شاخه از شرکت های تعاونی به شکل متمایز و قدرتمندی در حال رشد و توسعه است.
آمارها حاکی از آن است که تا پایان سال 84 در مجموع 12 هزار و 884 شرکت تعاونی خاص زنان به ثبت رسیده که بیش از نیم میلیون عضو دارد.
از این تعداد تعاونی امتیاز اول مربوط به بخش خدمات است که 3533 شرکت را به خود اختصاص می دهد، پس از آن بخش کشاورزی با 3500 شرکت و صنعت با 3467 شرکت در رتبه های بعدی هستند.
در اهدافی که وزارت تعاون برای ثبت شرکت های تعاونی زنان دنبال می کند آمده است:
اشاعه فرهنگ مشارکت و کار دسته جمعی در گستره جامعه، افزایش درآمد خانواده و در نتیجه ارتقاء سطح زندگی فردی و اجتماعی زنان، افزایش سهم مشارکت ملی زنان در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با حضور آنان در عرصه فعالیت های تعاونی، استفاده مناسب از زمان و فرصت های تحت اختیار زنان و سوق دادن آنها به سمت فعالیت های مولد.
به دلیل اهمیت موضوع دفتر ترویج و توسعه مشارکت های مردمی وزارت تعاون، همایشی را با عنوان گردهمایی ترویجی تعاونی های زنان در دانشگاه الزهرا برگزار کرد.
مهندس اسدالله براتی، مدیر کل دفتر ترویج و دبیر این همایش، هدف وزارتخانه را این گونه بررسی می کند: در سال جاری این همایش اولین همایش ما بوده که با سه هدف و محور تشکیل شد:
1- اصلاح ساختار روند اشتغال زنان
2- ارائه تصویر واقعی از بخش تعاون با تکیه بر توانمندی های تعاونی های زنان
3- بررسی مسائل و مشکلات تعاونی های زنان و نیز ارائه راهکارهای اجرایی در جهت رفع آنها.
در کنار این گردهمایی نشست های تخصصی با حضور اساتید دانشگاه و مسئولین وزارت تعاون از جمله وزیر و معاونین ایشان برگزار شد که در نهایت با انتخاب 30 شرکت تعاونی برتر از 30 استان به کار خود پایان داد.
به گفته مهندس براتی دفتر ترویج پروژه ترویج تعاونی ها را به طور جدی در سال 85 ادامه خواهد داد که در گام بعدی با نمایشگاهی از معرفی توانمندی های بخش تعاون در سالن نمایشگاههای مجلس شورای اسلامی روبرو خواهیم بود.
براتی می گوید: در روز 13 شهریور و پس از هفته دولت نیز که مقارن با روز تعاون است در سالن همایش های بین المللی صدا و سیما 420 تعاونی برتر را در سه سطح ملی، استانی و شهرستانی معرفی خواهیم کرد.
در این برنامه 14 تعاونی در سطح ملی با 14 گرایش از دست رییس جمهور تندیس و لوح تقدیر دریافت خواهند کرد.
همچنین 30 تعاونی برتر استانی نیز از سوی وزیر محترم تعاون تقدیر خواهند شد. بقیه تعاونی ها نیز در کتابی تحت عنوان تعاونی های برتر معرفی و مشخصات آنها چاپ و منتشر خواهد شد.
به گفته براتی در حال حاضر تعداد تعاونی های ثبت شده زنان به 14 هزار شرکت رسیده که با توجه به 90 هزار تعاونی موجود در کشور قریب به 16 درصد از کل شرکت های تعاونی کشور را به خود اختصاص داده است.
بیش از نیم میلیون نفر از بانوان کشور عضو این تعاونی ها هستند که بیش از 250 هزار فرصت شغلی ایجاد کرده است.
انواع تعاونی های زنان
عمده فعالیت های تعاونی زنان را در سه بخش می توان دسته بندی کرد:
۱ - صنعت که در این بخش تعاونی هایی مثل فرش دستباف، صنایع دستی، غذایی، دارویی، الکترونیک، پوشاک و اسباب بازی در اولویت هستند.
۲ - خدمات که در این بخش نیز فعالیت های بهداشتی - درمانی، تعاونی های آموزشگاهی، مراکز نگهداری از معلولین، مهدکودک ها و مشاوره و خدمات فنی، بیشترین تعداد شرکت های خدماتی را به خود اختصاص داده اند و به گفته کارشناسان بخش بهداشتی و درمانی از فعال ترین حوزه های تعاونی های زنان در کشور به حساب می آید.
۳ - بخش کشاورزی که ریشه ای دیرینه دارد و بانوان کشور توانسته اند در این حیطه کارهای تأثیرگذاری را انجام دهند. شرکت های تعاونی فرآورده های لبنی، بسته بندی محصولات کشاورزی، پرورش آبزیان و پرورش گل و گیاه نیز از جمله شرکت های فعال این بخش است.
مهندس براتی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه فعالیت های وزارت تعاون و برگزاری نشست های پی درپی به ویژه در حوزه زنان و جوانان شعاری بوده و یا تا چه اندازه توانسته است در عمل به موفقیت های قابل ارزیابی عینی و ملموس برسد، می گوید: وزارت تعاون و به تبع آن دفتر ترویج در راستای مسئولیت های قانونی، مبادرت به تشکیل واحدی تحت عنوان دفتر ترویج تعاونی های آموزشگاهی زنان و جوانان کرده که این واحد با برنامه ریزی مناسب موجبات تسهیل تشکیل تعاونی های زنان و جوانان را فراهم می کند.
وی در ادامه عنوان می کند: اما در مورد شعاری بودن یا غیرشعاری بودن اقدامات وزارتخانه باید بگویم سعی کرده ایم هیچ همایشی را که دستاورد عملی و اجرایی نداشته باشد، اجرا نکنیم. شاید قبلاً این آفت وجود داشت اما الان نه، به عنوان مثال می توانم به گردهمایی کارشناسان تحقیقات، آموزش و ترویج که در مشهد برگزار شد اشاره کنم.
این گردهمایی سراسری دستاوردهای بسیار مطلوبی داشت تا آنجا که همین دستاوردها را به صورت بیانیه تدوین شده در قالب دستورالعمل های اجرایی درآوردیم و امیدواریم که در بخش زنان هم به همین نتیجه مطلوب برسیم
