در ایران هم چند سالی است که این دوربین‌ها در آزادراهها و بزرگراه‌ها نصب شده است. اگرچه فناوری دوربین‌های کنترل سرعت ابتدا در اروپا و آمریکا پیاده شده و سپس به سایر کشورهای دنیا راه‌یافت، اما در ایران پس از این‌که تصمیم گرفته شد از این دوربین‌ها استفاده شود، دانشمندان داخل کشور مطالعه برای ساخت داخلی این دوربین‌ها را آغاز کردند.
تیمی در دانشکده برق دانشگاه امیرکبیر پس از چند ماه تحقیق و مطالعه توانست فناوری طراحی و ساخت دوربین‌های کنترل سرعت را شبیه‌سازی کند و دوربین کنترل سرعتی که زیر نظر دکتر امیراحمد سپهری، استاد دانشگاه امیرکبیر ساخته شد، سال گذشته توانست عنوان محصول نمونه وزارت صنایع را از آن خود کند.
با وجود این‌که محصول داخلی، در آزمایش‌ها نسبتا سربلند بیرون آمد، در مناقصه آزادراه تهران-قم و کرج-قزوین که 32 دوربین لازم داشت، اتفاق دیگری رخ داد. دانشگاه امیرکبیر، 2 میلیارد و 800 میلیون تومان قیمت داد ولی شرکت هلندی-انگلیسی گاتسو که سابقه طولانی در ساخت دوربین‌های کنترل سرعت دارد، با پیشنهاد 9 میلیارد و 600 میلیون تومانی، برنده مناقصه شد و همین مساله اعتراض دانشگاه امیرکبیر را برانگیخت.
دکتر سپهری، در این باره، ضمن بیان این که قانون مناقصات در این‌گونه موارد مشکلاتی دارد، توضیح می‌دهد: علت ردشدن ما این اعلام شد که دانشگاه صنعتی امیرکبیر، توان فنی لازم را ندارد و امتیازهای لازم را از نظر فنی کسب نکرده‌است. اما امتیازهای دیگر چه؟ یکی از موارد این امتیازها این است که آیا شرکت داخلی، نماینده انحصاری است یا نه. اگر نیست، 15 امتیاز منفی می‌گیرد.
معلوم است که دانشگاه، نماینده جایی نیست! باز یکی از این موارد این است که آیا دانش فنی این‌کار از شرکت خارجی خریداری شده است یا این که فقط فناوری وارد شده‌است. دانشگاه که فناوری مال خودش است، باز در این مورد امتیاز نمی‌آورد.
به هرحال، در آن مناقصه دکتر سپهری و همکارانش در دانشگاه امیرکبیر نامه‌ای به وزیر راه فرستادند و سرانجام با همکاری برخی مدیران وزارت راه قرار شد دوربین‌های ایرانی هم در آزادراه کرج-قزوین نصب و آزمایش شود.
مناقشه بر سر استاندارد
چون نصب دوربین‌های گاتسو در آزادراه تهران-قم نتایج بسیار درخور توجهی داشته، پیش از آغاز سال 1386 و برای کنترل سرعت اتومبیل‌ها در ایام نوروز امسال، سردار رویانیان در جلسه‌ای از ما خواستند که در آزادراه قم - کاشان - اصفهان هم دوربین‌های‌‌مان را نصب کنیم.
این را غلامحسین شهبازی، نماینده شرکت گاتسو در ایران می‌گوید و بر استانداردهای لازم برای رعایت حقوق شهروندی در تجهیزات و سیستم‌های ITS تاکید می‌کند. به گفته او، هدف از رعایت هرنوع استانداردی در دوربین‌های کنترل سرعت چه در نمونه داخلی و چه در نمونه خارجی، این است که سیستمی داشته‌باشیم که با کمترین خطا، اتوموبیل‌های خلاف‌کار را شناسایی کند؛ سیستمی که مطمئن بوده و حقوق شهروندی را رعایت کند.
چراکه وجود خطا در سیستم باعث می‌شود که هرکسی در دادگاه مدعی شود که برگ جریمه‌ای که برای او صادر شده‌است در محدوده همین خطای سیستم بوده‌است.اما دکتر سپهری استاندارد نبودن دوربین‌های داخلی و دخالت رئیس پلیس راه کشور در این ماجرا را رد می‌کند و می‌گوید: مملکت قانون دارد.
برنامه نصب این دوربین‌ها یک برنامه چندین میلیارد تومانی است و برای همین باید طبق قانون مناقصه برگزار شود. سردار رویانیان هم چنین حرفی نزده‌است. شرایط ترک مناقصه هم در قانون آمده‌است.
در آزادراه تهران-قم، 9 دستگاه هست که قیمت هرکدام 300 میلیون تومان است. دکتر سپهری با بیان این‌که این شرکت گفته این 9 دستگاه را ما به‌صورت آزمایشی این‌جا می‌گذاریم، به روابط پشت پرده تاثیرگذار در مناقصه اشاره می‌کند: در مناقصه اول شرکت روبوت قرار بود 12 میلیارد تومان و گاتسو 14 میلیارد تومان قیمت بدهند تا روبوت برنده شود.
باید بدانید که این دوشرکت در سطح مدیریت بسیار هماهنگ هستند. این قرارداد شامل کشیدن فیبر نوری در این آزادراهها هم بود. اما چون قیمت ما پایین بود، گاتسو 9 میلیاردتومان قیمت داد و همین باعث اختلاف این دو شرکت هم شد. الان مهندسان گاتسو می‌روند پای دستگاه و اطلاعات را استخراج می‌کنند. پس فیبر نوری کجاست؟
- یعنی این دستگاه‌ها را هدیه کرده‌اند؟
بله. این دستگاه‌ها را این‌جا گذاشته‌اند که بعدا کاملش کنند. خوب این رفتارها هم برای یک «بیزینس‌من» یک رفتار حرفه‌ای است. باز درمورد خوزستان آقای شهبازی گفته‌اند 80تا دوربین را قرار است آن‌ها نصب کنند. نه‌خیر! این‌طوری نیست. در خوزستان صحبت 80تا دوربین شده است ولی هنوز معلوم نشده که چه شرکتی این مناقصه را انجام خواهد داد.
- پس وزارت راه چرا اجازه داده که این دوربین‌ها در آزادراه قم-کاشان نصب شود؟
به همان دلیلی که ما نفهمیدیم آن 7 میلیارد تومان آزادراه کرج-قزوین چه شد! حالا هدف ما این‌جا این نیست که زخم کهنه قبلی را باز کنیم. هدف این است که حالا که کشور صاحب یک فناوری شده است، از آن استفاده کنیم.
مثلا یکی از مسایلی که نماینده شرکت گاتسو در صحبت‌هایش با رسانه‌ها مطرح می‌کند، استاندارد ce0122 است. این استاندارد اصلا ربطی به دوربین‌های کنترل سرعت ندارد. این یک استاندارد برای بسته‌بندی است.
همین شرکت، چند سال پیش تعدادی دوربین کنترل سرعت آنالوگ به کشور فروخت، با این عنوان که این دوربین‌ها استاندارد انگلیس را دارند. انگلیس که استاندارد ندارد. موسساتی در انگلیس یا هرجای دیگر اروپا هستند که استاندارد می‌دهند. مثل این است که بگوییم که این کامپیوتر خانگی فلان استاندارد IEEE را دارد.
این‌طور نیست. هر مصرف‌کننده‌ای کامپیوترش را بر اساس نیازهای خودش آماده می‌کند. این‌طور نیست که کل کامپیوتر استاندارد باشد. ولی تمام قطعات آن استانداردهای IEEE یا اینتل را دارد.
برای دوربین‌های کنترل سرعت هم همین موضوع صادق است. مثلا استانداردی هست که تشعشعات دستگاه‌ها را کنترل می‌کند. قسمت مادون قرمز ما این استاندارد FCC را دارد.
سپهری در پاسخ به این سوال که «شما چرا این استاندارد ce0122 را برای دستگاه‌تان نمی‌گیرید تا از مزیتی که رقبا استفاده می‌کنند، استفاده کنید؟» می‌گوید: این‌ها تازه مدت کوتاهی است که مطرح شد. گاتسو رفته برای بسته‌بندی‌اش استاندارد ce0122 را گرفته‌است.
این که دلیل نمی‌شود که مثلا عکس‌هایی که این دستگاه می‌گیرد درست است یا نه. در دوربین‌های کنترل سرعت، شرکت آلمانی دیگری هست به‌نام روبوت. این شرکت اصلا حرفی راجع‌به استاندارد ce0122 نمی‌زند.
این شرکت که در سطح مدیریت، ارتباطات نزدیکی هم با گاتسو دارد، دنبال یک استاندارد دیگری رفته‌است و همه‌جا راجع‌به استانداردهایی که خودش گرفته صحبت می‌کند. ما هم این استانداردها را داریم. بخش حافظه دوربین‌های ما که حساس است، ce دارد و انواع استانداردهای دیگر.
- آیا دوربین‌های خارجی مزیتی دارند؟ خطای دوربین‌های شما چقدر است؟
شهبازی، نماینده گاتسو در ایران در پاسخ به این سوال می‌گوید: صفر درصد. دستگاه ما اصلا خطا ندارد. ببینید وقتی قرار است از جیب مردم و از بیت‌المال هزینه شود تا کاری برای مردم انجام شود باید آن‌کار درست باشد. موسسه استاندارد سوئیس یکی از دقیق‌ترین موسسات استاندارد دنیاست. ما اگر مدعی هستیم که سیستم ما دقیق است، خب از این موسسات معروف، گواهینامه استاندارد بگیریم.
- قاضی دادگاه از کجا بداند که این فرد خلاف‌کرده یا نه؟
اما سپهری، سرپرست تیم سازنده دوربین داخلی، خطای سیستم را یک درصد اعلام می‌کند و البته ادعا می‌کند سیستم گاتسو هم آن‌طور که در بروشورهای خودشان هم آمده و در هنگام بستن قرارداد هم اعلام کردند، خطای دستگاه‌شان 3 درصد است.
او می‌گوید: بهترین دستگاه‌های دنیاخطای 1 درصدی دارند. برای همین پلیس چند کیلومتر در ساعت تخفیف می‌دهد و سرعت‌های ثبت‌شده در لب مرز را جریمه نمی‌کند. هر سیستم مهندسی درصدی از خطا دارد. اصلا سیستم بدون خطا نداریم. ایشان در نمایشگاه گفتند که دوربین‌های گاتسو استاندارد پلیس انگلیس را دارد. مگر پلیس انگلیس استاندارد می‌دهد؟ ما هم تاییدیه پلیس ایران را داریم.
- دوربین‌هایتان هر ثانیه چند عکس می‌گیرد؟
شهبازی می‌گوید: دوربین ما درهر ثانیه 5تا عکس می‌گیرد. این دوربین اصلا برای همین کار ساخته شده‌است. گاتسو تخصصش ساختن این دوربین‌هاست. اما سیستمی که آقای سپهری ساخته‌اند، سیستمی است که قطعاتش را سرهم کرده‌اند.
دوربین‌های عکسبرداری سیستم ایشان دوربین Canon معمولی است. اصلا نمی‌تواند این قدر عکس بیندازد! ثانیا اگر همزمان دوماشین باهم در تصویر باشد، دوربین‌های ایشان نمی‌تواند مشخص کند کدام اتومبیل خلاف‌کار است.
اما سپهری پاسخ می‌دهد: اولا اصلا مهم نیست که سیستم در ثانیه چند عکس می‌گیرد. مهم این است که سیستم در ثانیه چندتا سرعت می‌خواند. سیستم ما در ثانیه 10تا سرعت می‌خواند و اسما 2تا عکس می‌گیرد.
البته می‌تواند 4 عکس در ثانیه هم بگیرد. سیستم‌های گاتسو، اولا 2تا عکس را هم به زور می‌گیرد، ثانیا اگر فاصله دوماشین کمتر از 10 متر باشد، اصلا در خواندن سرعت ناتوان است! دو نوع فناوری برای تشخیص سرعت وجود دارد که دوربین‌های ما هر دونوع این فناوری‌ها را دارد.
یکی برمبنای حداکثر سرعت است که در آن، دوربین یک عکس نمی‌گیرد، چندتا عکس می‌گیرد و از مقایسه آن‌ها می‌توان فهمید که اتومبیل خلاف‌کار کدام است. ضمن این که در این شرایظ، دوربین‌های گاتسو از عکس گرفتن عاجز است. فناوری دیگر که از لحاظ فرهنگی در ایران کاربرد ندارد، براساس شکل هندسی اتومبیل خلاف‌کار را مشخص می‌کند.
سپهری در پاسخ به ادعای نماینده شرکت گاتسو، که در گفتگو با همشهری به ایراد دستگاه‌های ساخت داخل که در شیراز نصب شده، اشاره کرده و گفته بود دوربین‌های ایرانی در بلوار چمران شیراز، سر یک پیچ، سرعت یک وانت درحال حرکت را 160کیلومتر در ساعت ثبت کرده‌اند و این قطعا اشتباه است، می‌گوید: ببینید این نامه محرمانه‌ای را که شما می‌گویید، من هم دیدم.
ما دنبال امضا کننده این نامه را گرفتیم تا فهمیدیم کسی که این نامه را نوشته خودش از کارمندان گاتسو است. در مورد آن وانت در بلوار چمران هم باید بگویم که بار آن وانت، دیگ و قابلمه‌های تهیه غذا برای عزاداری بوده است. وسایل پشت این وانت تکان می‌خوردند. چون این دستگاه‌ها با اثر دوپلر کار می‌کنند، برای همین دستگاه این سرعت را ثبت کرده است. پلیس این عکس را دید و متوجه بار وانت شد و جریمه را ثبت نکرد. اما مسئله این است که این گزارش محرمانه چه‌طور دست گاتسو رسیده است؟!
مافیا وارد می‌شود
به هرحال این یک رقابت تجاری است. کشور ما به یک فناوری دست‌پیدا کرده‌است و این طبیعی است که رقبای خارجی برای این‌که فناوری داخلی در کشور خودمان به‌کارگرفته شود، مانع‌تراشی کنند. اما به نظر می‌رسد ماجرای به‌کارگیری دوربین‌های کنترل سرعت در جاده‌های کشور، در حال تبدیل شدن به یک ماجرا خیلی جدی است.
چند وقت پیش قرار شد که دوربین‌های ساخت داخل به‌طور امتحانی در مشهد نصب شوند. شب اولی که این دوربین در مشهد نصب‌شد، پای یکی از این دوربین‌ها نزاعی در گرفت. دکتر سپهری درباره حوادث آن شب در مشهد که منجر به کشته شدن یک نفر هم شد می‌گوید: پایه‌های دستگاه ما را آتش زدند. با دیلم هم به‌جان دوربین ما افتادند.
می‌خواستند دستگاه را باز کنند و مواد اشتعال‌زا را داخلش بریزند. می‌خواستند نشان بدهند که دوربین‌های ما مشکل دارد و مثلا ممکن است منفجر شود. رقیب ما در مشهد، شرکت روبوت بود. خلاصه صبح که متخصصین شرکت ما رفتند تا دستگاه را بررسی کنند، دیدند که دستگاه آتش‌گرفته است. اما سیم‌ها را که وصل کردند، دیدند که دستگاه سالم است و به‌خوبی هم کارمی‌کند.
این نشان می‌داد که دستگاه آتش نگرفته بلکه آن را به آتش کشیده‌اند. عکس‌ها را که خالی کردند دیدند که حتی در لحظه‌ای که آن افراد درحال آتش‌زدن دستگاه و پایه‌اش بودند، ماشینی با سرعت رد می‌شده و دستگاه ضمن گرفتن عکس آن ماشین، عکس این افراد را هم گرفته است.
یعنی نه‌تنها این خرابکاری به نفع‌‌شان تمام نشد، بلکه شهرداری مشهد صورتجلسه کرد که دستگاه با وجود تمام این خرابکاری‌ها درست کار کرده‌است. رقابت سازندگان داخلی و خارجی برای رصد جاده‌های ایران، همچنان ادامه دارد.
