در واقع اعتماد مخاطب براساس تجربه‌اي به‌دست مي‌آيد كه هر مخاطب از هر رسانه به‌دست مي‌آورد. يعني وقتي مخاطب متوجه شود كه رسانه مورد توجهش چه مقدار در انتقال اطلاعات صداقت دارد و راستگوست و چقدر اهميت مي‌دهد به اينكه مخاطبش در معرض اطلاعات درست و دقيق و واقعي قرار بگيرد.
اين سرمايه است كه بسيار تدريجي به‌دست مي‌آيد و البته مي‌تواند خيلي سريع نيز از دست برود. صداقت و احراز صحت اخبار به‌عنوان يكي از مهم‌ترين اصول روزنامه‌نگاري حرفه‌اي مطرح است. از اصولي كه در تئوري و به‌لحاظ فلسفه روزنامه‌نگاري مطرح است و بر آن تأكيد مي‌شود صداقت و صحت و امانت‌داري و جامعيت است. يعني مخاطب در مواجهه با خبر بايد بتواند به پيام‌ها اعتماد كند و رسانه را واسطه‌اي براي انتقال حقيقت به‌خودش بداند.
در اين ميان يكي از اتفاقات اخيري كه باعث بروز شايعات و اخبار غيرموثق در رسانه‌ها شده است، انتشار اخبار غيرموثق منتشره در شبكه‌هاي اجتماعي است.متأسفانه به‌رغم همه دستاوردهاي بسيار خوب و مهمي كه شبكه‌هاي اجتماعي و فناوري‌هاي نوين ارتباطي داشته و دارند و نمي‌شود اين دستاوردها را انكار كرد مثل هر پديده تمدني ديگري اين شبكه‌ها عوارضي را نيز به‌دنبال دارند. ازجمله اين عوارض انتشار اطلاعات گاه غيرموثق و غيردقيق و تحقيق‌نشده و سطحي است.
با اين وصف اين وظيفه رسانه‌هاي سنتي مثل مطبوعات، راديو و تلويزيون و خبرگزاري‌هاست كه در هنگام انتشار اطلاعات تحقيق كنند و بعد از اطمينان از صحت آن به انتشاراين اخبار بپردازند. يا اگر فرصت و امكان تحقيق را ندارند، حداقل سرمايه اعتماد مخاطب را خرج انتشار اطلاعات غيرمطمئن نكنند. يعني مانند رسانه‌هاي معتبر بين‌المللي اعلام كنند كه ما هنوز قادر نيستيم صحت و سقم اطلاعاتي كه در فضاي مجازي منتشر شده را تأييد كنيم اما اين اطلاعات در فضاي مجازي و در ميان كاربران اين شبكه‌ها منتشر شده است.
يعني اطلاع‌رساني تعطيل نمي‌شود اما بر آن اخبار صحه نمي‌گذارند و به‌عنوان اخباري كه در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شده بدون تأييد يا تكذيب كردن آن تنها خبررساني مي‌كنند. بنابراين به‌ويژه در اين زمان كه شبكه‌هاي اجتماعي و فناوري‌هاي نوين ارتباطي به يكي از منابع مهم خبري انواع رسانه‌ها تبديل شده‌اند، وظيفه رسانه‌ها اين است كه در مورد اطلاعاتي كه قصد انتشار آن را دارند تحقيق كنند تا مبادا اعتماد مخاطب را از دست بدهند. بحث ديگري كه در اين ميان مطرح مي‌شود به شايعاتي مربوط است كه رسانه‌هاي سنتي و رسمي از اين شبكه‌ها نقل مي‌كنند.
گاهي ما شايعه را به‌عنوان شايعه منتشر مي‌كنيم؛ به اين ترتيب كه مي‌گوييم اين موضوع امروز در شبكه‌هاي اجتماعي شايع شده و از تأييد و يا تكذيب آن خودداري مي‌كنيم. اين به هرحال ترديد لازم را براي مخاطب درباره صحت آن خبر باقي مي‌گذارد. در زماني اما شايعه منتشر شده را بدون توجه به صحت و سقم آن به‌عنوان خبر منتشر مي‌كنيم كه در اين صورت مسئوليت آن به‌عهده رسانه‌اي است كه اين خبر را منتشر مي‌كند. اين جزو اصول اخلاق حرفه‌اي هر رسانه‌اي است كه بايد از صحت منبع اخبار خود مطمئن باشد.يعني به هر حال بتواند صحت آن را احراز كند و به مخاطب خود اعتماد لازم را درباره صحت خبر بدهد.
درمجموع بايد گفت رسانه‌هاي سنتي اگر در اين هياهوي شبكه‌هاي اجتماعي و رسانه‌اي هنوز باقي مانده‌اند و به حيات رسانه‌اي خود ادامه مي‌دهند، بخشي از آن به‌واسطه مجموعه سردبيري‌اي است كه دراين رسانه‌ها خود را ملتزم مي‌داند به احراز صحت اطلاعاتي كه منتشر مي‌كند؛ رسالتي كه بر آن است كه به‌هيچ‌وجه نبايد اعتماد مخاطب قرباني انتشار شايعات شود.
- استاد روزنامه‌نگاري و رئيس دانشكده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي
نظر شما