اما در همين شرايط هم زنان و مردان كارآفرين زيادي وجود دارند كه راضي به مصراف گرايي و تن‌پروري نيستند. با وجود اين همانقدر كه دولت و نظام آموزشي كشور بايد به حل اين مشكل دقت كنند، توجه بيشتر خانواده‌ها هم به تربيت بچه‌هايي كه بيش از روحيه مصرف‌گرايي عادت به توليدگري دارند مفيد است. كارآفرين‌ها نه‌تنها خود زندگي موفقي دارند بلكه با توليدگري براي جامعه هم ايجاد اشتغال و رشد مي‌كنند. اما براي اينكه بتوانيد بچه‌ها را كارآفرين و توليدگر تربيت كنيد بايد از امروز و دوران كودكي آنها به فكر باشيد. آنچه مي‌خوانيد شيوه‌هاي عملي براي ايجاد روحيه كارآفريني در بچه‌ها با تاكيد بر توصيه‌هاي رهبر عزيزمان است.
- عادت به فكر كردن
«آيت‌الله خامنه‌اي: كودك از اول كودكي بايد عادت كند به فكر كردن، عادت كند به خردورزي.»
چطور فكر بچه‌ها توليدگر مي‌شود؟
1- فكري كه بخواهد آماده يادگرفتن مهارت، خلاقيت و حل مسئله شود، اول بايد سالم باشد. اگر سبك زندگي خانواده به سمتي برود كه در آن استفاده از غذاي ناسالم و بي‌برنامگي در تغذيه و استفاده از فست فودها به‌خاطر كمبود زمان رايج باشد و از علاقه بچه‌ها به استفاده بيش از حد از تلويزيون و بازي‌هاي ديجيتال استقبال شود تا بزرگ‌ترها به كارهايشان برسند، چه مغز سالم و با انرژي‌اي باقي خواهد ماند كه از آن توقع ايده خوب، تشخيص درست و كارآفريني هم داشته باشيم؟
2- مغز هم مانند هر عضو ديگري از بدن، اگر بيكار بماند و موضوعي براي فكر كردن، انتخاب كردن، رد كردن، پيگيري و...نداشته باشد، رو به ضعف مي‌رود. پس بهتر است گاهي برخي از مسائل خانه، مثل تنظيم وقت برنامه‌هاي يك هفته، حساب و كتاب ساده يك خريد و تهيه ليست مايحتاج يخچال و كشف علت زياد آمدن پول برق را به بچه‌ها بسپاريد تا علاوه بر حس بزرگي، به آنها تمرين فكري بدهيد.
3- قدرت حل مسئله بچه‌ها را با ايجاد انگيزه تقويت كنيد. دقت كرده‌ايد كه وقتي بچه‌ها گرسنه‌اند كلي ايده به شما پيشنهاد مي‌دهند كه چطور عصرانه درست كنيد ؟ و يا اينكه كجاي خانه خوراكي مخفي شده‌اي وجود دارد؟ پس، از موضوعات جذاب معما و مسئله بسازيد تا آنها را به فكر كردن وادار كنيد؛ مثلا با پول كمي كه موجود است چطور بايد برنامه‌ريزي كنند كه بتوانند يكي از وسايل مورد علاقه خود را بخرند؟
4- اگر به زندگي افراد موفق، كارآفرين و مخترع را كه نگاه كنيد اغلب رد پاي كمبود‌ها و نياز‌ها را پيدا مي‌كنيد. اجازه دهيد تا بچه‌ها طعم «نه» شنيدن از روزگار و تلاش براي رسيدن به نيازشان را بچشند.
- بردباري
«آيت‌الله خامنه‌اي: يكي از چيزهايي كه ما در تعاملات اجتماعي احتياج داريم، روحيه بردباري است.براي همين است كه در اخلاق اسلامي اينقدر حلم ذكر شده است.»
داشتن بچه‌هاي كارآفرين آنقدر نعمت بزرگي است كه هر پدر و مادري نمي‌تواند به‌راحتي فقط آرزوي داشتن چنين فرزندي را بكند. براي ايجاد صفت‌هاي لازم كارآفريني در فرزندان، اول بزرگ‌ترها بايد بردبار باشند تا توان تلاش درازمدت براي ايجاد صفت‌هاي لازم كارآفريني در فرزندان را به‌دست بياورند. بچه‌ها هم نيازمند روحيه صبر و بردباري‌اند تا فكر يك شبه پولدار شدن آنها را مايوس نكند يا با يك شكست در كارشان، نااميدي آنها را از پا درنياورد. براي اينكه بتوانيد صبر و بردباري را در بچه‌ها تقويت كنيد از اين راه‌ها غافل نشويد:
براي صبرآموزي جو خانواده را آرامش‌بخش و با رفتارهاي آرام و خونسردانه و مهربانانه همراه كنيد. برخوردهاي تند، عجولانه و همراه با عصبانيت مخالف رشد صبر و بردباري در خودتان و بچه‌هاست.
ايجاد روحيه صبر، نيازمند برنامه‌هايي است كه تحمل زمان را براي بچه‌ها آسان كند. از بازي‌هاي فكري، نگهداري گياهان و حيوانات كمك بگيريد تا در فضايي شاد بچه‌ها رفتارهاي منظم و زمانمند را بياموزند.
بازي‌هاي پانتوميم، تمركزي، معماها و كارهاي هنري نقش خوبي در صبور شدن دارند.
مراقب تشويق‌ها و نوع برآورده كردن خواسته بچه‌ها هم باشيد. بخشي از نياز فرزندان را سريع انجام دهيد. برخي را به زمان مشخص ديگري موكول كنيد اما در انجام آن خوش‌قول بمانيد اما نيازهاي غيرضروري را قاطعانه رد كنيد تا بچه‌ها تحملشان بالا برود.
- خودباوري
«آيت‌الله خامنه‌اي: بايد كودك را از آغاز داراي اعتماد به نفس باور به هويت خود بار بياوريم. البته اين مخصوص كودكان دبستاني نيست؛ در دبيرستان هم همين است.در دانشگاه هم همين است. اين خودباوري را تزريق كردن و به‌وجود آوردن يكي از كارهاي اصلي است.»
خودباوري قبول شايستگي‌هاي خود است. فردي كه خود را منحصر به فرد، توانا و محترم بداند، مي‌تواند از وابسته بودن و نيازمند ديگران بودن رها شود و به فكر خدمت رساني به جامعه و كارآفريني بيفتد.
براي ايجاد روحيه خودباوري در فرزندان، فقط تحسين و تشويق كافي نيست. هرچه به بچه‌ها كمك كنيد تا موفقيت‌هاي بيشتري را تجربه كنند، باور به موفقيت آنها بيشتر مي‌شود. باور به توانا بودن فرزندتان، تأثير مستقيمي در رفتار شما با او خواهد داشت. در زندگي «هوندا» مؤسس كارخانه بزرگ هوندا مي‌خوانيم «پدرش در كودكي دائم به او مي‌گفته است كه من مطمئنم تو مرد بزرگي خواهي شد». هوندا مي‌گويد سال‌ها بعد هر وقت دچار مشكلي مي‌شدم، حرف پدرم توان مرا براي تلاش بيشتر مي‌كرد. براي اينكه بچه‌ها را به احساس خودباوري برسانيد به پيشنهادات ما عمل كنيد:
از سنين نوپايي كه بچه‌ها كم‌كم به انجام كارهاي بزرگ‌ترها علاقه نشان مي‌دهند، از آنها حمايت كنيد تا موفق شوند و مزه موفقيت را بچشند.
براي تجربه‌آموزي بچه‌ها برنامه‌ريزي كنيد و اجازه دهيد در زندگي واقعي به موفقيت برسند، نه در زندگي مجازي و دنياي بازي‌ها و غول‌هاي ديجيتال. بازي‌هاي كامپيوتري همانقدر كه به‌راحتي امكان موفقيت را ايجاد مي‌كنند، قدرت كمتري هم در ايجاد روحيه «من مي‌توانم» به كودكان و نوجوانان مي‌دهند.
بعد از حمايت‌هاي اوليه در انجام هر تجربه جديدي، كم‌كم خود را كنار بكشيد تا بچه‌ها متوجه توانايي فردي خودشان بشوند.
تحملتان را براي ديدن خرابكاري و شكست بچه‌ها بالا ببريد و انتقاد به آنها را به حداقل، در تنهايي و به نرم‌ترين حالت ممكن تبديل كنيد.
دوره دبستان وقت خوبي است تا كم‌كم خودشناسي (ويژگي‌هاي مثبت و منفي) كودك را به او بياموزيد و بر توانايي‌هايش تاكيد كنيد.
- كار جمعي و تعاون
«آيت‌الله خامنه‌اي: چرا فرهنگ كار جمعي در جامعه ما ضعيف است؟ اين يك آسيب است. با اينكه كار جمعي را غربي‌ها به اسم خودشان ثبت كرده‌اند، اما اسلام خيلي قبل از اينها گفته است: براي انجام كارهاي خوب و نيك با هم همكاري كنيد، دسته جمعي به ريسمان الهي چنگ بزنيد و... .»
شما كدام كاري را مي‌شناسيد كه آدم‌هاي موفق در آن، بدون ارتباط با ديگران كار كنند ؟ بخش زيادي از اين آموزش‌ها بايد در مدرسه انجام شود اما اثر‌گذاري خانواده هميشه بيشتر است. گاهي هم مي‌بينيم كه مدرسه مي‌خواهد به رشد بچه‌ها كمك كند اما خانواده حوصله همكاري با دانش‌آموز را ندارد ! مثلا بزرگ‌ترها به بچه مي‌گويند: «وقتي معلم ات مي‌داند تو نمي‌تواني تنهايي اين كار را بكني پس چرا هر روز سؤال و كاردستي جديدي به تو مي‌دهد!» اين رويه بعضي خانواده‌ها، كمك مدرسه را هم پس مي‌زند. اگر بچه‌ها براي دفعه‌هاي اول تجربه همكاري و كار جمعي را با خانواده پيدا كنند، آزمون و خطاهاي راحت تري خواهند داشت. مادري كه فرزندانش در يك كشور ديگر به مدرسه رفته‌اند مي‌گفت: «يكي از وظايف ما خانواده‌ها در اين مدارس همكاري با بچه‌ها براي انجام پروژه‌هايشان بود؛ مثلا گاهي مدرسه به بچه‌ها دفترچه تبليغاتي از انواع كالا مثلا شكلات، چسب، كاغذ و... مي‌داد و از آنها مي‌خواست به كمك خانواده به در منازل مردم بروند و براي اين كالاها به نفع خيريه‌ها بازاريابي كنند». براي كمك به رشد روحيه كار تيمي در بچه‌ها اول خودتان بايد تلاش كنيد كه بچه‌اي خودخواه و خودمحور تربيت نكنيد. روحيه حرف شنوي از جمع و مسئوليت پذيرفتن را در كودك خود تقويت كنيد. سعي كنيد تا بچه‌ها از كمك به پذيرايي مهمان‌ها در خانه، تعمير يك وسيله و هر كار ديگري كه چند عضو خانواده در آن سهيم باشند شروع كنند و كم‌كم سرپرستي اين گروه را به بچه‌ها بدهيد. حتي ممكن است بتوانيد مسئوليت اداره دسته جمعي آپارتمانتان را به نوجوانان‌تان بدهيد. بايد به فرزندتان بياموزيد كه اول خوب بداند چه وظيفه‌اي در گروه پذيرفته، ديگران چه وظيفه‌اي دارند و پيامد كم‌كاري او چه مي‌تواند باشد؟
- كنجكاوي، اميد
«آيت‌الله خامنه‌اي: اميد را پرورش دهيد.اين مثل يك گلوله‌اي خواهد شد و پيش خواهد رفت.اگر اين اتفاق بيفتد كشور از وجود او بيشترين استفاده را خواهد كرد.كنجكاوي توان دنبال كردن به فرد مي‌دهد.»
كنجكاوي و اميد چشم بچه‌ها را براي ديدن نيازهاي جامعه و تلاش براي حل آن باز مي‌كند. بچه‌ها كنجكاو به دنيا مي‌آيند براي همين است كه دائم مي‌خواهند همه‌‌چيز را لمس كنند، همه جا سرك بكشند، بعد‌ها دائم سؤال مي‌پرسند و... اما غر زدن دائم، محروم كردن بچه‌ها از حس كردن اشيا، بي‌جواب گذاشتن سؤال‌ها و مسخره كردن فكر خامشان كم‌كم اين استعداد آنها را مي‌خشكاند. براي رشد كنجكاوي بچه‌ها هيچ‌چيز بهتر از آن نيست كه اجازه دهيم مسير فطرت آنها بدون خطر به‌كار خود ادامه دهد و اشيا و افراد را بشناسد.گاهي از لفظ اشتباهي به اسم فضولي به جاي كنجكاوي استفاده مي‌شود. بهتر است خانواده‌ها اول از نقش كنجكاوي سالم در پيشرفت تحصيلي و رشد استعدادها باخبر باشند تا حد سالم آن را سركوب نكنند اما حد ناسالم آن‌كه به دخالت در حوزه شخصي ديگران مربوط مي‌شود اغلب با قرار دادن الگوي مناسب يا حذف الگوي نامناسب وتذكر ملايم رفع مي‌شود. اطلاعاتي كه مغز با كنجكاوي پيدا مي‌كند را با تزريق اميد مي‌توان عملي كرد. با تكرار دائم نيمه پر ليوان را ديدن مثلا در نمره‌اي كه بچه‌ها مي‌آورند و نتيجه بازي‌هايشان و... به آنها درس اميد بدهيد. كارآفرين‌ها به‌خاطر اميدشان از هر شكستي راه جديدي براي موفقيت درست مي‌كنند.
- تن به‌كار دادن
تنبل‌ها كه نمي‌توانند كارآفرين شوند. تنبلي علاوه بر اذيت كردن خانواده، موفقيت شغلي و خانوادگي آينده بچه‌ها را هم قطعا از بين خواهد برد. به‌عنوان يك پدر و مادر آگاه حواستان باشد كه از دوران كودكي رفتاري با بچه‌ها داشته باشيد كه آنها را براي تن به‌كار دادن آماده كنيد. براي كمك به افزايش روحيه كارورزي بچه‌ها كه اساس ميل به كارآفريني است، از اين راه‌ها كمك بگيريد.
توان جسمي، سني و علاقه فرزندتان را خوب بشناسيد تا افراط و تفريط نكنيد.
قبل از خود كار، روحيه اهل كار بودن مهم است؛ پس، از كارهايي شروع كنيد كه حتي اگر غيرضروري است اما مورد علاقه فرزندتان باشد؛ مثلا شما نياز به تا كردن لباس‌ها داريد اما او مي‌گويد من جارو بكشم؟
در دوره 3 سالگي نخستين تلاش‌هاي استقلال‌خواهي و انجام كار در بچه‌ها جوانه مي‌زند. از فرصت استفاده كنيد و حتما به آنها فرصت انجام كارها را بدهيد.
تلاش‌هاي كوچك بچه‌ها را تشويق كنيد حتي اگر با سطح دلخواه شما خيلي فاصله دارند.براي آدم‌هاي اهل كار خيلي احترام قائل باشيد نه اينكه نزد بچه‌ها يك دلال را به يك باغبان ترجيح دهيد.
- همت و مطالعه
«آيت‌الله خامنه‌اي: كودكان را به كتابخواني عادت دهيم؛ كه اين تا آخر عمر همراهشان خواهد بود. اين فردي كه شما تربيت مي‌كنيد، چند صباح ديگر يك استاد است، يك مدير فعال است، يك كارشناس برجسته است. او را آنجوري تربيت كنيد كه با همت بلند پرورش پيدا كند.»
كارآفريني نياز به تلاش زياد دارد و تحمل اين سختي‌ها اگر همت نباشد نمي‌شود. بعضي‌ها تلاش هم دارند، همت، يعني پيگيري مدام هم دارند اما باز موفق نمي‌شوند؛ چراكه از تجربه و علم ديگران به خوبي استفاده نكرده‌اند و اين پيوند مطالعه و همت را مي‌خواهد. مطالعه زندگي افراد موفق، مخترعين، كارآفرينان وكتاب‌هاي آموزش‌دهنده مهارت براي همه گروه‌هاي سني خوب است اما اگر بچه‌ها در مقطع ابتدايي هستند بيش از سايرين به علاقه آنها در انتخاب كتاب دقت كنيد تا علاقه كلي آنها حفظ شود. مطالعه دائمي هم با همت ممكن مي‌شود. براي تقويت همت به بچه‌ها در تعيين هدف‌شان و برنامه‌ريزي براي رسيدن به آن كمك كنيد. هرچه بيشتر بچه‌ها لذت پيشرفت در برنامه‌ريزي‌شان را بچشند همت‌شان قوي‌تر مي‌شود. افراد با همت هميشه مورد تحسين ديگران هستند، سعي كنيد نمونه اين افراد را دائم نزد بچه‌ها مثال بزنيد و اين نمونه‌ها را مطرح كنيد و به آنها احترام بگذاريد.
نظر شما