بعدها نقاشي‌ها جان گرفتند و نقاشي‌هاي كاغذي به‌صورت كارتون بر پرده سينما و صفحه تلويزيون رفتند و امروز اين نقاشي‌ها تبديل به صنعتي بزرگ شده‌اند كه با رشدتكنولوژي به‌خصوص در حوزه رايانه حاصل شده است. شركت‌هاي بزرگ انيميشن سازي به‌شدت رشد كرده‌اند و با برنامه‌ريزي و فكر توانسته‌اند جاي خود را ميان ملت‌هاي مختلف باز كنند. اين ابزار به خوبي كمك كرد كه فرهنگ غربي به‌خصوص آمريكايي راه خود را ادامه دهد و براي كودكان رؤيايي بسازد كه ظاهرا فقط در همان آمريكا تعبير شدني است. در اين جنگ نابرابر، جوانان زيادي از ايران اسلامي برخود فرض گرفتند كه بايد مقاوم ايستاد و دست به كاري زد؛ از اين‌رو شاهد ظهور گروه‌هاي مختلف انيميشن‌سازي بوده‌ايم. و امروز اين رويش نتيجه داده و به درختي جوان بدل شده است. يكي از شاخه‌هاي آن مربوط مي‌شود به گروه انيميشن‌سازي فاطمه‌الزهرا(س) كه تعدادي جوان مشهدي آن را راه‌اندازي كرده‌اند و با موضوع قدرت نظامي ايران به توليد انيميشن مي‌پردازند. سراغ آنها رفتيم تا ببينيم چگونه يك انيميشن جنگي ساخته مي‌شود و چه سختي‌هايي دارد.
وقتي كودك بوديم چشممان خيره مي‌شد به صفحه تلويزيون و خودمان را جاي شخصيت‌هاي كارتوني جا مي‌زديم؛ دلمان مي‌خواست مي‌توانستيم جاي كساني باشيم كه تير مي‌خورند و نمي‌ميرند، مي‌دوند و خسته نمي‌شوند و خلاصه هركاري از دستشان برمي‌آيد. بعدها بزرگ‌تر شديم و ديديم كه كارتون‌ها با واقعيت يكي نيستند و فقط و فقط كارتون هستند يعني ساخته شده‌اند تا ما را سرگرم كنند. اين روزها براي ما كه زماني جان گرفتن تصاوير رنگي روي صفحه تلويزيون هيجان داشت ديگر هيچ كارتون يا به‌عبارتي انيميشني يك اتفاق عجيب نيست ولي اين مربوط به ماست؛ هستند كساني كه هيجان جان گرفتن تصاوير آنقدر برايشان زياد بود كه تصميم گرفتند خودشان سراغ اين كار بروند و به تصاوير جان ببخشند. فرهاد عظيما يكي از كودكان زمان ماست كه اين روزها مديريت يك گروه انيميشن‌سازي را برعهده دارد ولي وظيفه خود را تنها سرگرمي نمي‌داند و دنبال اين نيست كه بچه‌ها فقط جلوي تلويزيون بنشينند تا دقايقي سرگرم باشند؛ «در اين روزگار كه آمريكايي‌ها و به‌طور كلي شركت‌هاي بزرگ انيميشن‌سازي كه اكثريت آنها تحت سيطره صهيونيست‌ها هستند به‌دنبال سرگرم كردن كودكان و بعد تغيير در تفكرات آنها هستند ما ديديم كه نياز است انيميشن‌هايي ساخته شود كه قدرت جمهوري اسلامي را به رخ جهان بكشد. براي همين تصميم به راه‌اندازي گروهي به‌نام مقدس حضرت فاطمه‌الزهرا(س) گرفتيم كه بعد از 4 سال توانسته جايگاه خوبي ميان مخاطبان خود پيدا كند». فرهاد عظيما از شروع كارگروه فاطمه‌الزهرا(س) مي‌گويد و اينكه چطور با همه سختي‌ها توانستند مسير خودشان را تا اينجا ادامه دهند؛ «خود من 17سال سابقه كار در حوزه انيميشن دارم و به‌خاطر تجربه كاري اين گروه را راه‌اندازي كردم. البته جوانان خوش‌ذوق و هنرمندي با ما همكاري مي‌كنند كه هر كدام از آنها در حوزه خود متخصص هستند. شروع كار ما در گروه انيميشن‌سازي فاطمه‌الزهرا(س) با «ختم ساعر» بود؛ انيميشني كه در 12دقيقه انهدام ناوچه ساعر رژيم صهيونيستي را توسط حزب‌الله لبنان در جنگ 33روزه نشان مي‌دهد. بازخوردهايي كه اين انيميشن داشت ما را مجاب كرد مي‌توانيم به اين حرفه ادامه دهيم. نبرد خليج‌فارس يك و دو، پيام راشل كوري و مقاومت و پيشرفت، انيميشن‌هاي بعدي ما بود كه به فراخور موضوع به آنها پرداختيم». هدفي كه گروه دنبال مي‌كند نشان دادن قدرت اسلام به‌خصوص در جنبه‌هاي نظامي است و اين نخ را مي‌توان در تمام انيميشن‌ها ديد و آن را دنبال كرد.
- اولين رئال ايراني
يكي از بهترين كارهايي كه فرهاد عظيما معتقد است آن را ساخته، نبرد خليج‌فارس 2 است كه انيميشني رئال است و نخستين نوع انيميشن از اينگونه در ايران است؛ «ما در ايران چند انيميشن سينمايي داريم كه خوشبختانه روي پرده هم رفته‌اند ولي نكته‌اي كه آنها دارند اين است كه تجاري هستند و براي سرگرمي ساخته شده‌اند. البته كار رئال براي هر انيميشن‌سازي سخت است چرا كه به فروش آن اطمينان ندارد ولي ما توانسته‌ايم اين كار را انجام دهيم و انيميشن نبرد خليج‌فارس 2 كه 80دقيقه هم هست را توليد كنيم. اين فيلم بنا بر فرمايش رهبرمعظم انقلاب مبني بر اينكه اگر دشمن جنگي را شروع كند تمام‌كننده آن نخواهد بود ساخته شده و خوشبختانه استقبال قابل توجهي هم بين مردم از آن شد».
نگاه به سايت اينترنتي گروه فاطمه‌الزهرا(س) نشان مي‌دهد كه مقوله جنگ براي اعضاي اين گروه مهم است ولي سبك زندگي هم دغدغه ديگري است كه گروه به آن فكر مي‌كند و سراغش خواهد رفت چراكه غرب سال‌هاست روي اين موضوع كار مي‌كند و ما با توجه به غنايي كه در سبك زندگي ايراني- اسلامي وجود دارد مي‌توانيم مولد نوع جديدي از زندگي براي بشر باشيم؛ «در حوزه انيميشن قدرت‌نمايي كشورهايي چون آمريكا را بعد از جنگ جهاني دوم شاهديم كه در تلاش بود فرهنگ خود را به كشورهاي درگير جنگ غالب كند، هزينه‌هاي گزافي هم در اين زمينه كرد كه متأسفانه يا خوشبختانه نتيجه هم داد. از طرف ديگر شاهد تلاش‌هاي كشورهاي اروپاي شرقي هستيم كه اگرچه بودجه آمريكا براي انيميشن‌سازي را نداشتند ولي تلاش كردند براي خود صاحب سبك شوند و بتوانند حرفي براي گفتن داشته باشند؛ شاهد بوديم كه اين تلاش‌ها به سبك «زاگرب» انجاميد. ژاپن هم كه خود را مهد تكنولوژي مي‌دانست شروع به فعاليت در زمينه انيميشن‌سازي كرد و فرهنگ خود را در اين قالب ترويج داد. يكي از نقاطي كه غربي‌ها و كمپاني‌هاي بزرگ انيميشن‌سازي سراغ آن رفته‌اند خانواده است كه ما در اين زمينه منابع خيلي خوبي داريم و از نظر محتوا مي‌توانيم حرف جديدي به جهان بزنيم. خوشبختانه تلاش‌هايي هم براي ترويج زندگي ايراني- اسلامي صورت گرفته است. ولي اينكه چقدر توانسته‌ايم در اين زمينه موفق عمل كنيم بحث ديگري است.» سؤال‌هاي زيادي در اين زمينه مطرح مي‌شود؛ اينكه منابع تئوري و محتوايي ما كم است يا در فرم و ساختار دچار مشكل هستيم؟ امكانات و ابزار براي ما فراهم نيست؟ و سؤال‌هايي از اين دست كه مدير گروه فاطمه‌الزهرا(س) درباره آنها اينطور مي‌گويد: «ساخت انيميشن به‌طور كلي سخت هست، يعني شما وقتي بخواهيد يك قوطي نوشابه در انيميشن داشته باشيد بايد آن را از صفر تا صد طراحي كنيد ولي در فيلم آن را مي‌خريد و جلوي دوربين مي‌گذاريد. براي همين ساخت فيلم خيلي ارزان‌تر از انيميشن تمام مي‌شود. اين را هم بگويم كه محدوده استفاده از انيميشن تنها ساخت يك فيلم نيست بلكه در فيلم‌هاي سينمايي به‌خصوص جنگي مي‌شود از گرافيك و انيميشن استفاده كرد؛ مثلا در فيلم معراجي‌ها كه بر اثر انفجار چند تن از عوامل فيلم شهيد شدند، مي‌شد از جلوه‌هاي ويژه انيميشني استفاده كرد كه در موارد مشابه، هم كم هزينه‌تر است و هم مطمئن‌تر».
- بي‌مايه فطير است
سختي‌هاي كار انيميشن كمتر از فيلمسازي نيست و بنا به گفته سازندگان، انيميشن سخت‌تر از فيلم هم هست ولي مسئله‌اي كه بيش از همه براي انيميشن‌سازها مورد توجه است بودجه كمي است كه براي اين امر درنظر گرفته مي‌شود، گلايه فرهاد عظيما به‌عنوان سازنده انيميشن‌هايي با مضامين انقلابي اين است كه «معمولا سرمايه‌گذاري براي انيميشن در اولويت چهارم يا پنجم مجموعه‌هاي فرهنگي است و تازه نسبت به هزينه‌اي كه مي‌شود دستمزدي به بچه‌هاي انيميشن تعلق نمي‌گيرد. از طرف ديگر هم دلالي در اين حوزه مرسوم شده و عده‌اي ترجيح مي‌دهند كار را دست به‌دست بچرخانند و به بيشترين قيمت بفروشند درحالي‌كه به گروه انيميشن‌ساز مبلغ‑ ناچيزي مي‌دهند. خود ما دستمزد بچه‌هاي گروه را از فروش اينترنتي محصولات مي‌دهيم وگرنه كارهايمان را آنطور كه بايد نمي‌خرند.
اين در حالي است كه در برخي از كشورها فروش انيميشن‌هاي مختلف به‌طور كلي از بودجه فرهنگي يك سال ما بيشتر است. ما از نظر فني و محتوايي چيزي كم نداريم ولي واقعا سرمايه‌گذاري درستي در اين زمينه نمي‌شود».
- انگار بقيه حواسشان جمع‌تر است
درحالي‌كه خيلي از مسئولان از انيميشن‌سازي ايراني غافلند و شايد به درستي ندانند كه چه محصولاتي در اين زمينه توليد شده، كشورهاي غربي از فرصت به‌وجود آمده استفاده مي‌كنند كه شاهد مثال اين مسئله هم اتفاقي است كه براي گروه فاطمه‌الزهرا(س) افتاده. مدير اين گروه در اين‌باره اينطور مي‌گويد: «چند‌ماه پيش نامه‌اي از يك شركت بزرگ انيميشن‌سازي كه در انگليس مستقر است به‌دست ما رسيد كه طي آن درخواست همكاري كرده بودند و از ما حق پخش يك ثانيه از يكي از انيميشن‌هايمان را مي‌خواستند كه در انيميشني كار كنند. ابتدا براي خود ما خيلي جالب بود كه آن شركت انيميشن‌هاي ما را ديده بود و از بين آنها خواستار يك ثانيه بود. ابتدا ما توجهي به نامه آنها نكرديم و ترجيح داديم كه از خير اين مسئله بگذريم. ولي نزديك به 50بار با ما نامه‌نگاري كردند و هر بار هم محترمانه از ما مي‌خواستند كه حق پخش آن يك‌ثانيه را بدهيم. انيميشن آنها هم سطح قابل‌قبولي داشت و بازيگران سرشناسي در آن بودند؛ براي همين ما قبول كرديم كه آن يك‌ثانيه پخش شود و آنها هم به ازاي همان حق كپي، 4 ميليون تومان به ما پول دادند». انيميشن يكي از ابزارهاي غرب در نبرد نرم است كه از آن حداكثر استفاده را كرده و توانسته خيلي از كودكان را با محصولات خود غرب‌زده كند ولي بايد ديد ما هم توانسته‌ايم از اين ابزار به درستي استفاده كنيم يا نه؟؛ «ما براي اينكه بتوانيم با ديگران رقابت كنيم بايد بازار را هم در دست بگيريم و كار را به مخاطبانمان نشان دهيم. متأسفانه ما وقتي پيام راشل كوري 2 را ساختيم مقامات رژيم صهيونيستي آن را ديدند و واكنش هم نشان دادند ولي حتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي حاضر نشد آن را پخش كند و اين جاي تأسف دارد. البته شبيه ما خيلي گروه‌هاي ديگر هستند كه كار را در اين اوضاع سخت با حداقل هزينه مي‌سازند ولي از آنها آنطور كه بايد قدرداني نمي‌شود و همين مي‌شود كه طي اين سال‌ها چندين گروه انيميشن‌سازي تعطيل شده و حتي برخي از انيماتورهاي ما سراغ كار ديگري رفته‌اند و اين يعني از دست دادن سرمايه انساني متعهد و متخصص».
- يكي براي همه
براي اينكه بدانيم چطور يك شخصيت در انيميشني جان مي‌گيرد و نقش ايفا مي‌كند سراغ مهدي نوروزي كه در گروه، كار انيميت يا جان دادن به كاراكترها را بر عهده دارد آمديم؛ «معمولا شخصيت‌ها را كارگردان و طراح با هم هماهنگ مي‌كنند و بعد همين شخصيت تبديل به مدل مي‌شود. بعد از اينكه مدل شخصيت ما با فرم لباس و شكل ظاهري آماده شد نوبت به من مي‌رسد كه با نرم‌افزارهاي كامپيوتري به اين شخصيت جان ببخشم و او را در مسير داستان حركت دهم». از نظر نرم‌افزاري، توليد انيميشن كشور ما خيلي عقب افتاده نيست ولي ايراد كار كجاست كه كارهاي ما آنطور كه بايد قابل رقابت با كشورهاي ديگر نيست؟ نوروزي براي اين سؤال جواب قابل‌قبولي دارد: «حركت دادن به شخصيت‌هاي يك انيميشن مهم‌ترين بخش قضيه است كه نياز به صرف زمان زياد دارد و بايد براي آن يك انيميتور تخصص‌هاي لازم را ديده باشد وگرنه چند سال بايد زمان ببرد تا او بتواند كار را بياموزد و بعد تازه وارد مرحله اجرا شود. براي حركت دادن كاراكترها در انيميشن‌ها تقريبا فقط من هستم و كس ديگري نيست كه كمكم كند. وقتي هم تنها كار كنم نهايتا مي‌توانم در‌ماه 2 دقيقه انيميت كار كنم درحالي‌كه در انيميشن‌هايي كه در ساير كشورها ساخته شده مي‌بينيم 50تا 60نفر مثل من كار حركت كاراكترها را برعهده دارند. اين شيوه كار باعث مي‌شود انيميتور خسته نشود و با فكر آزاد بتواند كار را دنبال كند ولي خيلي وقت‌ها شده كه من به‌خاطر دست‌تنها بودن خسته شده‌ام، تنها چيزي هم كه انگيزه به من داده اول هدفي است كه گروه براي آن راه‌اندازي شده يعني رضاي خدا و حضرت‌زهرا(س) و بعد محتواي كارها كه همگي در راستاي نمايش قواي جمهوري اسلامي ايران بوده است». مهدي نوروزي كه سابقه تدريس انيميشن هم دارد از وضعيت دانشگاه‌ها مي‌گويد و دانشجوياني كه طالب آموختن انيميشن هستند؛ «خوشبختانه رشته‌هاي دانشگاهي مرتبط با انيميشن نسبت به قبل بهتر شده و منابع جديدتري هم تدريس مي‌شود، اگرچه آن منابع هم نسبت به كشورهاي صاحب سبك انيميشن قديمي است ولي باز پيشرفت خوبي صورت گرفته تا جايي كه تحصيلكردگان ما توانسته‌اند انيميشن‌هايي با استاندارد بين‌المللي توليد كنند و اين تازه شروع كار است. از طرف ديگر ما در كشوري مثل آمريكا كه بودجه زيادي براي انيميشن قائل شده مي‌بينيم كه مدرسه‌هاي بزرگ انيميشن وجود دارد و نوجوانان را جذب مي‌كند و بعد در آينده از استعداد آنها استفاده مي‌كند. ما هم بايد بخش آموزش‌هاي خود را تقويت كنيم تا علاقه‌مندان به انيميشن در مرحله اول شناسايي شوند و بعد متدهاي جديد را بياموزند تا كيفيت و كميت كار بالا برود».
روز داوري
انيميشني 4 قسمتي كه هر قسمت آن 70دقيقه است و به بيان مواضع حق ايران و سياست‌هاي استكباري آمريكا خواهد پرداخت. انيميشن روزداوري كه تا‌كنون به‌دليل كمبود بودجه متوقف مانده است داستاني است كه به وقايع جنگ احتمالي ايران و آمريكا از ديد يك زن خلبان آمريكايي مي‌پردازد.
نبرد خليج‌فارس
انيميشن نبرد خليج‌فارس به گوشه‌اي از ناگفته‌هاي 8سال دفاع‌مقدس در قالب جنگ نفتكش‌ها مي‌پردازد. اين انيميشن به‌مدت 32دقيقه به تهيه‌كنندگي سازمان رسانه‌اي اوج و كار مشترك از گروه انيميشن فاطمه الزهرا(س) و حوزه هنري خراسان رضوي توليد شده است. نبرد خليج‌فارس به‌صورت مردمي و خودجوش در برخي از نقاط فرانسه پخش شده به‌گونه‌اي كه تعجب و تحسين بعضي از گروه‌هاي هنري اين كشور را برانگيخت.
ختم ساعر
انيميشن‌هايي كه گروه فاطمه‌الزهرا(س) طي اين 4سال توليد كرده از نظر كيفيت ساخت در سطح انيميشن‌هاي بين‌المللي است و بسياري از آنها به‌خاطر محتوايي كه دارند مورد توجه مسئولان كشورهاي مختلف قرار گرفته‌اند. انيميشن ختم ساعر يكي از اين انيميشن‌هاست كه به انهدام ناوچه ساعر رژيم صهيونيستي به‌دست حزب‌الله لبنان در جنگ 33روزه مي‌پردازد. ختم ساعر به‌مدت 12دقيقه به سفارش بنياد حفظ آثار و ارزش‌هاي دفاع‌مقدس ساخته شده و در كشورهاي كويت، فلسطين و همچنين شبكه المنار لبنان به كرات پخش شده و مورد تحسين سيدحسن نصرالله قرارگرفت.
پيم راشل كوري2
انيميشن ايراني ضد‌صهيونيستي كه در اسرائيل پخش شد اما در ايران مورد توجه قرار نگرفت. انيميشن پيام راشل كوري 2 از شبكه رژيم صهيونيستي پخش شد و آنجا مورد تحليل قرار گرفت تا جايي كه مقامات اين رژيم مراتب اعتراض خود را به وزير امور خارجه ايران اعلام كردند. اين انيميشن حدود 20دقيقه است كه براساس سخنان مقام معظم رهبري با مضمون آنكه اگر غلطي از رژيم صهيونيستي سر بزند، ايران، تل‌آويو و حيفا را با خاك يكسان مي‌كند، با بودجه شخصي فرهاد عظيما مدير گروه ساخته شده است.
نظر شما