چه اينكه حضرت اميرالمومنين امام علي(ع) تنها امام شيعيان نيست. او آمد تا همه انسان‌ها را در هر دوره‌اي از تاريخ و هر سرزميني تا رسيدن به سعادت هدايت كند. اما بايد با همه ارادتت باورش كني تا سعادت حقيقي را درك كني و بچشي. «ما را نمي‌رسد جز آنكه علي(ع) را دوست بداريم و به او عشق بورزيم، چه او جوانمردي است بس عاليقدر و بزرگ نفس، از سرچشمه وجدانش خير و نيكي مي‌جوشيد و از دلش شعله‌هاي شور و حماسه زبانه مي‌زد»؛ اين جملات فقط بخشي از نوشته‌هاي كارلايل، فيلسوف بزرگ انگليسي است. اينطور است كه 14قرن دانشمندان، شاعران، نويسندگان، فيلسوفان و محققان بسياري شيفته و ارادتمند حضرت اميرالمومنين امام علي(ع) بوده و هستند و اين عشق، فقط به شيعيان اختصاص ندارد. به سراغ جمعي از ارادتمندان مولاي متقيان در بين ساير ملل، از مسلمانان و مسيحيان رفتيم كه براي حضور در همايشي به تهران آمده بودند تا گوشه‌اي از ابعاد شخصيت اين امام همام را از زبان توصيف آنها بشنويم.
- بنيامين دوغروار شاعر تركيه‌اي
صداي فرياد
بنيامين دوغروار، شاعر و مدرس اهل تركيه و دانش‌آموخته رشته الهيات از دانشگاه سلچوك در سطح كارشناسي است. او تا به حال بيش از 9 مجموعه شعر منتشر كرده است، از جمله: آنجا كه متأثر شدم، ابراهيم شدن و براي انسانيت. اين شاعر و مدرس تركيه‌اي از ارادت مردم دين‌هاي ديگر نسبت به امام علي(ع) مي‌گويد: «تا به حال شاعران، نويسندگان و محققان غيرمسلمان زيادي درباره حضرت اميرالمومنين(ع) مطالبي نوشته‌اند و به حقانيت، شجاعت، يكتاپرستي و رشادت‌هاي آن حضرت اذعان كرده‌اند.
بنابراين مي‌توان گفت كه امام علي(ع) تنها امام و پيشواي مسلمانان نيست بلكه آن حضرت راهنما و پيشواي همه مردم آزادي خواه و حق پرست جهان است و هر انساني در هر سرزميني كه باشد مي‌تواند با شناختن آن حضرت و خواندن كتاب نهج‌البلاغه راه صحيح زندگي را ياد بگيرد و اين موضوع تنها به شيعيان اختصاص ندارد. درباره آن حضرت هم كتاب‌هاي زيادي چاپ و منتشر شده كه از آن جمله مي‌توان به كتاب شاعر بزرگ نجيب‌الدين اشاره كرد. «بولس سلامهًْ» هم ديواني با نام «ملحمه عيد‌الغدير» نوشته و در اين كتاب به بررسي شخصيت امام علي و اهل‌بيت عليهم‌السلام پرداخته است. البته در اين ميان تعداد افرادي كه تاريخ را به نظم كشيده و با زبان شعر بيان كرده‌اند انگشت شمار است.» بنيامين دوغروار معتقد است كه «همايش‌هاي بين‌المللي با هر موضوعي كه برگزار شود به منزله در ميان گذاشتن فرهنگ‌هاست كه اين نكته بسيار مهمي است. به‌خصوص اينكه موضوع اين همايش‌ها، آدم‌هاي بزرگ تاريخ مانند ائمه اطهار عليهم‌السلام باشند كه اين موضوع مي‌تواند افق‌هاي روشني را به روي هنرمندان و شاعران باز كند.» و ادامه مي‌دهد: «دو اصل موجود در هنر تصويري ايران، پايداري در برابر ظلم و بيداري اسلامي است كه هنر راستين را هنر متعهد در قبال امت مي‌داند.» اين شاعر و مدرس تركيه‌اي شناخت مردم و آشنايي با فرهنگ و آداب و رسوم شهرهاي برگزار‌كننده همايش را نيز يكي از دستاوردهاي اين همايش‌ها مي‌داند كه اين آشنايي، دوستي و اخوت را به همراه خواهد داشت.
دست‌هاي پاكي از مدينه بلند شده
در صحراي كربلا منتظر است
فرات با موج‌هاي خشن
يك قطره آب را حرام كرد
لب‌هاي خشك به هم چسبيده، خون آلوده است
اجازه عبور به كاروان داده نمي‌شود و صحرا نمودار است
دست و بالم شكسته است
خاك در زمين و ابر در آسمان گريه مي‌كند
شمشير ظالم دور سرم مي‌چرخد
فرياد درد و زجر از همه جا بلند مي‌شود
فريادهاي زينب از زجر به كينه آغشته شده
در هر عضوش يك درد
كاروان عبور نمي‌كند و صحرا نمودار است
حسين با لب‌هاي خون آلود تك و تنهاست
و روي ماسه‌هاي آتشين، تصوير پايداري مي‌كشد
تصوير شهادت كه بر آينه آسمان منعكس شده‌است
صداي فرياد، ارض را مي‌لرزاند
- عنايت شهير شاعر جوان افغاني
شخصيت فرامذهبي
عنايت شهير، شاعر جوان افغاني است كه معتقد است:«شخصيت حضرت علي(ع) فراتر از همه مذاهب و اقوام است و همين مسئله باعث شده همه به سوي او جذب شوند. به اين مفهوم كه هر انساني از هر كشور و با هر ديني كه باشد، به محض شناختن امام‌علي(ع) به سوي او جذب مي‌شود چرا كه آن حضرت مصداق بارز و عيني انسان كامل است و هر انسان كمال‌گرا و حق‌طلبي او را دوست دارد.» اين شاعر افغان درباره فعاليت‌هاي خودش مي‌گويد: «مطالعات زيادي درخصوص زندگي حضرت اميرالمؤمنين(ع) داشته‌ام و با بررسي عقايد و نظرات مردم دين‌هاي ديگر به اين نتيجه رسيده‌ام كه اين امام نه‌تنها الگوي شيعيان است بلكه الگوي تمام مسلمانان جهان است. حتي باور دارم كه شاعران و محققان اهل سنت و مذاهب ديگر با خواندن زندگينامه اين امام، عاشق او شدند و تلاش مي‌كنند با سرودن شعر، دين و علاقه خود را به او نشان دهند.»
هفتاد كس امام شد اما علي علي‌ست
در بلخ يا نجف، نه به هر جا علي علي‌ست
اي دره‌هاي مارنما، باخبر شويد
بعد از خدا، محمد و موسي علي علي‌ست
فرياد‌ها بلند شد از خون كربلا
با ماهيان دره و دريا: علي علي‌ست!
اي مرغ بي‌اراده‌ام‌‌اي بادهاي مست
«يا هو» كشيد باز كه تنها علي علي‌ست
امروز هم علي به رگ و خون ما دويد
بعد از هزار سال به دل‌ها علي علي‌ست
هفتاد كس امام شد اما علي علي‌ست
در بلخ يا نجف، نه، به هر جا علي علي‌ست
محمد الازهربن الهاشمي نفطي
- شاعر روشندل تونسي
الفباي عشق بزرگ
محمد الازهربن الهاشمي نفطي، شاعر روشندل و منتقد ادبي از جمهوري تونس است. او مدرك دكتري رئاليسم جادويي در ادبيات از دانشگاه سوربن دارد و عضو كانون نويسندگان عرب و تونس و عضو كانون جهاني شعر است. او پژوهشي را درباره حماسه حضرت اميرالمومنين امام علي(ع) در دست تأليف دارد و كتاب‌هاي زن در ادبيات معاصر عرب، نقد فرهنگي مشكلات و آفاق آن و از متنبي تا سعدي از آثار اوست.
اين شاعر تونسي با اعتقاد به اينكه جهان اسلام نيازمند همكاري و هماهنگي ميان محققان دوستدار امام علي(ع) است، مي‌گويد: «ملت ايران در برگزاري چنين مراسمي نقش برجسته‌اي در جهان دارند و اينكه در رابطه با شخصيت امام علي(ع) همايش برگزار مي‌شود خدا را شكر مي‌كنيم.»
اي والامقام! از ديار فهري و معز به نمايندگي به سوي تو آمده ام
از ديار وفاداري، نامه‌اي به همراه دارم از چشماني كه اشكشان جاريست
اي زيبا‌ترين اسطوره كه با معاني ارجمند، سرزمين‌ها و انديشه‌ها را فتح مي‌كني
آمده‌ام اشكبار و خاشع و مريد، گام به گام به تو نزديك مي‌شوم
شعري با ابريشم قافيه‌ها مي‌سرايم و اشتياقم به شيوه واحه و نخلستان است
اي پسرعموي پيامبر! از فراسوي تاريكي آمده‌ام و تقاضاي صبح زيبا را دارم
تو براي پناهجويان روشني مي‌آوري و از عدالت راه و بيرق مي‌سازي.
- عبدالقادر يوسف ترنيني شاعر لبناني
نقطه پرگار؟
حتي برادران اهل سنت ما هم ارادتمند و عاشق حضرت اميرالمومنين امام علي(ع) هستند. نمونه‌اش عبدالقادر يوسف ترنيني، شاعر و پژوهشگر سني مذهب لبنان است كه به‌عنوان امام و خطيب مساجد بيروت فعاليت دارد. عضويت در انجمن دانشمندان مسلمان و انجمن سني‌هاي حامي مقاومت در لبنان، استادي بلاغت و ادبيات عربي در موسسه الازهر لبنان و تاليف مقالات و سروده‌هاي متعدد در نشريات گوناگون از جمله فعاليت‌هاي ترنيني است. اين شاعر لبناني، مقاله‌اي با عنوان «يكتايي اميرالمؤمنين علي ابن‌ابيطالب(ع)» را منتشر كرده كه در همايش‌ها و كنفرانس‌هاي بين‌المللي مورد استقبال قرار گرفته است. خودش در اين‌باره مي‌گويد: «يكي از محورهاي اصلي اين متن نگاه حضرت علي(ع) به وحدت‌گرايي و اعتقادات آن حضرت بر وحدت مسلمين بود. در قسمت ديگري از اين مقاله، به مسائل قدس شريف و آزادي بيت‌المقدس و حمايت‌هاي ملت ايران از انتفاضه فلسطين اشاره شده است كه اين رويكرد مردم ايران را به تبعيت از شخصيت والا و حق‌طلب امام علي(ع) منوط مي‌دانم.» عبدالقادر ترنيني معتقد است: «براي نشان دادن محبت به پيامبر‌اسلام(ص) بايد به خاندانش محبت داشت. حتي در اين‌باره كتابي با نام «گفتار حق و زبان حق» نوشته‌ام كه اين كتاب شيعه و سني را به گرد هم و به دور اهل‌بيت (ع) جمع مي‌كند، چون اهل‌بيت عليهم‌السلام تنها نقطه‌اي هستند كه مسلمانان گرد آنها به اتفاق نظر مي‌رسند.» او ائمه اطهار عليهم‌السلام را نقطه پرگار وجود دانسته و مي‌گويد: «اگر درباره فكر و عقل و وجود پيامبر(ص) ننويسم درباره چه‌كسي بايد بنويسم؟ كسي كه بخواهد به حضرت محمد(ص) نزديك شود بايد با محبت خاندانش به او نزديك شود و اين محبت بايد عملي باشد، به‌طوري كه برتري‌ها و فضائل آنها را نشان دهد و همگان را به گردآمدن دور افكار آنها دعوت كند. ائمه‌اطهار(ع) مانند نقطه پرگار هستند كه مسلمانان را در يك حلقه به هم وصل مي‌كنند و در اينجاست كه خداوند مي‌گويد به ريسمان خداوند چنگ بزنيد و از آن متفرق نشويد.»
اي رقيه! گريه نكن كه خون تو در جريان است
رقيه به همه كينه‌ورز‌ها گفت
تنها راه رسيدن به پدرم شهادت است
گريه‌هاي اين دختر، تمام پايه‌هاي كاخ ظلم يزيد را ويران كرد
خون اين دختر در راه حق و راه امام حسين(ع) بر زمين ريخت...
- جورجي طرباي شاعر و پژوهشگر لبناني
ارتقاي اخلاق انساني
جورجي طرباي، شاعر و پژوهشگر لبناني است كه با تأليفاتي شامل تعصب ديني و قومي در اندلس، نوآوراني از لبنان و جهان و پژوهشي در افسانه‌ها، تخيلات و قصه‌هاي كهن و مجموعه شعرهايي ازجمله باغ پادشاه و ناخدا در همايش‌هاي بين‌المللي بسياري شركت كرده است. طرباي مدرك دكتري زبان و ادبيات عرب و دكتري ادبيات جهان دارد و آثارش به چند زبان ترجمه شده است.
او كه در آثارش بارها به ارادت قلبي خود نسبت به حضرت اميرالمومنين(ع) اشاره كرده است، مي‌گويد:«در بسياري از همايش‌ها و سمينارهاي بين‌المللي شركت داشته‌ام اما مصداق بارز استقبال، اتحاد و يكدلي را در شيعيان ديده‌ام و باور دارم كه اين برخورد شيعيان به‌دليل پيروي آنها از امام‌علي(ع) است و اين موضوع براي من بسيار جالب توجه است.» اين شاعر لبناني، گفت‌وگو بين فرهنگ‌ها را سبب پويايي و ماندگاري آنها مي‌داند و آن را به آبي تشبيه‌مي‌كند كه اگر جاري نباشد، به گندآب بدل مي‌شود؛ «در عين حال تداوم بازخواني آثاري مانند نهج‌البلاغه موجب متخلق شدن مردم به اخلاق انساني شده و همچنين زمينه رشد و پيشرفت شاعران و بالا رفتن انگيزه آنها براي سروردن شعرهاي آييني و خلق آثار مذهبي را ايجاد مي‌كند.»
او با اشاره به اينكه تمام مسلمانان جهان ارادت خاصي به حضرت اميرالمومنين(ع) دارند، معتقد است كه حضرت علي(ع) بزرگمرد تاريخ است كه بايد از رفتار و گفته‌هاي او درس بگيريم و براي پيشرفت در زندگي آن را اجرايي كنيم.
- احمد الطويلي پژوهشگر تونسي
نجوايي با مولا
احمد الطويلي، پژوهشگر و استاد برجسته زبان و ادبيات عرب از جمهوري تونس، داراي مدرك دكتري رشته ادبيات و تمدن اسلامي است و سابقه تدريس در دانشگاه‌هاي كشورهاي كره‌جنوبي، قطر، آمريكا، تونس و هندوستان را در كارنامه علمي خود دارد. بخش زيادي از تأليفات او در زمينه زندگي ائمه اطهار عليهم السلام است، مانند: بررسي مدايح پيرامون پيامبر اكرم(ص) و اهل‌بيت(ع)، پژوهشي پيرامون ازدواج حضرت فاطمه‌زهرا سلام‌الله عليها و پيشگامان اصلاحات در جهان اسلام. احمد الطويلي حضرت علي(ع) و شخصيت آن حضرت را در بالا‌ترين مرتبه از حقيقت‌طلبي و اخلاق و انسانيت دانسته و مي‌گويد: باعث افتخار من است كه براي چنين شخصيت بزرگي در جهان شعر مي‌سازم چرا كه مي‌خواهم به امام علي(ع) لبيك بگوييم و بارها با خودم تكرار مي‌كنم كه: «لبيك. لبيك يا علي.»
علي! اي آزادمردي كه خدا پليدي‌ها را از تو دور نگاه‌داشت!
عشق به تو، ما را از آتش دوزخ دور مي‌كند و جواز عبور ما از صراط است.
اي بزرگواري كه پيامبر اكرم(ص) در مقام تو گفت: هر كس مرا و اين دو دلبندم (حسن و حسين عليهماالسلام) و پدر و مادرشان را دوست بدارد، در روز قيامت با من محشور مي‌شود.
و باز درباره تو گفت: خداوند نسل هر پيامبري را از فرزندان او قرار داده است، مگر نسل مرا كه از فرزندان علي(ع) است.
- سرحلقه عاشقان
يادي از استاد دانشمند مسيحي، مرحوم جورج جرداق
مدت زيادي از وفات شاعر و محقق مسيحي و ارادتمند مخلص حضرت اميرالمومنين(ع) نمي‌گذرد. ما جورج جرداق را به‌عنوان سرحلقه شيفتگان و عاشقان امام علي عليهالسلام در ميان مسيحيان مي‌شناسيم. هرچند كه عرض ارادت و شيفتگي فرهيختگان و دانشمندان اديان و مذاهب ديگر نسبت به ساحت حضرت اميرالمومنين(ع) چندان تازگي ندارد اما هنوز هم هر گاه اسمي از ارادتمندان غيرمسلمان به امام علي(ع) مي‌آيد، نمي‌توان يادي از او نكرد. جورج جرداق مسيحي كه عشق و ميل به مولاي متقيان را از قوم و قبيله خود آموخته بود اثري مشهور در سطح جهاني به نام «الامام علي صوت العدالهًْ الانسانيهًْ» خلق كرده بود، مرد عدالت و حق‌پرستي را در آثار، مكتوبات و آفرينشهاي هنري خود ستايش مي‌كرد.
جورج جرداق در سال 1926ميلادي در محله‌اي در جنوب لبنان و در خانواده‌اي مسيحي مذهب متولد شده بود و پدر و مادرش كه هر دو از قبيله يمني بودند، نسبت به امور فرهنگي، اعتقادي، علمي و ادبي توجه زيادي داشتند. در اين ميان امام علي(ع) براي آنها نمادي از انسان كامل بود. علاقه و ارادت اين خانواده مسيحي به امام علي(ع) آن اندازه بود كه بر بالاي خانه‌شان سنگ نوشته‌اي را نصب كرده بودند با عبارت: «لافتي الاعلي، لاسيف الاذوالفقار » اينطور بود كه جورج جرداق از همان دوران خردسالي‌اش با وجود اينكه تحت آموزش‌هاي مسيحي قرار مي‌گرفت، اما عشق و ارادت به حضرت اميرالمومنين(ع) را از درون خانواده دريافت كرده بود. نوجوان بود كه شروع به خواندن نهج‌البلاغه كرد و حتي بخش‌هاي زيادي از اين كتاب را از حفظ شد.
خودش تعريف كرده بود:«از آغاز تحصيل در مدرسه و دانشگاه، با اين موضوع آشنا و مانوس بودم و دريافتم كه با وجود آنچه نويسندگان معروف مانند عفاد و ديگران درباره امام علي(ع) نوشته‌اند، درباره زندگي امام‌علي(ع) تحقيق برجسته‌اي انجام نشده و نويسندگان تنها به اثبات حقانيت او در ولايت و خلافت پرداخته‌اند. به همين دليل اين انگيزه در من شكل گرفت كه درباره كتاب نهج‌البلاغه فكر كنم و به چيزي كه ديگران، از پرداختن به آن باز‌مانده‌اند، بپردازم.»
كتاب «امام علي(ع)، صداي عدالت انساني» كه جورج جرداق آن را در سن 28سالگي در 5 جلد نوشت، يك اتفاق مهم در جهان محسوب مي‌شد چون نه‌تنها توجه مردم مسيحي مذهب را به سمت خودش جلب كرد بلكه باعث شد مسلمانان اعم از شيعه و سني هم اهتمام ويژه‌اي نسبت به كتاب شريف نهج‌البلاغه پيدا كنند.
بعضي از آثار جورج جرداق، درباره حضرت علي(ع) و نهج‌البلاغه كه به زبان فارسي ترجمه شده است عبارتند از: امام علي(ع) صداي عدالت انساني، توسط سيدهادي خسروشاهي و مرحوم استاد مصطفي زماني در 6 جلد و شگفتي‌هاي نهج‌البلاغه، توسط فخرالدين حجازي.
اي دنيا!
چه مي‌شود اگر تمام نيروهاي خود را فشرده‌سازي
و در هر زمان مردي چون علي را
با خرد و قلب و زبان و ذوالفقارش بياوري.
اگر چه علي(ع) چون امويان بر مردم حكومت نكرد
و رسالتش براي چنان حكومتي نبود،
اما حكومت بر دل‌هاي مردم پاك‌سيرت را از دست نداد.
ويژگي‌هايي كه او به‌عنوان يك انسان نمونه و والا داشت،
اين شايستگي را به وي داد كه بر دل‌ها سلطنت كند.
نظر شما