واکنش برومند و جبلی به برخی فیلم‌ها

به گزارش ایسنا، این نشست با حضور مرضیه برومند، حمید جبلی، غلامرضا رمضانی، علیرضا شجاع نوری، علیرضا تابش، وحید نیکخواه آزاد و امیر حسین موسوی بازیگر نوجوان فیلم «هورا» و تعدادی از فیلمسازان جشنواره و المپیادی در سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همدان برگزار شد.

در ابتدای این نشست که شامگاه گذشته 7 مهر ماه برگزار شد، مرضیه برومند کارگردان از موسوی پرسید: به نظر تو وظیفه یک بازیگر نوجوان چیست؟ وی در پاسخ گفت: به نظرم، او باید خوب بازی کند.

کارگردان «شهرموشها» همچنین سوال دیگری مبنی بر اینکه "تو فکر می‌کنی چرا سینما لازم است؟" از وی پرسید و بازیگر نوجوان گفت: "برای اینکه بتواند مشکلات مردم را بیان کند."

در ادامه نیکخواه آزاد با طرح موضوعی مبنی بر تصویر کلی فیلم‌های بلند سینمایی جشنواره نوجوانان امسال در بخش مسابقه از برومند که به عنوان داور در این دوره جشنواره حضور دارد، خواست تا به طور کلی درباره این اثار توضیحاتی را ارائه دهد.

برومند بیان کرد: در شب قبل از اعلام آرا صحبت درباره نمره دادن به این فیلم‌ها دشوار است اما سربسته می‌گویم از میان ١٤ فیلم سینمایی ، ١٢ فیلم از آنها درباره کودکان یتیم بود که تقریبا داستان همگی در مناطق دور افتاده شکل می‌گرفت. ٩٠ درصد آنها با لانگ‌شات‌هایی بود که نماهای طولانی و خسته کننده به مخاطب می‌داد، تقریبا همه آنها پسر محور و دختران و زنان در حاشیه بودند.

وی ادامه داد: در شرایطی که مجبور به دیدن همه این فیلم‌ها در کنار هم شدم، حال بدی پیدا کردم و دچار یأس شدم. سینما باید جنسش جور و متنوع باشد.

حمید جبلی به عنوان دیگر داور این بخش ضمن تایید نظر برومند تصریح کرد: این در حالی بود که ٣ فیلم در یک روستا و با پرسوناژهای ثابت روایت می‌شد. بیشتر این فیلم‌ها در روستا و با محوریت فقر و فلاکت و تنگدستی بود.

برومند درباره آینده سینمای کودک ابراز نگرانی کرد و گفت: با این وضعیت من نگران آینده سینما هستم چرا که ما موظفیم با انجام دادن کار فرهنگی بارقه‌های امید را در دل مردم بتابانیم اما در عمل این اتفاق در سینمای کودک نمی‌افتد، البته بخشی از ان هم به روحیه خسته و ناامیدی و سیاهی خود جامعه بر می‌گردد. در این میان برای اقتصاد سینما هم باید کاری انجام دهیم.

کارگردان «شهر موش‌ها» ادامه داد: این روحیه حاکم بر فیلم‌ها متاسفانه و خدای نکرده شاید ناشی از میل به حضور در جشنواره‌های بین‌المللی باشد که صرفا به آنجا راه پیدا کنند.

در ادامه نیکخواه‌آزاد مطرح کرد: امسال شاهد آن هستیم که قریب به اتفاق این فیلم‌ها ساخته فیلم کارگردانان تازه کار است هستند و کارگردانان با سابقه‌ای که در حوزه سینمای کودک تجربیات بسیاری داشته‌اند، آثاری ارائه نداده‌اند و اثری در این میان ندارند.

جبلی در پاسخ به این مساله گفت: نکته‌ای که می‌گویم شاید حدی تکنیکی و مربوط به کارگردانان باشد. وجه مشترک این آثار از لحاظ تکنیکی است. در فیلم‌های اکشن با پلان‌های طولانی می‌توان بیننده را با لانگ شات در صحنه شریک کرد. تاثیر حسی یعنی خود را جای آنها قرار نده و اندیشمندانه به فیلم فکر کند. در سینمای روشنفکرانه اروپا یا فیلم‌های کیارستمی هر اتفاقی که در لانگ‌شات‌ها می گذرد، به نوجوان می‌گوید که از فکر و اندیشه‌ات استفاده کن.

وی ادامه داد: هنگامی که فیلمی برای نوجوان می‌سازیم منظورمان یا این است که نوجوان به فیلم فکر کند یا اینکه خود را جای آرتیست بگذارد و با او همذات پنداری کند. در فیلم‌هایی که برای داوری دیدیم، تمام تئوری کارگردان نیز همین بود اما با ریتمی بسیار کند، نوجوان را به جای به فکر واداشتن، خسته می‌کرد. در این صورت این فیلم‌ها برای بزرگترها می‌تواند جذاب باشد. پس سهم نوجوان در این میان چیست؟

جبلی افزود: در یک جامعه با فرستادن بچه‌ها به مدرسه قصد داریم همه آنها را به یک شکل تربیت کنیم و به فرمول از پیش تعیین شده و همسان‌سازی پرسوناژها دست یابیم اما آیا چنین امری در هنر هم به درد می‌خورد؟ اتفاقا در هنر بر عکس است و باید چنین همسان‌سازی از بین برود. همه ما انسان‌های متفاوتی هستیم و قرار نیست یک شکل شویم بیشتر فیلم‌هایی که ما برای داوری مشاهده کردیم، گویی از روی هم ساخته و کلیشه کلی بر ذهن فیلمسازان حاکم شده است.

برومند نیز بیان کرد: امسال تنها سالی بود که فیلم‌ها بدون سفارش فارابی و با حمایت بخش خصوصی ساخته شده و تهیه کننده دارند. به نظرم سطح فیلم‌ها امسال بالاتر از سال گذشته است اما نگاه‌هایشان مشکل دارد.

وی با انتقاد به برخی از فیلم های حاضر در بخش مسابقه، افزود: شخصیت در بیشتر آنها یک فرد است. فیلمنامه کشش لازم را برای تبدیل شدن به فیلم بلند ندارد و به درد فیلم کوتاه می‌خورد. سوژه بی‌دلیل کش می‌آید و بزرگسالان را هم خسته می‌کند چه رسد به نوجوان. چرا باید او محکوم به دیدن چنین فیلم‌هایی شود و در نهایت انتظار داشته باشیم که از سینما هم خسته و دلزده نشود.

مهرداد غفارزاده کارگردان فیلم "دریا و ماهی پرنده" که در بین حاضران نشسته بود در واکنش به انتقاد از این فیلم‌ها گفت: ایراد به کسانی وارد است که این فیلمنامه‌ها را از بالا تصویب و حمایت می‌کنند. باید از جایی که فیلمنامه تصویب می‌شود، چاره جویی شود تا چشم‌انداز فیلم‌های سینمای کودک و جشنواره در سال‌های آینده نیز تعیین و در جایی مشخص کدورت‌ها برطرف شود.

تابش مدیرعامل فارابی در ادامه صحبت‌های غفارزاده بیان کرد: شورای راهبری سینمای کودک و نوجوان تشکیل شده است و با دعوت از آقای ایل بیگی همین دغدغه‌ها مطرح و قرار بر این شد که بر روی تکراری بودن سوژه‌ها سخت‌گیری و اولویت‌ها تعیین شود.

وی افزود: فارابی همه امور حوزه سینمای کودک و نوجوان را به این شورا سپرده و باید رای آن را سازمان سینمایی بپذیرد. اگر در این میان موازی کاری پیش آمد، باید با تعامل حل شود.

در ادامه این نشست رمضانی گفت: هیج چیز دردناک‌تر از این نیست که فیلمی خوب شروع شود و مخاطب را امیدوار کند اما بعد در ورطه تکرار بیفتد و بیننده عاجزانه بخواهد به پلان آخر برسد. روایت‌ها باید به گونه‌ای باشد که با پایان اصلی همه پایان‌ها صورت گیرد.

وی افزود: سینمای کودک بی پدر مادر نیست. در واقع این فیلمسازان هستند که بدون متولی هستند. به این معنا که فیلمساز یک سال تلاش می‌کند فیلمی بسازد تا به جشنواره‌ای برود و بعد خروجی جشنواره این است که تصمیم گرفته شود یک سری از فیلم‌ها مورد توجه قرار نگیرد.

رمضانی انتقاد کرد: اکثر مدیران هر ساله بعد از جشنواره گفته‌اند، تماشاگران از بیشتر این فیلم‌ها خوششان نیامده است و سال آینده باید به سمتی دیگر برویم. تا یک ماه بعد کمیته‌ای تشکیل می‌شود و به دلایل و معضلات این موضوع تا حدی رسیدگی می‌کند اما پس از مدتی کوتاه بی‌خیال می‌شوند و قضیه به دست فراموشی سپرده می‌شود و دیگر خبری از اتوپیای صحبت شده از آن نیست. پس شورای سیاست‌گذاری این وسط چه سهمی دارد که مدیر توضیحی نمی‌دهد و خود را پاسخگوی عملکرد سال گذشته‌اش نمی‌داند.

وی افزود: اگر من به عنوان یک کارگردان بخواهم فیلم کودک بسازم ، باید فیلمی را ارائه دهم که رنگ و لعاب داشته باشد و این یعنی نیاز به هزینه بسیار. کل فیلم‌های جشنواره امسال روی هم رفته با ٣ میلیارد تومان هزینه، ساخته شده است. فیلمسازان جوان تصور می‌کنند راه ورود به سینما، ساخت فیلم کودک است و می‌توانند با یک بازیگر کودک و بودجه‌ای فیلمسازی موفق و مطرح در این سینما باشند.

این کارگردان ادامه داد: اما آیا در این میان کارشناسی وجود دارد که تشخیص دهد او قادر است فیلم کودک بسازد؟ چند در صد این فیلم‌ها راوی کودک دارند و یا درباره یا برای کودک یا مرتبط به خانواده اوست. بالعکس بیشتر این فیلم‌ها می‌خواهند همه امور را تحلیل کنند به جای این که به کودک و با نگاه او به زندگی نگاه کنند. کودک و نوجوان فقط ناظر هستند. اعتراف می‌کنم که فیلم‌هایی هم که من می‌سازم نیز بر همین منوال است و باید این معضلات ریشه‌یابی شود. در این میان مسئولان به تنهایی قادر نیستند کاری از پبش برند و مردم و فیلمسازان هم به اندازه آنان وظیفه دارند.

غلامرضا ساغرچیان کارگردان فیلم «هورا» که در میان حاضران نشسته بود، بیان کرد: باید افقی نیمه بلند برای سینمای کودک تصور کنیم و هر ساله حداقل شاهد ۳ فیلم استاندارد در سینمای کودک لازم باشیم. به نظرم شما اساتید موظفید که برای ما فیلمسازان تازه کار سرفصل‌ها را مشخص کنید.

نیکخواه در ادامه صحبت‌های او گفت : پیشنهاد شما بد نیست اما باید به گونه‌ای دیگر مطرح شود. فیلمسازان می‌خواهند سهم خود را به هر نحوی طلب کنند و تقصیر به گردن آنان نیست. این نهاد آموزش و پرورش سینمای کودک است که باید چاره اندیشی کند برای این مشکلات کند که این فیلم‌ها نه اکران مفصل می‌شود نه کودکان و نوجوانان آنها را می‌بییند.

وی افزود: همه این فیلم‌ها شبیه به هم که مخاطبی هم ندارند در عین حال به حیات طبیعی خود دست پیدا کرده و ادامه مسیر می‌دهند. یکی از علل این است که فراهم کردن ١٥٠ میلیون تومان برای هرکسی راحت است و می‌تواند به آسانی هر داستانی را با این میزان سرمایه بسازد. شورای راهبردی باید روح بهاری بدمد منظورمان این نیست که این‌ها در نطفه خفه کرد.

در ادامه این نشست حمید جبلی بیان کرد: اگر قرار بر این است که به سینما به عنوان یک کالای فرهنکی نگاه می‌کنیم، آن را باید از نظر چرخه اقتصادی مشابه دیگر کالاها ببینیم. تهیه‌کننده سرمایه خود را به خطر می‌اندازد و سرمایه‌گذاری می‌کند. پس او انتظار دارد سرمایه‌اش با سود برگردد. در نتیجه او در این میان است که به کارگردان خط می‌دهد.

عضو هیات داوران بخش مسابقه سینمای ایران جشنواره بین‌المللی فیلم‌های نوجوانان با اشاره به نبود تهیه‌کننده حرفه‌ای در سینمای کودک امروز افزود: در سینمای کودک امروز تهیه‌کننده حرفه‌ای نداریم و فیلمسازان خود با سرمایه‌شان فیلم می‌سازند. با این امر موافق نیستم که از ابتدا می‌دانیم قرار بر این است که فیلم نفروش بسازیم و ورشکست شویم اما باز به سراغ فارابی برویم و بخواهیم از ما حمایت کند، در این صورت سینما بدبخت می‌شود.

جبلی ادامه داد: بسیاری از این فیلم‌ها فاقد استاندارد اولیه است و استاندارد سینمایی ندارد. تقصیر تماشاگر و سینمادار و یا سازمانی مانند فارابی چیست؟ پس باید به این چرخه دوباره نگریست.

نیکخواه نیز ضمن تلقی کردن سینمای کودک و نوجوان به عنوان یکی ژانر گفت: در سینما با وجود ژانرهای متعدد و دسته‌بندی فیلم‌ها بر اساس موضوع، تنها ژانر سینمایی که بر اساس مخاطب دسته‌بندی می‌شود، سینمای کودک و نوجوان است که بسیار اهمیت دارد.

وی افزود: علت مهم شدن جشنواره امروز این است که سایر اجزای سینمای کودک تعطیل شده و این حیات طبیعی سینمای کودک نیست.اگر همه حلقه‌ها سرجای خودش قرار گیرد، جشنواره جایگاه خود را پیدا می‌کند. فیلمسازان معتقدند به دلیل نبود اکران، برای جشنواره فیلم بسازند.

در بخش دیگر این نشست برومند بر لزوم تجربه برای فیلمسازی کودک تاکید و بیان کرد: به نظر می‌رسد سینمای کودک امروز برای فیلمساز تبدیل به اتود زدن و دستگرمی شده است. ابتدا فیلمساز باید به این حوزه احاطه و تجربه پیدا کند و بعد برای کودکان فیلم بسازد چراکه فیلمسازی برای آنان کار بسیار دشواری است. آنها باید در این حوزه استمرار پیدا کنند.

وی خطاب به فیلمسازان جوان گفت: شماها نخبگان مملکت هستید، اما باید مراقب روح و روان مردم باشید و به آنها امید دهید. حتی فیلم‌هایی با موضوعات تلخ را در پایان امیدوارانه بسازید و به کودکان و نوجوانان رحم کنید.

جبلی سوالی از دبیر جشنواره فیلم‌های نوجوانان پرسید مبنی بر اینکه «اگر فرض کنیم جشنواره را حذف کنیم، وضعیت سینمای کودک و نوجوان چه می‌شود؟»

شجاع نوری هم در پاسخ گفت: از زمانی که المپیاد فیلمسازی را راه اندازی کردیم، فکر کردم که با ایجاد آن کم کم جشنواره حذف می‌شود و درست است. توقع از جشنواره این است که صادقانه باشد و برای سینما چرتکه بیاندازد اما آنچه که در سال‌های گذشته اتفاق می‌افتاد این بود که افراد همه توقع پیدا می‌کردند فیلم کودک بسازند. مشکل اصلی این است که فیلمسازان بی‌هدف فیلم می‌سازند و صرفا دنبال کار می‌گردند.

نیکخواه هم در پاسخ به جبلی تصریح کرد: فیلمساز حرفی دارد و می‌خواهد فیلمی بسازد. اگر جشنواره تعطیل شود معتقدم هیج اتفاقی نمی‌افتد و فرقی به حال و روز سینمای کودک ندارد. جشنواره تنها ویترینی از محصولات سال گذشته ماست و به این امر خیلی پرداخته نمی‌شود که سال آینده قرار است فیلمسازان چه کنند.

برومند در بخش دیگری از این نشست خاطرنشان کرد: بی رودربایستی باید گفت ما امروز فیلم خوبی در سینمای کودک و نوجوان نداریم البته اکنون در مقام داور جشنواره هستم و خیلی نمی‌توان چیزی گفت اما بعدا باید درباره تک تک فیلم‌ها حرف زد و فضای نقد را به وجود اورد. معتقدم حتی ما فیلمسازان نسل گذشته هم همچنان درباره این سینما دچار توهم هستیم.

جبلی هم گفت: کم بودن بودجه دلیلی برای بد بودن فیلم نیست اما چرا همه این فیلم‌ها باید سینمایی باشد. می‌توان با این سرمایه فیلم‌هایی کوتاهی ساخت اما همه می‌خواهند با قصه کوتاه و بودجه کم فیلم بلند بسازند. کیارستمی و تقوایی هم فیلم‌های کوتاه بسیار ارزشمندی در سینمای کودک ساخته‌اند.

شجاع نوری هم با اشاره به افت کلی سینمای کودک بیان کرد: اگر در این حوزه توجه به نقش تهیه کننده مولف داشته باشیم، بسیاری از قضایا حل می‌شود. متاسفانه تهیه‌کنندگان حرفه‌ای رفتند و آنهایی امده‌اند که صرف پول در آوردن کار می‌کنند و فکر فروش هستند.

در ادامه غفارزاده در واکنش به داوران بخش مسابقه سینمای ایران و اظهارات آنها درباره فیلمسازان این دوره گفت: باید جای دفاع به کسانی که فیلم ساخته‌اند هم داده شود نه اینکه مبحث یک طرفه باشد. پیشنهادی دارم که البته می‌دانم غیرمتعارف است . نظرم بر این است که بعد از جشنواره قراری با فیلمسازان در فارابی گذاشته شود و داوران و فیلمسازان درباره فیلم‌هایشان بحث کنند و اینکه آنها چه معیارهایی برای انتخاب فیلم‌ها در نظر داشته‌اند و نقاط ضعف و قوت این فیلم‌ها چیست؟

نیکخواه در پاسخ به او گفت: این پیشنهاد را قبول ندارم چرا که دلیلی ندارد داور به فیلمسازان شرکت کننده بگوید نظرش چیست! فیلمسازان می‌توانند بعدا این فیلم‌ها را به نمایش بگذارند و کارشناسان راجع به فیلمشان نظر دهند.

غفارزاده گفت: اما به نظر من در آن جلسه این مبحث هم می‌تواند مطرح شود که چرا سینمای کودک و نوجوان به شکل و شمایل امروزی رسیده است. همه این معضلات ریشه در سینمای کودک دهه ٦٠ و ٧٠ دارد که در آن دوره به فیلم‌هایی ویژه بها داده می‌شد. توقع داریم که افرادی مثل بیضایی، تقوایی و کیارستمی الگوی فیلمسازان این حوزه باشند اما در عمل انتظار داریم که با سوژه دیگری فیلم بسازند.

وی ادامه داد: چرا همچنان باید افرادی مانند جبلی یا برومند تکرار مکررات کنند. امیدی نیست که با تغییر دبیر جشنواره المپیاد فیلمسازی همچنان بر سر جایش باقی بماند، این سیستم همچنان ادامه پیدا کند و توقف نداشته باشد و نهال آن به بار بنشیند.

برومند در پاسخ گفت: اما اشکالی که من گرفتم در مورد مشابهت فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال است و اینکه همه یک شکل هستند. معتقدم این امر سبب از دست دادن مخاطب می‌شود.

وی ادامه داد: بییندگان سینمای کودک مخاطبانی عام هستند و باید آنها را دریابیم. اگر آنها را رها کنیم مجبورند به تماشای هر فیلمی تن دهند. ما درباره بینندگان مسئولیم. خودم به شخصه سال‌هاست که خجالت می‌کشم و خودم از تکرار فیلم‌های گذشته‌مان حالم به هم می‌خورد و می‌گویم دیگر نوبت شما فیلمسازان جوان است اما در واقعیت همچنان تقاضا برای فیلم‌های گذشته ما وجود دارد و مخاطبان ما را مثل سابق می‌خواهد و درباره کارهای جدید ما هم ریسک نمی‌کنند. من سال‌ها به ساخت «شهر موش‌ها» با وجود داشتن تهیه‌کنندگانی که حاضر بودند این کار را بسازند، تن ندادم.

برومند افزود: ابتدا باید ثابت شود که شما فیلمسازان جوان قابلیت ساخت فیلم را دارید. متاسفانه چندی پیش از یک نویسنده و کارگردان با سابقه سینمای کودک فیلمنامه‌ای دیده شد که بسیار تکراری بود و عین آن را در گذشته دیده بودیم. هر کس هر چه دوست دارد بسازد، اما بداند که نمی‌توان فرهنگ سینما را از اقتصاد آن جدا دانست. این‌ها توام هستند و باید به آن توجه داشت. سینما با اقتصاد می‌چرخد، مشکل ما این است که امثال کامبوزیا پرتوی دیگر فیلم نساختند.

در ادامه صحبت‌های برومند، نیکخواه آزاد تاکید کرد: باید نظامی و پویا و در ارتباط با هم داشته باشیم که بتواند نتیجه بخش باشد. تصور اشتباه این است که اگر نوجوان زیادی قهرمان شود، این فیلم وجوه رئالیستی خود را از دست می‌دهد. پس رد نتیجه به چارچوب‌های رئالیستی گذشته خود می‌چسبیم. نباید شخصیت نوجوان دچار ذلت در فیلم باشد.

وی افزود: بزرگترین مشکل فیلمسازان این حوزه این است که اصلا به انباشتگی قصه و کشش داستان توجه نمی‌کنند و فکر می‌کنند فقط باید زندگی واقعی یکی نوجوان را نشان دهند.

در پایان این نشست برومند برای فیلمسازان جوان حوزه سینمای کودک و نوجوان آرزوی موفقیت کرد.

شجاع نوری نیز با معرفی شقایق ورشوچی از همدان و رضا سلیمانی‌فر از لرستان به عنوان جوان‌ترین فیلمسازان المپیاد فیلمسازی امسال گفت: فیلم شقایق و رضا فردا شب برای شما به نمایش در می‌آید. من معتقدم فیلم‌های اولین دوره المپیاد فیلمسازی موج جدیدی از فیلمسازی را به راه انداخته‌اند که تازه و بکر است.

در این مراسم کامبوزیا پرتوی ، امیر اسفندیاری و مهدی پاکدل نیز حضور داشتند.