نام قنات‌هاي قصبه گناباد در جنوب خراسان، قنات بلده در خراسان‌جنوبي، قنات‌هاي زارچ و حسن‌آباد مهريز در يزد، قنات جوپار در كرمان و قنات اكبرآباد و قاسم‌آباد بروات و 3 قنات در استان اصفهان در پرونده ثبت جهاني قنات‌ها ذكر شده است.
اما معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي، مي‌گويد كه قنات قصبه گناباد شاهكار نبوغ بشر و از ابداعات نياكان ما در احصا و مديريت منابع آبي در ايران است.
قنات قصبه گناباد يكي از مهم‌ترين قنات‌هاي كشور در پرونده زنجيره‌اي ثبت جهاني قنات‌هاي ايران است كه به گفته معاون ميراث فرهنگي كشور از مهندسي بسيار پيچيده برخوردار است و از آب‌هاي فسيلي زمين با ميلياردها سال قدمت تغذيه مي‌شود.
به گزارش سازمان ميراث فرهنگي، درحال حاضر بيش از 40هزار قنات در سطح كشور وجود دارد كه بسياري از آنها به‌دليل ناكارآمدي در مديريت آب و حفر بي‌رويه چاه‌هاي غيرمجاز خشك و رها شده‌اند.
معاون ميراث فرهنگي كشور اميدوار است كه با ثبت جهاني پرونده قنات‌هاي ايران در يونسكو مديريت صحيح آب در شرايط بحران آبي ايران مورد توجه قرار بگيرد.
اين نخستين بار در كشور است كه وزارت نيرو، وزارت جهاد كشاورزي و سازمان ميراث فرهنگي در همكاري مشترك با يگديگر به تدوين پرونده ثبت جهاني قنات‌هاي ايران اقدام كرده‌اند.
- قدمت 2500ساله قنات قصبه گناباد
او در مورد ويژگي شاخص قنات قصبه گناباد كه با قدمت 2500سال در صدر پرونده زنجيره‌اي ثبت جهاني قنات‌هاي كشور قرار گرفته است، گفت: گناباد در گذشته منطقه‌اي بود كه آب در آن جاري نبود و چشمه‌اي نيز از دل اين سرزمين خشك نمي‌جوشيد اما مردم منطقه 2500سال پيش با حفر قنات موجب رونق اين خطه شدند.
به گفته او، عميق‌ترين مادرچاه قنات در جهان متعلق به قنات قصبه گناباد است. عمق مادر چاه قنات قصبه گناباد بيش از 300متر است و در سفرنامه ناصرخسرو نيز آمده است، «كودكي در مادر چاه قنات قصبه گناباد افتاد و بيش از 700گز رسن طناب براي نجات او به داخل چاه انداختند» كه اين ميزان طناب برابر با 320متر است. قدمت قنات قصبه گناباد با دوره حكومت هخامنشيان در ايران برابري مي‌كند اما مهم‌ترين شاخصه اين قنات عمق مادرچاه، تكنولوژي حفر و شيوه بهره‌برداري آب از اين قنات كهن كشور است. قنات قصبه گناباد به‌رغم گذشت 2500سال از عمر آن بدون كاهش از ميزان آب همچنان مورد بهره‌برداري است و تا فاصله 40كيلومتري شمال گناباد را نيز سيراب مي‌كند.
- مهندسي پيچيده و مديريت آب در قنات گناباد
به گفته معاون ميراث فرهنگي، قنات قصبه گناباد در لايه‌اي از خاك حفر شده است كه آب را در خود ذخيره مي‌كند و ساكنان منطقه مي‌توانستند در آب‌بند و اتاقك بالاي آن‌كه به چاه «بالاخانه‌دار» معروف است آب را ذخيره كنند و از ذخاير زيرزميني قنات استفاده نكنند. درست برخلاف وضعيت كنوني كه بدون توجه به تجربيات ارزشمند گذشته با حفر چاه‌هاي غيرمجاز ذخاير آب‌هاي زيرزميني نابود شده و فرونشست‌هاي عميق در بسياري از شهرهاي كشور ايجاد شده است.
وي با اشاره به 17سال خشكسالي مداوم در جنوب خراسان گفت: با وجود خشكسالي در منطقه، آب قنات قصبه گناباد همچنان گوارا است و با لايروبي‌هاي انجام گرفته آب قنات افزايش يافته است.
طالبيان درخصوص مهندسي قنات قصبه گناباد افزود: مهندسي اين قنات به‌گونه‌اي است كه با پستي‌بلندي‌هاي موجود در مسير قنات، پس از سيراب شدن يك منطقه آب بار ديگر به زير زمين هدايت مي‌شود تا به قنات بعدي برسد.
نظر شما