رادیک یک‌بار به مربی تیم آمریکا گفت: «هر کاری می‌خواهی بکن اما چیزی راجع به سرویس‌های من نگو. اگر درباره‌اش فکر کنم، کار خراب می‌شود».
اما در این مطلب، ما هم همین کار را می‌کنیم و کاری به نازکرد‌ن‌های این جوان 24 ساله نداریم. ببینیم فقط در کسری از ثانیه چه اتفاقی می‌افتد.
شروع توفان
همزمان با بالا انداختن توپ برای سرویس، تنیس‌بازها پایشان را محکم به زمین فشار می‌دهند تا از نیروی عکس‌العمل زمین بهترین استفاده را بکنند. به این ترتیب چرخش پاها، باسن‌ها، نیم‌تنه و بازوها بیشترین اندازه حرکت زاویه‌ای را تولید می‌کند. بازیکنان حرفه‌ای با یک بالا پریدن انفجاری و در یک زمان‌بندی دقیق، نیروی عکس‌العمل زمین را از پاها و سایر اعضای بدن به دست‌هایشان منتقل می‌کنند.
یک محقق استرالیایی با استفاده از تحلیل رایانه‌ای و سه‌بعدی فیلم مسابقات اندی رادیک، میزان تاثیر هر قسمت از بدن او را در سرعت سرویس‌هایش (طبق شکل صفحه قبل) نشان داده‌است. البته این توزیع، فرد‌به‌فرد فرق می‌کند اما اهمیت حرکت نیم‌تنه، گردش شانه و خمیدگی مچ در این بین واضح و آشکار است.
بالا انداختن
یک بالا انداختن خوب توپ که حدود 30 تا 60 سانتی‌متر داخل زمین باشد، به سرویس‌زننده این امکان را می‌دهد تا نیرویش را، هم به سمت بالا و هم به سمت جلو رها کند. در این حالت، ضربه در ارتفاعی به اندازه 5/1 برابر قد بازیکن به توپ زده می‌شود. یعنی برای رادیک 185 سانتی‌متری، حداکثر ارتفاع راکت در زمان زدن سرویس، حدود 278 سانتی‌متر است.
یک تنیس‌باز حرفه‌ای با بررسی ارتفاع و جای بالا انداختن توپ هنگام سرویس حریف، محل فرود آمدن توپ را پیش‌بینی می‌کند اما خواندن دست سرویس‌زننده‌های خبره‌ای مثل رادیک سخت است. آنها می‌توانند با بالا انداختن‌های مشابه، به گوشه‌های مختلف زمین سرویس بزنند.
ضربه
در یک سرویس 200 کیلومتر در ساعتی، توپ فقط برای 5 میلی‌ثانیه با زههای راکت در تماس قرار می‌گیرد. در همین زمان کوتاه و در مسیری به طول حداکثر 13 - 12 سانتی‌متر، توپ سرعت و چرخش لازم را پیدا می‌کند. هنگام تماس، زههای راکت حدود 5 /2 سانتی‌متر به عقب کشیده می‌شوند.
پنجره قبولی
وقتی توپ از راکت جدا می‌شود، مسیرهای مجاز بسیار محدودی برای حرکت دارد تا هم به تور برخورد نکند و هم در ناحیه سرویس زمین حریف فرود بیاید. مربیان تنیس به این محدوده گوه‌شکل، «پنجره قبولی» می‌گویند. هرچه سرعت سرویس بیشتر باشد، این پنجره بسته‌تر می‌شود.
خواباندن یک سرویس 200 کیلومتر در ساعتی، به یک زمان‌بندی دقیق نیاز دارد، البته نکاتی هم وجود دارد که بازیکنان حرفه‌ای برای بزرگ‌کردن اندازه پنجره قبولی به‌کار می‌برند. حداقل 2 تاکتیک شناخته شده برای این کار وجود دارد: ضربه‌زدن به توپ در ارتفاع هرچه بالاتر یا دادن پیچ بالای بیشتر به توپ. این کار با ایجاد یک ناحیه کم‌فشار در زیر توپ (اثر ماگنوس)، آن را به حالت شیرجه به زمین حریف می‌کوبد.
پیچ
پیچ توپ تنیس روی هوا معمولا کم نمی‌شود و حتی بعد از برخورد به زمین، بیشتر هم می‌شود. با تماشای فیلم آهسته بازی می‌شود دید که در لحظه برخورد به زمین، اصطکاک زمین، زیر توپ را نگه می‌دارد، در حالی‌که بالای توپ هنوز به گردش خودش ادامه می‌دهد. همین نکته باعث افزایش پیچ توپ می‌شود.
بررسی سرویس‌های 210 کیلومتر در ساعتی رادیک نشان می‌دهد که پیچ متوسط 2400 دور در دقیقه توپ‌های او، بعد از برخورد با زمین تقریبا 2 برابر می‌شود. این اثر (که به آن «اثر توپ سنگین» می‌گویند) کنترل توپ را برای حریف مشکل‌تر می‌کند.
سرویس اول، سرویس دوم
تنیسبازهای حرفه‌ای در 50 تا 60 درصد سرویس‌های اولشان موفق هستند. این سرویس‌ها سریع‌تر هستند و مسیر صاف‌تری دارند، در حالی‌که سرویس‌های دوم معمولا آهسته‌تر زده می‌شوند.
در مسابقات ویمبلدون امسال، رادیک در یک سرویس اول 220 کیلومتر در ساعتی (مسیر آبی در شکل بالا) چنان توپ را محکم به زمین مقابل زد که حریف برای مهار توپ - که پس از خوردن به زمین ارتفاع کمی داشت - وادار به خروج از کناره‌های زمین شد.
اما در یک سرویس دوم (مسیر زرد)، رادیک از یک سرویس پیچشی 160 کیلومتر در ساعتی با پیچ بالای زیادی استفاده کرد. بدین ترتیب توپ به حالت شیرجه به زمین مقابل خورد و ارتفاع زیادی پیدا کرد که این برگرداندن توپ را مشکل می‌کرد.
سرویس‌های اول بیشتر نمایشی هستند اما سرویس‌های دوم بهتر می‌خوابند. 3 تنیس‌باز برتر دنیا کسانی هستند که بیشترین امتیازهایشان را در سرویس‌های دومشان کسب کرده‌اند.
سرعت
سرعتی که نمایشگرهای کنار زمین برای سرویس‌ها نشان می‌دهند، با اندازه‌گیری سرعت توپ هنگام جدا شدن از راکت به دست می‌آید. مقاومت هوا و اصطکاک زمین مسابقه باعث می‌شوند سرعت توپ هنگام رسیدن به حریف به‌طور اساسی کم شده و حدودا به نصف برسد.
محاسبات نشان می‌دهد که به‌طور متوسط در یک سرویس 200 کیلومتر در ساعتی، سرعت توپ هنگام عبور از روی تور تا 135، هنگام برخورد به زمین تا 105 و هنگام رسیدن به راکت حریف تا 90 کیلومتر در ساعت کاهش پیدا می‌کند.
راز سرعت بالا
مهم‌ترین تغییری که در سال‌های اخیر، عامل افزایش سرعت سرویس‌ها در ورزش تنیس شده، بزرگشدن اندازه سر راکت‌هاست. با افزایش سطح مجاز راکت‌ها در سال 1981، تنیس دگرگون شد. امروزه تنیس‌بازها با تمام نیرویشان به توپ ضربه می‌زنند و بیشترین پیچ را به توپ می‌دهند. این کار با راکت‌های چوبی قدیمی غیرممکن بود.
دانش برای راکت‌بازها
بازی‌های تنیس در سال‌های اخیر پرتحرک‌تر و سریع‌تر شده‌اند اما فقط بخشی از این ماجرا به خود ورزشکاران و افزایش قدرت‌های بدنی و روانی آنها برمی‌گردد. استفاده از دانش و فناوری‌های جدید در این ورزش، نقش مهمی در جذب تماشاگران بسیار دارد. یکی از مهم‌ترین تاثیرات علم در این ورزش، راکت‌های جدید هستند؛ راکت‌هایی که به بازیکنان اجازه می‌دهند با قدرت و دقت بیشتری به توپ ضربه بزنند.
تا دهه 70 میلادی، قاب تمام راکت‌ها از چوب ساخته می‌شد، تا حدی که حتی در فارسی هم ما به قاب راکت، چوب تنیس می‌گوییم اما از آن زمان به بعد، روند جایگزینی چوب با مواد دیگر شروع شد.
در ابتدا از فلز برای ساخت قاب استفاده می‌شد اما به‌تدریج مواد دیگری هم مورد آزمایش قرار گرفتند. در حال حاضر گرافیت، ماده اصلی به‌کاررفته در بیشتر راکت‌های حرفه‌ای را تشکیل می‌دهد. البته گاه عناصر دیگری مانند تیتانیوم و بور هم با گرافیت ترکیب می‌شوند تا راکت‌ها هرچه محکم‌تر و البته سبک‌تر باشند.
در مقایسه با راکت‌های امروزی، راکت‌های قدیمی، سر کوچک‌تر و زههای کوتاه‌تری داشتند چون قاب‌های چوبی توانایی تحمل کشش زههای بلندتر را نداشتند و می‌شکستند.
اما با استفاده از مواد جدید، اندازه سر راکت‌های امروزی تقریبا 2 برابر راکت‌های چوبی است بدون اینکه پای اضافه‌وزن در میان باشد. با بزرگشدن سطح راکت، بازیکنان می‌توانند توپ‌هایی که دقیقا به وسط راکت نمی‌رسند را هم به‌خوبی کنترل کنند. هرچه سطح راکت بزرگ‌تر باشد، تعادل آن بیشتر و میزان لنگر انداختن آن کمتر می‌شود.
با راکت‌های قدیمی چوبی، تنیس‌بازها به مسیر طولانی‌تری برای بالا آوردن راکت و ضربه‌زدن نیاز داشتند. شتاب تدریجی این حرکت باعث می‌شد آنها کنترل بهتری روی اوضاع داشته‌باشند و توپ را دقیقا با مرکز راکت بزنند. اما با راکت‌های سبک و بزرگ جدید، یک چرخش سریع و کوتاه هم برای ضربه‌زدن کافی است. به همین دلیل تنیسبازهای امروزی، کنترل کمتری روی نقطه دقیق ضربه‌زدن بر سطح راکت‌شان دارند.
تاثیر فناوری در تنیس به‌طور دائم ادامه دارد. مهندسان هنوز در حال خلق ترکیب‌ها و طرح‌های جدیدی برای راکت‌ها هستند. مثلا در حال حاضر راکت‌های بلندتر بیشتر از گذشته مورد توجه هستند. البته دامنه تغییرهای علمی در تنیس محدود به راکت نیست و جنبه‌های دیگر را هم شامل می‌شود. به‌عنوان نمونه در چند سال اخیر، ایده استفاده از توپ‌های بزرگ‌تر هم مطرح شده‌است.
طرفداران این توپ‌ها معتقدند توپ‌های بزرگ به 2 طریق، مسابقات تنیس را دیدنی‌تر می‌کنند؛ اول اینکه این توپ‌ها سرعت بازی - که این روزها زیادی تند شده است - را کمی پایین می‌آورند و دوم اینکه کنترل بازیکنان روی این توپ‌ها بهتر است.
منبع: Popular Mechanic
