این بحث هرچند از سوی رسانه‌های گروهی به صورت جدی در شکل موافق و مخالف پی‌گیری شد، اما در محافل تصمیم‌گیری از جدیت لازم برخوردار نبود.
رئیس کل جدید بانک مرکزی در واکنش به این مباحث طرح آن‌را صرفا در حد یک پیشنهاد دانست و به نوعی بر سخت بودن تصمیم‌گیری در این زمینه و آثار زیان‌بار آن در صورت نبود مطالعات جامع و کامل تأکید کرد، چرا که حذف پول مشخصا بیانگر ضعف اقتصاد یک کشور است. با این حال، در دهه‌های اخیر برخی کشورها که برجسته‌ترین آن ترکیه بوده دست به این سیاست زده‌اند.
اجماع کاملی در بین اقتصاددانان در زمینه حذف صفر از واحد پولی وجود ندارد. برخی کارشناسان اقتصادی اصلاح رقوم پولی را یکی از نیازهای اقتصادی برای تسهیل در مراودات تجاری می‌دانند.
این کارشناسان بر این باورند که این رویداد می‌تواند زمینه تسهیل مبادلات تجاری و بهبود وضعیت بازار پولی و مالی شود. در برابر این دیدگاه عده‌ای دیگر بر این باورند که اقدام فوق در شرایط کنونی جامعه با توجه به تورم موجود و عدم زمینه‌سازی‌های لازم به هیچ عنوان راه‌گشا نخواهد بود.
یک کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا اساسا در شرایط کنونی اقتصاد کشور ضرورتی برای انجام این کار وجود دارد یا خیر، گفت: شرایط فعلی اقتصاد کشور مناسب انجام این کار نیست چون قبل از اینکه این کار انجام شود باید تورم مهار شود.
به گفته فرهاد رهبر، در کشور ترکیه که این رویداد اتفاق افتاد اقتصاد بازار کاملا حاکم بود؛ اگر این رویداد در ایران اتفاق افتد با مختل شدن قیمت‌های نسبی، طرح فوق موفق نخواهد شد.
وی تأکید کرد: اجرای این طرح در شرایط کنونی شاید منجر به بروز تورم بالا شود، زیرا اگر 3 صفر از رقم پول کشور کسر شود به همان نسبت از قیمت کالاها کاسته نخواهدشد.
وی افزود: فعلا شرایط اقتصادی در ایران مهیا نیست. برای اینکه اقدام فوق اجرایی گردد باید اولا تورم مهار شود و ثانیا قیمت‌های نسبی به نحوی تنظیم شوند که تغییر آنها به نفع کالاهای گروه‌های کم‌درآمد باشد.
کاهش مقیاس
بر اساس آمار موجود سرانه اسکناس در ایران 114 برگ است، حال آن‌که این سرانه در کشورهای پیشرفته تنها 12 تا 14 برگ اعلام شده است.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس در این باره معتقد است که این اقدام باعث خواهد شد از حجم اسکناس‌های موجود کاسته شود.
به گفته رضا عبداللهی، این امر تأثیری بر افزایش نرخ تورم نخواهد داشت، زیرا نرخ تورم به تولید مربوط می‌شود.
در برابر این دیدگاه، یک اقتصاددان دیگر معتقد است: حذف 3 صفر از اسکناس‌های موجود ضروری نیست، زیرا با این اقدام تنها مقیاس کم می‌شود.
به گفته محمد طبیبیان، برای حل مشکل تورم کشور راه‌های دیگری هم به جز حذف صفر از اسکناس‌ها هست؛ به عنوان مثال مسئولان می‌توانند با منضبط کردن سیاست‌های پولی و مالی از نرخ تورم بکاهند.
رئیس سابق مؤسسه عالی آموزش عالی بانکداری ایران، تأکید کرد: اعلام این خبر در شرایط کنونی خود شاید موجب افزایش نرخ تورم شود، زیرا وقتی مردم گمان کنند که از مقیاس پول‌ها و سپرده‌های آنها کاسته خواهد شد هر چند که در واقع هیچ تفاوتی روی نخواهد داد به علت عدم اعتماد به سیاست‌های اقتصادی دولت به جایگزینی سرمایه‌های خود با کالا گرایش پیدا خواهند کرد که این امر خود به تورم دامن می‌زند.
وی افزود: در این شرایط شاید مردم فکر کنند که قرار است پول‌هایشان در بانک‌ها مصادره شود؛ به همین دلیل ترجیح خواهند داد پول خود را با کالا عوض کنند.
طبیبیان، تصریح کرد: کشورهایی که اقدام به تغییر واحد پولی کشور خود کردند، قبل از آن اقدامات، نرخ تورم را مهار کرده بودند.
طرح تغییر واحد پولی ضروری نیست
یک اقتصاددان دیگر در این زمینه گفت: معرفی اسکناس جدید در یک کشور باید تحت شرایطی خاص صورت گیرد.
به گفته جمشید پژویان، به عنوان مثال این اقدام تنها در کشورهایی از دنیا صورت گرفته است که وجود صفرهای زیاد در اسکناس‌ها باعث شده تا در امر شمارش، حمل پول و حسابداری مشکل ایجاد شود.
وی تأکید کرد: هنگامی‌که مردم آلمان در بین سال‌های جنگ جهانی اول و دوم برای خرید یک ساندویچ مجبور به ارائه یک کیسه پول بودند، حذف صفر از اسکناس‌ها محقق شد؛ یعنی درست زمانی که ارزش پول بسیار پایین آمده بود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این رویداد تأثیری در افزایش نرخ تورم خواهد داشت، اظهار کرد: اگر به همان اندازه‌ای که اسکناس از رده خارج می‌شود، اسکناس جدید وارد شود مشکلی در زمینه تورم پیش نخواهد آمد.
به گفته وی، به عنوان مثال اگر یک هزار تومانی خارج شود و جای آن 10 تومانی بیاید ارزش هر 2 اسکناس برای خرید جنسی با همان قیمت یکی خواهد بود؛ تنها این اقدام برای اقتصاد هزینه‌بر خواهد بود، زیرا از یک سو خروج اسکناس‌های قدیمی‌زمان‌بر است و از سوی دیگر نیز به علت عدم آگاهی مردم به ویژه در مناطق دور افتاده نوعی شوک به اقتصاد کشور وارد خواهد شد.
پژویان گفت: در کشور ایتالیا بارها بحث جایگزینی اسکناس‌های چند صد لیری مطرح شده است که با بررسی‌های صورت گرفته ضروری بودن آن در شرایط کنونی از سوی کارشناسان مورد تأیید قرار نگرفته است. در ایران تازه اسکناس 50 هزار ریالی به عنوان بزرگ‌ترین اسکناس با چند صفر منتشر شده است که در شمارش، حمل و حسابداری آن هیچ مشکلی وجود ندارد.
معاون امور بانکی وزارت امور اقتصادی و دارایی هم در این باره معتقد است: در حال حاضر طرح تغییر واحد پولی کشور جزو ضرورت‌ها نیست.
سید حمید پور محمدی، گفت: فعلا تنها این بحث در میان صاحب‌نظران مطرح شده است. در شورای پول و اعتبار هم مطلبی در این باره گفته نشده است.
به گفته وی، شاید نیاز کشور به اسکناس درشت‌تر ملموس‌تر از طرح تغییر واحد پولی کشور باشد؛ به همین دلیل بود که مسئولان طرح انتشار اسکناس 5 هزار تومانی را عملیاتی کردند.
اصلاح ساختار، مهم‌تر از حذف صفر
با وجود تمام این اظهار نظرها مدیر کل سابق ریالی و نشر بانک مرکزی گفت: با تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته است تمامی‌مزایا و معایب اجرای این طرح روشن شده که البته مزایای آن هم بیشتر است.
به گفته سید جلال جلیلیان، برای بهتر شدن وضعیت مراودات تجاری باید چند صفر از اسکناس‌های موجود حذف شود. در واقع این نیاز امروز اقتصاد کشور است.
وی بر این باور است که حتی با تصویب این طرح نیز حداقل 2 تا 3 سال برای اجرای آن زمان نیاز است.
در عین حال یک اقتصاددان دیگر نیز در این باره تأکید کرد: مسائل اقتصادی عمدتا یک چارچوب دارد و معمولا با بحثی
یک جانبه نمی‌توان کاری در عرصه اقتصاد انجام داد.
به گفته محسن صفایی فراهانی، کاهش ارزش پول، مشکل اصلی اقتصاد کشور نیست بلکه برای بهبود وضعیت اقتصادی باید میزان تولید ناخالص ملی افزایش یابد که این امر خود موجب افزایش ارزش پول خواهد شد.
وی در پاسخ به همشهری مبنی بر اینکه راه‌کار مناسب برای افزایش تولید ناخالص ملی چیست، اظهار کرد: دولت با
اعتماد سازی می‌تواند زمینه هر چه بیشتر جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی را فراهم کند که این امر خود باعث افزایش تولید ناخالص داخلی و تثبیت پول در کشور خواهد شد.
به گفته وی، به صرف حذف صفر از اسکناس‌های موجود بدون داشتن برنامه برای رشد و توسعه اقتصادی مستمر نمی‌توان به بهبود وضعیت اقتصادی امیدوار بود.
وی گفت: بر اساس برنامه چهارم توسعه و چشم‌انداز 20 ساله، ایران باید به قوی‌ترین قدرت اقتصادی منطقه تبدیل شود؛ از این رو باید بتوانیم تولید ناخالصی فراتر از ترکیه و عربستان و سایر کشورهای منطقه داشته باشیم که این اتفاق با رشد 4تا 5 درصدی در سال مسلما امکان‌پذیر نخواهد بود.
صفایی فراهانی افزود: حل مشکل پول ملی باید با اصلاح ساختارهای اقتصادی و سیاسی توأم با اعتماد سازی میان مردم همراه باشد؛ درست مانند ترکیه که پس از حذف صفر از اسکناس‌های این کشور بلافاصله ساختار اقتصادی آن نیز اصلاح شد.
به عقیده کارشناسان اقتصادی، تغییر واحد پولی بر نرخ تورم،مبادلات بین‌المللی و داخلی تأثیر گذار خواهد بود. به عبارت دیگر باید دید به راستی آیا زمان اجرایی شدن این طرح در ایران فرا رسیده است یا اینکه باید ابتدا مکانیسم‌های لازم برای اجرای آن در نظر گرفته شود.
