به گزارش ایسنا، دکتر هادی خانیکی - رییس هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات - ابتدا با اشاره به هر دو کتاب تیترنویسی و تیترنویسی در وب تالیف دکتر مجید رضاییان، گفت: ما از این دو کتاب به این مساله می توانیم دست یابیم که روزنامه نگاری دانش - فن محور، عملاً به تجربه‌هایی اتکا دارد که نیازمند وجوه دانش و تعاریف است و تلاش دکتر رضاییان در هر دو کتاب، ما را به لزوم پرداختن به این مدل از روزنامه نگاری نزدیک می‌کند.
رییس هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، با طرح پرسشی در زمینه گسست میان روزنامه‌نگاری دانش محور و برخاسته از محافل آکادمیک و دانشگاهی با روزنامه‌نگاری فن محور و متکی به تجربه گفت: اینک باید این پرسش را مطرح کنیم که آیا ما نیازمند مدلی جدید تحت عنوان روزنامه‌نگاری دانش- فن محور هستیم یا خیر؟ در این میان پرسش بعدی این است که آیا تولید ادبیات و پژوهش روزنامه‌نگاری مطابق با کدام یک از این سه نوع، می‌بایست صورت گیرد؟
این استاد ارتباطات و روزنامه‌نگاری، با اشاره به دو شکاف موجود در روزنامه‌نگاری ایران، افزود: ما با دو شکاف در روزنامه‌نگاری مواجه هستیم؛ نخست شکاف بین روزنامه‌نگاری آکادمیک با روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و تجربی و دوم شکاف بین فضای واقعی با فضای مجازی. این دو شکاف چهار سوال را در حوزه روزنامه‌نگاری به وجود می‌آورد. سوال اول اینکه منازعه تاریخی بین روزنامه‌نگاری حرفه‌ای با روزنامه‌نگاری آکادمیک چیست؟ دومین سوال، چه تلقی‌هایی از مفهوم کار آموزش و اثر آموزشی در محیط‌های حرفه‌ای و آکادمیک وجود دارد؟ و آیا این آثار ترجمه‌بردار هستند یا خیر؟ به تعبیر ادوارد سعید، ما با کوچ نظریه‌ها مواجه هستیم و نظریه‌ها در شرایط متفاوت، کارکرد متفاوت دارند. سومین سوال این است که آیا محتوای آموزش با نیازهای جدید، همخوانی دارد؟
دکتر خانیکی تاکید کرد: من قویاً معتقدم، هیچ رسانه‌ای، رسانه دیگر را نابود نمی‌کند، بلکه تغییر می‌دهد، گسترش فن‌آوری‌هایِ جدید، باعث شده است که روزنامه‌نگاری دچار تحول شود و نه اینکه نابود شود. سوال آخر اینکه، آیا دانش‌آموختگان روزنامه‌نگاری در فضای حرفه‌ای موفق ترند یا خیر؟ که در این مورد من معتقدم موفق‌تر هستند، چرا که پس زمینه نظری کمک می‌کند به رشد فرد در فضای حرفه ای.
وی با اشاره به شخصیت دکتر سید حسین فاطمی به عنوان اولین دانش آموخته آکادمیک روزنامه‌نگاری که خود نیز سردبیر روزنامه باختر امروز بود، یادآور شد: دلیل موفقیت دکتر فاطمی این بود که او میان عرصه کار سیاسی و روزنامه‌نگاری پیوند ایجاد کرده بود و دغدغه‌ها را به درستی می‌شناخت. این مساله نشان می‌دهد که نباید میان روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و عرصه سیاسی گسست وجود داشته باشد.
عضو هیات علمی و مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در ادامه با ارائه مدل روزنامه‌نگاری دانش- فن محور، روزنامه‌نگاری را به سه نوع تقسیم و اظهار کرد: با توجه به این سوالات، سه نوع روزنامه‌نگاری را می‌توان تقسیم‌بندی کرد؛ اول، روزنامه‌نگاری دانش محور که بر اساس فعالیت های آکادمیک شکل می‌گیرد. دوم، روزنامه‌نگاری فن محور که بر محیط های حرفه‌ای تأکید می‌کند و سوم، روزنامه‌نگاری دانش- فن محور که ترکیبی از دو روش قبلی است و این نوع روزنامه نگاری، پاسخی است به سوالات مطرح شده، که امیدوارم دوستان و اساتید دیگر هم به این پرسش‌ها پاسخ دهند و این مدل را تشریح کنند.
- دکتر نمک دوست: روزنامه‌نگاری به مهارت‌ها و تکنیک اتکا دارد
دکتر حسن نمک دوست تهرانی، مدیر مرکز آموزش همشهری در ادامه این نشست، کتاب تیترنویسی در وب، تألیف دکتر مجید رضاییان را منطبق با گذشته و فعالیت حرفه‌ای وی دانست و گفت: در بسیاری از جشنواره ها، هر گاه سخن از داوری آثار تیتر است، ناخواسته و با اتفاق نظر، داوری این رشته، به سمت ایشان می‌رود، بنابراین معتقدم این کتاب، فرآیند انطباق تجربه و دانش آکادمیک اوست. مانند کتاب‌های دیگر روزنامه‌نگاری ما، از دکتر شکرخواه، دکتر توکلی، سید فرید قاسمی و دیگران.
وی درباره مدل روزنامه‌نگاری دانش - فن محور - پرسش پیشنهادی دکتر هادی خانیکی - گفت: ما هیچ وقت ندیده‌ایم رسانه‌ای، رسانه دیگر را نابود کند و در اینجا با حرف آقای دکتر خانیکی صد درصد موافقم.
وی در ادامه با اشاره به تفاوت موضوعات مطرح در روزنامه‌نگاری با دیگر علوم افزود: موضوعات روزنامه‌نگاری یک تفاوت با دیگر علوم همچون فیزیک، شیمی، بیولوژی، جامعه شناسی و روانشناسی دارد. در دیگر علوم معمولا، در لابراتوارها تولید علم می‌شود و محصول نهایی بعد از تولید در این فضا، بیرون می‌آید؛ اما در روزنامه نگاری، موضوع برعکس است.
این استاد ارتباطات و روزنامه نگاری، با اشاره به مطلبی از علیرضا فرهمند تأکید کرد: روزنامه‌نگاری بیش و پیش از هر چیزی به مثابه مهارت راندن اتومبیلی است که تئورسین، مخترع و کارخانه‌ای یک خودرو را تولید می‌کند، اما نه تئوریسین و نه کارخانه دار و نه سازنده خودرو، معلوم نیست لزوماً بتوانند راننده خوبی باشند.
دکتر نمک دوست با اشاره به همین دیدگاه به بحث وجود نظریه های جدید درباره رسانه های نوین اشاره کرد و گفت: شاید عنوان درسِ آموزشیِ رسانه های نوین در ایران، چندان پشتوانه قوی دانشگاهی و بر گرفته از متون آموزشی کشورهای توسعه یافته نداشته باشد. زیرا با بررسی و پرس و جویی که من کرده ام، در این باره نظریه واحدی وجود ندارد، بلکه بر عکس، نیروهای حرفه‌ای که مسوولیت آموزش رسانه های بزرگ را بر عهده دارند؛ بر این باورند که روزنامه نگاری، همچنان مانند راندن یک خودرو به مهارت و تکنیک نیاز دارد.
مدیر مرکز آموزش همشهری، با بیان این نکته که در روزنامه‌نگاری بسیاری از طرحِ مسائل تکنیکی واهمه دارند و فکر می‌کنند که اگر تنها در مورد تکنیک سخن بگویند، چیزی کم است، افزود: در روزنامه‌نگاری جدای از مسوولیت تکنیکی، مسوولیت اجتماعی و مسوولیت اخلاقی هم داریم و البته در این دو مقوله است که باید بحث نظری داشته باشیم.
وی همچنین با بیان اینکه گسستی میان روزنامه‌نگاری وب و روزنامه‌نگاری حرفه‌ای وجود ندارد، گفت: چرا ما فکر می‌کنیم که هنوز گسستی میان جهان واقعی با جهان مجازی وجود دارد؟ ما امروزه کارهای بانکی خود را از طریق فضای مجازی انجام می‌دهیم و در صف بانک‌ها نمی‌ایستیم و این یعنی واقعیتی که ما در آن هستیم و مرزی بین فضای مجازی و واقعی وجود ندارد.
- دکتر رضاییان: نظریه‌های روزنامه‌نگاری از دل تجربه برمی‌خیزد
دکتر مجید رضاییان، مولف تیتر نویسی در وب در مراسم رونمایی از این کتاب، در پاسخ به پرسش ضرورت دستیابی به روزنامه‌نگاری دانش- فن محور، ابتدا با یاد استاد روزنامه‌نگاری خویش مرحوم دکتر محمد حسین هدی، به ذکر خاطره‌ای پرداخت و گفت: ایشان اولین درس عملی که آموخت، شهرگردی با محوریت مشاهده و درست دیدن و کسب تجربه بود، او می‌خواست تا با تکرار این درسِ عملی اولاً تشخیص دهد فرد چقدر طالب است و دوم اینکه چگونه دیدن و مشاهده درست را آموزش دهد.
عضو هیات علمی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، با بیان مطلب فوق افزود: من روزنامه‌نگاری را در همه این سال‌ها از پایه‌ای آموختم که معتقدم بر تجربه استوار است و مشاهده‌های میدانی. اما باید بدانیم این تجارب به قواعد، تعریف‌ها و دانش نیازمند است. به همین دلیل است که در هر دو کتاب، اصرار داشته ام که یادآور شوم، نظریه‌ها در روزنامه‌نگاری از دل تجربه به دست می‌آید.
وی با اشاره به لزوم پیوند زدن میان نظریه های برخاسته از تجربه، مشاهده و تکنیک در روزنامه‌نگاری، با مفاهیم و دانش، یادآور شد: اگر بخواهیم روزنامه‌نگاری را از منظر فلسفی به طور کوتاه تعریف کنیم، در دو کلمه تعریف می‌شود، فهمیدن - فهماندن. بنابراین روزنامه‌نگاری همچنان که دستی در واقعیت، تجربه‌ها و مهارت‌ها دارد، دستی نیز در دنیای فهم و خرد و به تبع آن، مفاهیم خواهد داشت و این دو از هم، تفکیک‌ناپذیر است.
دکتر رضاییان به بحث دترمینیسم و جبرگرایی رسانه‌ای به دلیل ظهور وب و تکنولوژی های نوین اشاره و تأکید کرد: ما نمی‌توانیم چالشی که تکنولوژی و رسانه های نوین برای ژورنالیسم حرفه‌ای ایجاد کرده است نادیده بیانگاریم، اما همچنان که من در کتاب یادآور شده‌ام بر این باورم که در تعارض این دو با هم، روزنامه‌نگاری حرفه ای، بر تکنولوژی غالب خواهد شد و خرد انسانی و دنیای ارتباطات واقعی، این جبر تکنولوژیک را پس خواهد زد.
این استاد ارتباطات و پژوهشگر ژورنالیسم، در مقایسه ژانرهای مختلف روزنامه‌نگاری و روند تکاملی آنها، دانش محوری را در کنار مهارت آموزی و تجربه، ضرورتی انکار ناپذیر خواند و افزود: روزنامه‌نگاری تحلیلی که با ظهور وب در دنیا شکل گرفت و در ایران با روزنامه انتخاب بنیان گذاشته شد، تلاشی بود برای پاسخ به چگونگی‌ها و چرایی‌های رویداد و مساله‌های نهفته در جامعه برای مخاطب. به باور من این مساله از یک واقعیت ناشی می‌شد که در محیط و اطراف ما جریان داشت.
وی با تأیید نگاه دکتر خانیکی در زمینه روزنامه‌نگاری دانش- فن محور، یادآور شد: ما باید علاوه بر دو مساله تجربه و دانش، عنصر دیگری را نیز بیافزاییم که آن خلاقیت است. در اصل، این سه گانه خلاقیت، تجربه و دانش است که روزنامه‌نگاری را کامل می‌کند.
مجید رضاییان
وی در خاتمه با اشاره به ویژگی‌های مشترک روزنامه‌نگاری و از جمله تیتر نویسی به عنوان یک فرم پایه و البته تفاوت های آن در رسانه های چهار گانه، خاطرنشان کرد: این واقعیت را نمی‌توانیم کتمان کنیم که تیترنویس در وب، گاه سلیقه مخاطب را بر نیاز مخاطب و حاشیه‌ها را بر متن، ترجیح می‌دهد، تا اصطلاحاً کلیک خور سایت افزایش یابد و این واقعیت، البته به معنای آن نیست که تیترنویسی در رسانه چاپی با تیترنویسی در وب، دو منظومه متفاوت است، زیرا پایه این دو، قطعاً مشترک است؛ اما هر رسانه‌ای اقتضائات و شرایط خاص خود را بر تیترنویسِ حرفه‌ای تحمیل می‌کند.
در پایان این مراسم از کتاب تیتر نویسی در وب به وسیله اساتید یادشده و مدیر مجموعه نگارستان شهر وابسته به معاونت ارتباطات و بین‌الملل شهرداری تهران در بوستان گفت و گو رونمایی شد.
نظر شما