به همین علت تصمیم گرفتیم نظر متخصصان و بررسیهای علمی‌ای که در این زمینه انجام شده را برای کمک به تصمیم‌گیری بهتر این افراد مطرح کنیم.
واحد تحقیقات روزه‌داری دانشگاه شهید بهشتی با هدف بررسی تاثیرات درازمدت روزه‌داری مادران در ماه رمضان بر رشد مغزی جنین، بهره هوشی 98کودک و نوجوان 4 تا 13ساله را که مادران‌شان هنگام بارداری آنان ماه رمضان را کامل روزه گرفته بودند، اندازه‌گیری کرد و متوجه شد که 30روز روزه‌داری مادران باردار در تمام ماه رمضان، در زمانی که حتی طول روز به طور متوسط 12ساعت باشد هم تاثیر نامطلوبی بر بهره هوشی کودکان نمی‌گذارد.
بررسی دیگری نیز که در دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد، نشان داد که روزه‌داری سبب کاهش وزن نوزادان نشده و حتی افراد روزه‌دار، بچه‌های سنگین‌تری به دنیا آورده‌اند.
در پژوهش دیگری که دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در سال1377برای مقایسه وضعیت دوران بارداری و نتایج حاملگی در زنان روزه‌دار و غیرروزه‌دار انجام داد، مشخص شد که به لحاظ میزان کم‌خونی در دوران بارداری و تولد نوزاد کم‌وزن در 3ماهه دوم و سوم، میان زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار فرق چندانی وجود ندارد.
در این بررسی پیشنهاد شده بود در صورتی که زنان حامله از سلامتی کامل برخوردار باشند، با کمک و مشورت تیم بهداشتی و مراقبت کافی در دوران بارداری میتوانند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند.
روزه‌داری با شرط و شروط
اما روزه‌داری در همه دوران بارداری به این راحتی‌ها قابل توصیه نیست. این را سایر پژوهش‌ها نشان می‌دهد.
نتیجه تحقیق خدیجه رحمانی - کارشناس ارشد تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی- حاکی از آن است که «روزه‌داری در 3ماهه دوم تاثیرات سوئی بر جنین ندارد اما در 3ماهه سوم به خاطر اینکه 50 تا 70درصد انرژی جنین از گلوکز مادر تامین می‌شود، روزه‌داری سبب افزایش برداشت از ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش ترکیبات کتونی در خون مادر می‌شود، این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین شده و به سیستم عصبی او آسیب میرساند، بنابراین روزه‌داری در این دوران توصیه نمی‌شود».
دکتر نیره فصیحی‌‌فرد - جراح و متخصص بیماری‌های زنان - هم این نظر را تایید میکند. او در این‌باره می‌گوید: «چنانچه زنان باردار حدود 8ساعت در حالت ناشتا باقی بمانند، قند خون آنها نسبت به حد طبیعی کمتر شده و با افزایش مدت زمان گرسنگی، احتمال افزایش کتون ناشی از سوخت و ساز چربی‌ها در خون مادر وجود دارد.
ورود مواد کتونی از طریق جفت به جنین و از سوی دیگر کاهش قند خون مادر موجب می‌شود سنتز بازهای آلی در سلول‌های مغز جنین دچار اختلال شده و به همین علت میتواند در 3ماهه سوم خطرات جدی‌ای برای جنین دربرداشته باشد».
ایشان در این باره توضیح می‌دهد که این موضوع حتی در 3ماهه اول بارداری هم مهم است. این متخصص اعتقاد دارد یک زن باردار زمانی میتواند فریضه روزه را به‌جا آورد که فعالیت روزانه کمی داشته و آزمایش‌های خون و ادرار او نیز طبیعی باشد.دکتر شیرین قاضی‌زاده هم به خانمهای باردار توصیه میکند اگر روزه گرفتند از خانه بیرون نروند و فعالیت کمی داشته باشند.
ویار و روزه
دکتر اشرفی - متخصص زنان و زایمان - معتقد است: «در 3ماهه اول بارداری مادرانی که ویار دارند، میل به غذا نداشته، دچار حالت تهوع شدید، افت فشار و کمبود قند هستند و نباید روزه بگیرند. همچنین در 3ماهه آخر بارداری نیز به دلیل اینکه جنین از جریان خون مادر بیشتر استفاده میکند، روزه گرفتن ضرر دارد.» او توصیه میکند: «مادرانی که قصد روزه گرفتن دارند بهتر است قبل از آن آزمایش ادرار بدهند».
دکتر مرضیه مهاجری - استادیار گروه زنان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد - نیز معتقد است: «روزه‌داری اثر قابل توجهی بر رشد جنین و جثه نوزاد در هنگام تولد ندارد. البته شاید روزه‌داری بیش از 15روز، در زنان باردار موجب کاهش وزن‌گیری مادر و افزایش بروز حملات هیپوگلیسمی شود که می‌توان گفت اثر قابل توجهی بر رشد جنین نخواهد داشت».
ناهید خداکرمی - دبیر انجمن مامایی ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - هم معتقد است: «آن تعداد از زنان باردار که در 3ماهه نخست بارداری هستند و حالت تهوع ندارند، میتوانند روزه بگیرند اما اگر زنان بارداری که دچار تهوع هستند روزه بگیرند، ممکن است خطر جدی جان آنها را تهدید کند».
به عقیده اوکاهش قند خون در زنان بارداری که روزه میگیرند ممکن است موجب بیهوشی مادران شده و خون‌رسانی به جنین را مختل کند اما بروز این مشکلات برای تمامی زنان باردار و روزه‌دار قطعی نیست. در هر حال او معتقد است زنان بارداری که دچار فشار خون مزمن یا حاملگی، دیابت یا بیماری‌های زمینه‌ای هستند، نباید روزه بگیرند.
روزه و رژیم
اگر زنان باردار روزه گرفتند، توصیه کارشناسان این است که حتما به رعایت رژیم غذایی درست، در ایام ماه مبارک رمضان توجه داشته باشند. نکته اول اینکه باید مقدار کالری مورد نیاز آنها بر اساس وزن، قد و سن حاملگیشان توسط کارشناس تغذیه محاسبه شود. اگر مقدار این کالری با وعده‌های سحری، افطاری و شام و میان‌وعده‌های بین آن جور درآمد، میتوانند با مشورت پزشک خود و در صورتی که زمینه بیماری خاصی نداشتند، روزه بگیرند.
علاوه بر این، رژیم غذایی برای زنان باردار سالم روزه‌دار باید به‌گونه‌ای باشد که پروتئین، سبزیجات، میوه‌ها و خوراکی‌های شیرین مفید و مغذی نظیر خرما - به‌ویژه در هنگام افطار و سحر - به میزان بیشتری در آن وجود داشته باشد.
اختلاف بین علما
همان‌طور که خواندید اظهارنظرهای متعددی در این زمینه شده که بعضی آنها متناقض به‌نظر می‌رسند که البته این مسئله، محدود به کشور ما نیست؛ بر اساس تحقیقی در تونس، کالری مواد مغذی مصرفی و وزن زنان سالم طی روزه‌داری در ماه مبارک رمضان تغییری نکرده بود. همچنین مطالعه‌ای در بیرمنگام نشان داد که روزه‌داری ماه رمضان تاثیر نامطلوبی بر وزن نوزادان نمی‌گذارد.
اما مطالعاتی هستند که درست عکس این موضوع را نشان می‌دهند. نتایج یک تحقیق در عربستان نشان می‌دهد تعداد نوزادان با وزن کمتر از طبیعی و همچنین مرگ و میر آنها طی مراسم حج و ماه رمضان افزایش یافته بود.
همچنین بررسی جدیدی که در مجله آمریکایی «پریناتولوژی» چاپ شده، نشان می‌دهد میزان بروز برخی مشکلات در مادران روزه‌دار بیشتر بوده؛ مشکلاتی مانند دیابت، حاملگی و سزارین و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان.
این اختلاف در نتایج شاید ناشی از نقشی باشد که سوءتغذیه مادر به‌عنوان یک مشکل تعیین‌کننده، بر عهده دارد. اما به‌طور کلی توافقی که میان متخصصان مختلف وجود دارد این است که خانمهای حامله با داشتن یک رژیم خوب غذایی میتوانند در 3ماهه دوم بارداری روزه بگیرند. در هر حال به شما توصیه می‌کنیم برای تصمیم‌گیری با پزشک خودتان - که در جریان وضع جسمانی و شرایط شما در دوران بارداری بوده - مشورت کنید.
شیردهی و روزه
مطالعات نشان داده کاهش وعده‌های غذایی طی روزه‌داری باعث کاهش حجم شیر می‌شود که متعاقب آن شیر مورد نیاز نوزاد در سال اول - به‌ویژه 6 ماه اول - تامین نمی‌شود.
بنابراین روزه‌داری برای مادری که کودکش کاملا متکی به شیر مادر است، توصیه نمی‌شود. به همین علت متخصصان میگویند زنان در 6ماه اول شیردهی روزه نگیرند زیرا کودک وابسته به شیر مادر است و گرسنگی طولانی مدت مادر شیرده در رشد کودکان اختلال ایجاد میکند. اما زنان شیرده میتوانند پس از 6 ماهگی - زمانی که نوزاد‌شان، از غذاهای کمکی استفاده میکند - روزه بگیرند.
این مادران باید هنگام سحر از شیر و مایعات استفاده کنند چرا که اگر آب کمی به بدن آنان برسد، حجم شیرشان کم می‌شود. علاوه بر این، به آنان توصیه می‌شود در طول روز نیز فعالیت‌های سنگین خود را کنار بگذارند تا میزان آب بدنشان ذخیره شود.
رژیم غذایی مادران شیرده باید از پروتئین، کلسیم، آهن و ویتامین‌ها غنی باشد، وگرنه رشد کودک و سلامتی مادر به‌خطر میافتد. پس لازم است مادران مواد غذایی سرشار از آهن (گوشت و حبوبات)، کلسیم (شیر و لبنیات کم چرب) و سبزی و میوه استفاده کرده و از مصرف ادویه و سیر هنگام سحر - به علت بدبو کردن شیر - خودداری کنند. البته در صورتی که مادران دانستند روزه‌داری موجب کاهش شیر آنها می‌شود، نباید روزه بگیرند.
