این کتاب به نوعی، برای درک بهتر موضوع تیتر نویسی در وب، ابتدا مخاطب را با شکل گیری تیتر آشنا می‌کند و تلاش می‌نماید نسبت «میان ما، جهان و وب معنایی» را واکاوی کند. همچنین عوامل تأثیرگذار بر تیتر وب و مباحث کاربردی و تجربی را مورد توجه قرار دهد.
تدوین تجربه‌های سردبیری در روزنامه نگاری به ویژه در فرم تیترنویسی در رسانه های چاپی و وب - در کنار تدریس آن در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه‌ها- از سوی مؤلف یک ضرورت انکار ناپذیر به شمار می‌آمد. به ویژه وقتی ملاحظه می‌کنیم که دانشگاه آکسفورد نیز در سال 2007 کتابی تحت عنوان «تیتر نویسی» ارائه کرده است. در ایران نیز این اتفاق، اتفاقی خوشایند بود که به «ادبیاتِ پژوهشی روزنامه نگاری» از سوی دکتر مجید رضاییان - که سالها با تیتر زیسته است- افزوده شد.
تردید نمی‌توان کرد که تیتر نویسی از زوایای بسیار پر پیچ و خمی برخوردار است، «کپسوله کردن متن، میانبر رسانه‌ای، حلقه ربط میان متن و مخاطب»، تعاریفی است که درباره تیتر - در کنار تعریف خود مولف تحت عنوان «هرگاه متنی دیده شود، خوانده نشود، فهمیده شود» - ارائه شده است. اما در این میان، تیتر نویسی در وب که از سوی اساتید بزرگ ژورنالیسم وب تحت عنوان «How to Write for the Web» مطرح شده از پیچیدگی موضوع حکایت می‌کند.
در این کتاب که با 8 فصل مواجه ایم، از «شکل گیری وب معنایی» آغاز می‌شود تا به «ویژگی‌ها و تکنیک‌های تیتر نویسی» و «آینده این فرم از روزنامه نگاری»، به پایان می رسد. در ویژگی‌های تیتر نویسی در وب، به مباحثی برخورد می کنیم که به ما یادآور می شود، تیتر در وب با همه ویژگی‌های مشترکی که با دیگر تیتر نویسی‌ها در رسانه‌های چاپی دارد، از تفاوت‌هایی نیز، برخوردار است که عملاً تیتر وب را از انواع دیگر متمایز می‌سازد.
رضاییان در مقدمه این اثر، به چرایی نگارش این کتاب اشاره می‌کند و در بخشی از آن می نویسد: «شما خود را جای یک ژورنالیست حرفه‌ای بگذارید و سوژه‌ای را هدف بگیرید: حالا یک تیتر بزنید. موضوع آن هم فرق نمی‌کند. چالش از آنجا شروع می‌شود که وقتی می‌خواهید در وب تیتر بزنید، ناخواسته از اصول حرفه‌ای ژورنالیسم فاصله می‌گیرید. شاید دلیل آن این باشد که در فضای وب، مخاطبان وارد اتاق خبر یا تحریریه شده اند و به جای شما، نه تنها متون ژورنالیستی را تکمیل می‌کنند که گاه به جای شما تیتر می زنند.»
در این اثر در می‌یابیم که چرا تیتر نویسان در وب، «کلیک خوردن و سلیقه مخاطب» را ناخواسته بر «نیاز مخاطب» ترجیح می‌دهند؟ آیا این مسئله «تابع بودن تیتر وب از حاشیه» را - در مقایسه با متن- نشان نمی دهد؟ آیا تیتر در وب، به همین قیاس، از «نشانه شناسی» بیش از «معنا شناسی» تأثیر نمی پذیرد؟ یا لااقل تأثیر نشانه شناسی بر تیتر وب بیش از تیترهای چاپی نیست؟ اینها پرسش هایی است که در کتاب پاسخ آن را می‌یابیم و افزون بر آن، متوجه می‌شویم که تیتر نویسی در وب، به معنای دوری از دو «اصل ادبیات و نگارش» و «قواعد حرفه‌ای تیتر نویسی» نیست.
فصل عمده کتاب همانگونه که انتظار می‌رفت به «تکنیک‌های تیتر نویسی» پرداخته است. تکنیک‌هایی که از قضا با مثال‌ها و نمونه هایی از آژانس‌های حرفه‌ای رویترز و فرانس پرس و بعضاً تیترهایی از خود مولف همراه است. تفاوت تکنیک «کمی گرایی با کلی گرایی» یا «حاشیه گرایی با تصویر گرایی» به خوبی نشان می دهد که توصیه های تیتر نویس وب چون مت تامسون - سردبیر سایت ان پی آر بوستون- بیراه نبوده است. آنها که سالها و پیش از ما با فضای آنلاین ژورنالیسم آشنا بوده اند و قواعد تیتر نویسی وب را به خوبی می شناسند، اصول حرفه ای را نه تنها کنار نگذاشته اند، بلکه از رهگذر تیتر نویسی در رسانه‌های چاپی، اینک در فضای وب به قواعد حرفه‌ای تازه تری دست یافته‌اند.
اما چه عواملی بر تیتر نویسی در وب تأثیر دارد؟ نویسنده در فصل دوم کتاب، با بیان اینکه تیتر، همواره از متن و اطلاعات نهفته و پس زمینه های آن پیروی می‌کند، معتقد است که «حاشیه‌ها» بیش از آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند، بیشتر با «عنصر جذابیت» و به «دام انداختن مخاطب»، نقش ایفا می‌کنند.
به عقیده او، نکته این است که تیتر نویسی در وب، نمی تواند از منطق پیش گفته - پیروی از متن و نیز اطلاعات و پیام نهفته در آن- پیروی کند. همچنین فضای وب، اقتضائاتی دارد که خود را بر تیتر نویسی در این فضا تحمیل خواهد کرد.
رضاییان در بخش هایی از این فصل می نویسد: «مخاطبان در رسانه های وب با رسانه های چاپی، یکسان نیستند و از تفاوت معناداری برخوردارند. مخاطبین در فضای مجازی و به ویژه وب یک، لحظه به لحظه در تماس اند و شما نمی توانید از ذائقه این مخاطب بگذرید. رقابت‌ها نیز بسیار فشرده است. همین دو فاکتور، باعث می شود که به «حاشیه‌ها» نیز توجه کنید و ناچارید از منطق پیروی تیتر از متن در یک حد مجاز و محدود فاصله بگیرید و به حاشیه های متنی که برای آن تیتر می‌زنید، نیم نگاهی داشته باشید، تنها به این دلیل که حاشیه ها جذابند و شما در میدان رقابت جذب مخاطب، نمی خواهید عقب بمانید. این مسأله اما در وب 2، شکل خود را از دست می دهد؛ در وب 2، حتی رسانه های حرفه ای که به اصطلاح دارای پیج هستند، عمدتاً تیترهایی را منعکس می‌کنند که اولاً «عکس خور» بوده و یا از «طرح ها و اینفوگرافی خاصی» برخوردار باشد.»
در این پژوهش نویسنده ثابت می‌کند که کاربران در وب، رابطه ای که با «تیتر ها» برقرار می کنند، بیش از رابطه ای است که با «متن ها» برقرار خواهند کرد. به دیگر سخن، رابطه کاربر با تیترها و حتی متن‌ها در وب، تنها رابطه «مرورگری» و تنها «اسکن کردن» است، در حالی که کاربران یا به عبارتی خوانندگان در رسانه های چاپی، بعد از انتخاب تیتر، به متن بیشتر مراجعه می‌کنند تا تیترهای موجود در فضای وب.
از این رو، این انتظار برآورده شد که کتاب، بعد از مباحث تکنیک های تیتر نویسی، به مبحث «تیتر در وب 2» و ظهور پدیده «تیتر- لید» در شبکه‌های اجتماعی بپردازد که این اتفاق در کتاب افتاده است. همچنین آسیب‌های «عنوان نویسی»های شهروندی در این اثر بررسی شده است، اتفاقی که ژورنالیسم حرفه‌ای را به چالش کشیده و در همه جا به ویژه در وب سایت‌های فارسی زبان به ادبیات و ژورنالیسمِ حرفه‌ای، لطمه وارد ساخته است.
افزون بر آن، یکی از نقاط درخشان کتاب، مطرح کردن مبحث «تیتر هوشمند» با عنوان «به زودی نرم افزار به جای شما تیتر می‌زند» به شمار می‌آید. مبحثی که برگرفته از تحقیقات دانشگاه‌های «لایپزیک و اولم آلمان» با ارجاع رفرنس پژوهش یادشده که با شرحی از سوی مولف نیز همراه است. جالب است بدانیم که در جامعه آماری تحقیق یادشده 2 وب سایت فارسی زبان - جام جم آنلاین و همشهری آنلاین- دیده می‌شود. وب سایت‌هایی که راه اندازی و سردبیری شان مدیون نگاه و تجربه‌های ارزشمند دکتر یونس شکرخواه است.
این کتاب در 8 فصل و 120 صفحه، از سوی انتشارات ثانیه ارائه شده است که مفاهیمی چون «مبانی شکل گیری تیتر در وب»، «وب معنایی»، «عوامل تأثیرگذار بر تیتر وب»، «کارکردهای متفاوت تیترهای چاپی و اینترنتی»، «ویژگی های تیتر در وب نگاری»، «تکنیک های تیتر نویسی در وب»، «تیتر در دو سبک وب نگاری خبری»، «تیتر تحلیلی در وب»، «تیتر در شبکه‌های اجتماعی یا وب 2» و «تیتر هوشمند در وب 3 یا وب آینده» را شامل می‌شود.
نظر شما