سرطان پوست آنقدر در ايران شايع است كه رتبه اول را ميان مردان مبتلا به سرطان از آن خود كرده ميان زنان ايراني مبتلا به سرطان هم، بعد از سرطان سينه در جايگاه دوم شيوع قرار دارد. با دكتر مريم طباطبايي، متخصص پوست درباره اين سرطان صحبت كرديم و راه‌هاي پيشگيري و هشدارهاي مربوط به آن را پرسيديم.
- آقا و خانم! شما در خطر هستيد
بالا بودن آمار ابتلا به سرطان پوست در كشور، به موقعيت جغرافيايي ايران برمي‌گردد كه تابش نور خورشيد و پرتوگيري در كشور زياد است. حتي اگر به دليل نور خورشيد، به سرطان پوست مبتلا نشويم باز احتمال ابتلا به پيرپوستي و آب مرواريد زياد است. شايد جالب باشد كه بدانيد در محافل چشم پزشكي دنيا گفته مي‌شود ايران روي مدار كاتاراكت يا همان آب مرواريد قرار دارد كه يكي از اصلي‌ترين دلايل آن، پرتوهاي فرابنفش است. زندگي در سرزمين نورگير و پر آفتاب ما، خودبه‌خود احتمال ابتلا به سرطان پوست را بالا مي‌برد اما عواملي هستند كه باعث مي‌شوند بيشتر در معرض ابتلا به اين سرطان قرار بگيريم. اين عوامل عبارتند از: روشن بودن رنگ چشم و رنگ پوست، زندگي در ارتفاعات، تغذيه نامناسب، زمينه خانوادگي سرطان، داشتن سابقه پرتو درماني و برنزه‌كردن پوست و از همه مهم‌تر، مراقبت نكردن از پوست. شايد جالب باشد كه بدانيد مهاجرت از مناطق كم نور به مناطق پرنور هم مي‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در شما افزايش دهد؛ چرا كه پوست آمادگي سازگاري با شرايط پر نور را ندارد و درصورتي كه در معرض نور زياد قرار گيرد، احتمال سرطاني شدن سلول‌هايش چندين برابر مي‌شود.
- ضدآفتاب را دست‌كم نگيريد
بخش بزرگي از خطر ابتلا به سرطان پوست با يك قدم ساده از بين مي‌رود: استفاده از ضدآفتاب. ضدآفتاب مانع از نفوذ پرتوهاي مضر به پوست شما و تخريب سلول‌هايتان مي‌شود؛
به شرطي كه رقم SPF ضد‌آفتابتان حداقل 15باشد. اقدامات ديگري مثل استفاده از كلاه لبه پهن، استفاده از عينك آفتابي، پوشيدن لباس آستين بلند و اجتناب از رفت‌وآمد در ساعاتي كه آفتاب تند وجود دارد (10صبح تا 4بعد از ظهر) مي‌تواند در پيشگيري از سرطان پوست مؤثر باشد.
- كجاي بدن دنبال نشانه‌ها باشيم؟
مهم‌ترين اصل در درمان سرطان پوست، مراجعه به‌موقع به پزشك است. قبل از آن، شما بايد به خوبي ويژگي‌هاي خال‌ها و لكه‌هاي پوست‌تان را بشناسيد و تغييرات آنها را زيرنظر داشته باشيد. بيشتر مواقع، ضايعات پوستي در نواحي پشت گردن، پشت تنه، پايين ران و ساق پا ايجاد مي‌شود. اما نبايد بررسي پوست‌تان را به همين نقاط محدود كنيد. نواحي پنهان مثل لاي انگشت‌ها، كشاله ران، پشت زانو و... را هم چك كنيد. اگر عوامل خطرزاي بيماري را داريد يا سابقه اين سرطان در خانواده‌تان وجود داشته، مي‌توانيد از خال‌هايتان عكس بگيريد و تغييرات آنها را دنبال كنيد تا چيزي از چشمتان دور نماند.
- اين نشانه‌ها را جدي بگيريد
سرطان پوست معمولا خوش‌خيم و بسيار درمان‌پذير است. پزشك با جدا كردن بخش آسيب ديده از پوست مانع از رشد و توسعه بيماري مي‌شود اما مراجعه زودهنگام به پزشك اهميت زيادي در درمان سرطان پوست دارد. بايد مراقب باشيد و هرگونه تغييري كه در پوست شما ايجاد شد، با پزشك در ميان بگذاريد. تغيير رنگ پوست، ايجاد لك جديد روي پوست، تغيير اندازه خال‌هاي پوستي يا ترميم نشدن زخم نشانه‌هاي خوبي نيستند. اما مهم‌ترين علامت هشدار سرطان پوست، خال‌ها هستند. خال‌هايتان را دقيق بررسي كنيد و تغييرات يا ويژگي‌هاي آنها را زيرنظر داشته باشيد. نامتقارن بودن خال‌ها يك نشانه جدي است. به‌طور طبيعي، خال‌هاي ما متقارن هستند. اگر يك خط فرضي را در وسط خال درنظر بگيريد و 2نيمه را با هم مقايسه كنيد، بايد هر دو طرف شبيه به هم باشند. اگر اين دو نيمه به يكديگر شباهت نداشتند ممكن است اين خال، يك خال سرطاني باشد. اگر حاشيه خال ناصافي و ناهمواري داشت يا محو شده بود يا شكل نامنظم داشت بايد درباره سلامتي خال نگران شويد. خال‌هايي كه رنگ يكنواخت ندارند، مثلا بخشي از آنها قهوه‌اي و بخشي ديگر سياه يا قرمز است، مي‌توانند نشانه‌اي از بيماري باشند. خال‌هاي بزرگ‌تر از ته مداد هم مشكوك هستند. به‌طور كلي، خال‌هاي خوش‌خيم كوچك‌تر از 6ميلي‌متر هستند.
- تغذيه براي پيشگيري از سرطان پوست
اگرچه سرطان پوست يكي از رايج‌ترين سرطان‌هاست اما محققان راه‌هاي زيادي را براي پيشگيري از اين بيماري پيشنهاد مي‌كنند؛ از خوردن آسپرين گرفته تا فيبر و كافئين و آنتي اكسيدان.
امگا3: محققان دانشگاه منچستر با بررسي اثر روغن ماهي روي سيستم دفاعي پوست 79 فرد سالم متوجه شدند كه مصرف امگا 3 موجود در روغن ماهي مي‌تواند از سرطان پوست پيشگيري كند. در واقع، نتايج نشان داد نقص سيستم ايمني در افرادي كه از اين مكمل استفاده كردند تا 50درصد كمتر از افرادي بود كه از اين مكمل استفاده نكردند.
كافئين: مصرف كافئين مي‌تواند بدن را در مقابل سرطان پوست ايمن كند. محققان دانشگاه سياتل در تحقيقي رابطه ميان استفاده از كافئين و كاهش ابتلا به برخي انواع سرطان پوست را بررسي كرده و دريافتند كه كافئين، سلول‌هاي تخريب‌شده پوست را در بر مي‌گيرد و مانع از پيشروي تومورهاي سرطاني مي‌شود. در واقع، وقتي سلول‌هاي پوست در معرض تابش فرابنفش قرار مي‌گيرد، تغييراتي در دي‌ان‌اي آنها به‌وجود مي‌آيد كه احتمال بروز سرطان را بالا مي‌برد. كافئين اين آسيب‌ها را برطرف مي‌كند و مانع ايجاد سلول سرطاني مي‌شود. بنابراين توصيه مي‌شود چاي، قهوه و شكلات تلخ را در برنامه روزانه خود جاي دهيد.
فيبر: تا جايي كه مي‌توانيد غذاهاي حاوي فيبر مصرف كنيد. فيبرها باعث مي‌شوند كه روده‌ها با سرعت بيشتري توكسين‌هاي سرطان‌زا را دفع كنند. بيشترين ميزان فيبر در ميوه و سبزيجات تازه، غلات كامل و سبوس‌دار وجود دارد.
آنتي اكسيدان: اگر زياد در معرض آفتاب هستيد، آنتي‌اكسيدان بيشتري را در برنامه غذايي خود جاي دهيد. آنتي‌اكسيدان‌ها بيشتر در ميوه‌ها وجود دارند و كلم بروكلي، انگور، انار، فلفل دلمه و گوجه فرنگي منابع غني اين ماده هستند.
آسپرين: از مزاياي آسپرين در جلوگيري از ابتلا به فشار خون و بيماري‌هاي قلبي و عروقي شنيده‌ايد. اما جالب است بدانيد كه نتايج پژوهشي كه در دانشگاه استنفورد آمريكا انجام شده، نشان مي‌دهد كه اثرات ضدالتهابي آسپرين مي‌تواند خطر بروز سرطان پوست را در زنان كاهش دهد. محققان 59 هزار زن را در مدت 12سال مورد بررسي قرار دادند و دريافتند زناني كه در اين مدت، آسپرين مصرف مي‌كردند در مقايسه با ديگران، 21درصد خطر كمتري براي ابتلا به سرطان پوست داشتند. علاوه بر اين، هرچه طول مدت مصرف آسپرين افزايش پيدا مي‌كرد، خطر ابتلا به اين سرطان هم كمتر مي‌شد.
نظر شما