پول، عشق، یا تفاهم؟

چه چیز در دوام زندگی مشترک تاثیر بیشتری دارد: پول، تفاهم یا عشق؟ اینها پرسش‌هایی است که پژوهشگران بخش نظرسنجی تلفنی مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری در این هفته از شهروندان تهرانی پرسیده اند؛ می خوانیم:

مدیر طرح: شبنم چهره
همکاران: زهرا ادریس آبادی، فریده حیدر نژاد، فریده درفشی، میترا زاغی،‌ سیامک کفایی، سمیه گایگانی، سرورالسادات هاشمی،‌ لیلا آتوت و زهرا مرادی

پیشگفتار
«النکاح سنتى فمن رغب سنتى فلیس منى» ازدواج روش من است و کسى از روش من روى گرداند از من نیست. رسول خدا (ص)
پیوند مقدس ازدواج یکى از پاکترین پیوندهاى اجتماعى است که خداوند متعال به منظور رشد و تعالى انسان بر آن تاکید فراوان کرده است. ازدواج، خود به معناى تکامل در دیگرى است. ازدواج ضمن تاثیرات روحى و روانى فراوانى که به همراه دارد، به زندگى هدف مى دهد، فرد را صاحب انگیزه کرده، به سالم سازى زندگى اجتماعى کمک و از انحراف قشر جوان جامعه جلوگیرى مى کند. ازدواج تلاش برای با هم بودن و بیرون آمدن از حصار «من» و «ما شدن» و رسیدن به نشاط،‌ آرامش، حصول تعالی و تکامل و پرواز با بال های عشق است.

در ادیان الهی به ازدواج همواره به عنوان یکی از سنت های الهی نگریسته شده است. در جهانبینی اسلامی نیز ازدواج و نکاح مستحبّ مؤکّد و سنّتی نبوی تلقی شده است. پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) نسبت به امر ازدواج و ترویج آن تأکید داشته و امّت خود را به این امر تشویق و ترغیب می‌کرده اند و بارها فرموده‌اند: «نکاح کنید و با تشکیل خانواده بر تعداد خود بیافزایید، که من در روز قیامت به شما اگر چه فرزندی سقط شده باشد مباهات می‌کنم» . در اهمیّت و تشویق به ازدواج چنین آمده است: «هر کس ازدواج کند نصف دینش را بدست آورده است»  و نیز امام صادق(علیه السلام)  می فرماید: «دو رکعت نماز کسی که ازدواج کرده با فضیلت تر است از هفتاد رکعت نماز کسی که بدون همسر است.»
دختران و پسران جوان، در فراز و نشیب زندگی، به محیطی امن و پایگاهی عاطفی نیازمندند و بهترین فردی را که می توانند برای تأمین این نیاز، بر‌گزینند، همسراست. ایشان به وسیله ی ازدواج ، در‌کنار یکدیگر از آرامش ، امنیت و سلامت روان برخوردار خواهند شد. خداوند متعال در این باره می فرماید: «اوست آن کس که شما را ازنفس واحدی آفرید و جفت وی را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد....» (سوره اعراف – آیه 189)

جامعه شناسان و روان شناسان نیز پژوهش های زیادی در مورد ارتباط مثبت سلامت روان و ازدواج انجام داده اند که سایت اینترنتی تبیان در یکی از گزارش های خود مروری  بر نتایج یکی از این تحقیقات داشته‌است. بر اساس مطالعاتی که اداره بهداشت عمومی امریکا در سال1980 انجام داده است بین سلامت روانی و ازدواج، ارتباط معنی داری وجود دارد. افراد متأهل در مقایسه با افراد مجرد در وضعیت بهتری از سلامت روانی قرار دارند؛ نشانه های "نوروتیکی" در مقایسه با مجردها، در آنها کمتر دیده می شود، و درصد کمتری از آنها در بیمارستان های روانی بستری اند.

رسول گرامی اسلام نیز، ازدواج را عامل ایجاد اخلاق نیکو در فرد می داند. ازدواج و تشکیل خانواده، یعنی ایجاد اخلاق نیکو در افراد، سلامت و بهداشت روانی، انس، آرامش، مودت و رحمت که همه اینها از فواید ازدواج بشمار می رود و آنچنان کارکرد خانواده را قوت بخشیده که آن را بین دیگر نهادهای اجتماعی، نا‌‌همانند و منحصر به فرد ساخته است به طوری که از آن به عنوان ریشه ای ترین نهاد اجتماعی یاد می شود.

نقش ازدواج و تشکیل خانواده در سلامت جامعه
ازدواج و تشکیل خانواده، نقش مهمی در تزکیه و بقای جامعه دارد و تلاش در جهت استحکام آن، زمینه را برای سلامت اخلاقی  و سعادت عمومی جامعه فراهم می سازد. چرا که ازدواج مشروع جلوی بی بند و باری و آشفتگی های جنسی را گرفته و‌دختران و پسران جوان را وا می دارد که در چارچوب قواعد و‌اصول مشخصی، به زندگی اجتماعی تن دردهند.

نظریه پردازان ومحققان علوم اجتماعی درباره عوامل ازدواج و تشکیل خانواده نظرات متفاوتی ارائه داده اند از میان برخی بر این عقیده اند سه عامل مهم که افراد را به طرف ازدواج و تشکیل خانواده سوق می دهد، میل به فرزند که همان علاقمندی به بقای نسل، عشق همان لذت جنسی و نیازهای اقتصادی عنوان کرده است. همچنین بنابر‌نظریه کینک، جامعه شناس آمریکایی، از لحاظ جهان شناسی، وظیفه خانواده (زن و مرد) تنها امتداد نسل است و نیازهای اقتصادی یا شهوانی به عنوان مقدمه ای برای رسیدن به این هدف بزرگند.
 به طور کلی ازدواج و تشکیل خانواده برای انسان ها یک نیاز طبیعی است که از فطرت و آفرینش ویژه ی آنان سرچشمه می گیرد و نباید آن را یک قرار داد متعارف اجتماعی تلقی کرد که درصورت عدم تحقق آن، آسیبی به نظام اجتماعی وارد نمی شود؛ بلکه برعکس، هرگونه آسیب به این بنیان مقدس، پیامدهایی را در تحول ساختار کلی جامعه و نظام ارزشی و فرهنگی آن به دنبال دارد.

خانواده از آن رو که زیربنا و ریشه ی همه ی نهاد های اجتماعی است، قدرت مندترین کانون اثر گذاری و مؤثرترین مرکز برای سامان دهی یا نابسامانی اجتماع و عامل تشکل و نظم دهی به جامعه است. 

در این میان انتخاب همسر مهمترین دغدغه ازدواج بشمار می رود، هیچ دو نفری حتی در اوج عشق ورزی و دوستی دارای خصوصیات یکسان نیستند، تجربه نشان داده برای تشکیل زندگی و دوام آن فقط عشق کافی نیست بلکه معیارها و ملاک های دیگر از جمله تجانس فرهنگی، خانوادگی،‌ عقیده و بسیاری از عوامل دیگر در این امر تاثیر گذارند که باید قبل از ازدواج به آنها توجه شایان ودقیق شود. جامعه شناسان و روانشناسان و مشاوران امور خانوادگی نظرات مختلف و بسیاری را به عنوان معیارهای مناسب همسر گزینی ارائه داده اند که به پاره ای از این ویژگی ها اشاره می شود:

1- از خصوصیات زن شایسته و ایده آل می توان به مواردی چون، متدین بودن، حسن خلق و ادب داشتن، خوش رفتاری، زیبایی و شادابی، اصالت خانوادگی، همراه واقعی بودن در همه لحظات زندگی،‌ تکیه گاه و دوستی یکرنگ بودن ، مدبر و با سیاست در حل امور خانواده و فامیل، آینده نگری داشتن و مادری نمونه بودن، کدبانو و به طور کلی اهل ذوق و سلیقه بودن و... اشاره کرد که در مورد برخی از این ویژگی ها نیز از سوی بزرگان دین و علم سخنان بسیار رفته است، به عنوان مثال در خصوص تدین و زیبایی زن پیغمبر اسلام (ص) فرموده است:«با زن نباید صرفاً به خاطر زیبایی او ازدواج کرد. ممکن است همین زیبایی او را به پستی و ابتذال سوق دهد، و نه صرفاً برای مال و ثروتش چون ممکن است مال هم ، او را طاغی و سرکش سازد. با زن صرفاً به خاطر دین او ازدواج کن.» همچنین از فرمایشات دیگر آن بزرگوار در باب شادابی و حسن خلق و جمال همسر می توان به سخن اشاره کرد:«بهترین زنان شما زنی است که وقتی همسرش او را می نگرد، شاد و مسرورش گرداند.» رسول خدا (ص)
حُسن خلق، مبدأ اساسی پرورش نسل سالم است که در تربیت کودک (چه در دوران جنینی و شیرخوارگی، و چه در دوران بلوغ) در خانواده تاثیری بسزا دارد.
در میان ما ایرانیان که دارای ریشه فرهنگی غنی و اصیلی هستیم اصالت خانوادگی معنی خاص و مهمی دارد، اصطلاح "سر سفره پدر و مادر بزرگ شدن" نشان از همین مفهوم دارد. دختری که در یک خانواده خوشنام و نجیب پرورش یابد با تربیت اصولی و دارای سجایای اخلاق و رفتاری است و می تواند ‌نقش مادری خوب را در تربیت فرزندان ایفا کند زیرا که خود به شایستگی تربیت شده و پرورش یافته است و هیچ خصیصه ای تا این اندازه در زندگی برای یک زن مهم نیست. 
  
2- از خصوصیات شوهر شایسته و ایده آل می توان از دیانت و تقوی، حسن خلق و‌‌ عفّت کلام، نجابت و وقار، فعّال و تلاشگر،  عاقل و خردمند سخاوت و مهمانواز، آراستگی، امین و رازدار بودن و به طور کلی از نظر اخلاقی مهربان، خوشرو و نسبت به همسرش دوستی مخلص و فداکار، با وفا و با گذشت بودن اشاره کرد که در این مورد نیز از بزرگان احادیث و سخنان فراوانی در دست است که به مواردی کوتاه اشاره می کنیم: امام باقر(ع) می فرمایند: «شایستگی داماد در تقوا و دیانت و امانت او نهفته است؛ هر کس واجد این شرایط باشد درخواست وی را بپذیرید.»

حضرت رسول ( ص ) می فرمایند: «هرگاه فردی به خواستگاری دخترتان آمد که از نظر دین و اخلاق شما را راضی می کرد دخترتان را به ازدواج او در آورید.»

البته بیشتر ویژگی ها و معیار های زن و مرد در نقش همسری مشابه و رعایت آن متقابل است مانند آراستگی چهره و لباس که رعایت آن از جانب زن و مرد امری متقابل است، یا پرورش و تربیت در یک خانواده نجیب، خوشنام و در یک محیط خانوادگی امن و سالم و مواردی دیگر، به هر حال مهمترین مسئله در زندگی مشترک ایجاد تفاهم و درک متقابل زن و مرد به عنوان دو رکن تشکیل خانواده است.

تحقیق حاضر نتیجه تلاش پژوهشگران بخش نظرسنجی تلفنی مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری برای تدارک پاسخ به پرسش هایی در خصوص مفهوم ازدواج، خصوصیات همسر ایده آل و‌سنجش میزان اهمیت پول،‌ عشق و تفاهم در زندگی مشترک است که گزارش کامل آن در پی می آید.

کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به چگونگی مفهوم ازدواج، خصوصیات همسر ایده‌آل و سنجش میزان اهمیت پول،‌ عشق و تفاهم در زندگی مشترک از نظر پاسخگویان دست یافت.  این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1182نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که پاسخگویان  در مورد مفهوم ازدواج، خصوصیات همسر ایده آل و‌سنجش میزان اهمیت پول،‌ عشق و تفاهم در زندگی مشترک بیان داشته‌اند.
روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.
 جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل  1182 نفر از مردم تهران است لازم به ذکر است که از این تعداد درصد  33 مرد و 67 درصد زن هستند.
زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 17 تا 20 شهریور ماه 1386 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی
1.  جنس         
2. سن           
3. تحصیلات
4. تاهل
5. ازدواج برای شما چه مفهومی دارد؟
6. یک شوهر ایده آل چه خصوصیاتی دارد؟
7. یک همسر ایده آل چه خصوصیاتی دارد ؟
8. با عبارت "پول مهمترین رکن زندگی مشترک است." تا چه حد موافقید؟
9. با عبارت "لازمه رسیدن به خوشبختی تفاهم است." تا چه حد موافقید؟
10. با عبارت "برای دوام زندگی فقط عشق کافی نیست." تا چه حد موافقید؟

چکیده:
 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر پاسخگویان در مورد مفهوم ازدواج، خصوصیات همسر‌ایده آل و سنجش میزان اهمیت پول،‌ عشق و تفاهم در زندگی مشترک به اجرا درآمده است. یافته های این طرح به قرار زیر است:
- 67 درصد از پاسخگویان زن و33 درصد  مرد هستند.
- 19 درصد پاسخگویان در گروه سنی 25-21 سال قرار دارند.
- 40 درصد از پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- از میان پاسخگویان، 70 درصد متاهل هستند.
- 34 درصد پاسخگویان  ازدواج را به تکامل رسیدن می دانند.
- 24 درصد پاسخگویان ایمان و نجابت را مهمترین خصوصیت شوهر ایده آل دانسته اند
- 38 درصد پاسخگویان دوست و همراه واقعی در تحمل سختی ها بودن را مهمترین خصوصیت همسر ایده آل می دانند.
- 35 درصد پاسخگویان با عبارت "پول مهمترین رکن زندگی مشترک است." کاملا مخالف هستند.  این در حالی است که 31 درصد از پاسخگویان با این عبارت "کاملا موافق" هستند.
-  از میان پاسخگویان 73 درصد با عبارت "لازمه رسیدن به خوشبختی تفاهم است." کاملا موافق هستند.
- از میان پاسخگویان  85 درصد با عبارت "برای دوام زندگی فقط عشق کافی نیست." کاملا موافق هستند.

جنس پاسخگویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1182 نفر پاسخگو  67 درصد  زن  و 33  درصد مرد  هستند.

جدول شماره  1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

نمودار شماره  1

سن پاسخگویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می شود بزرگترین گروه سنی در 1182 نفر پاسخگوی این تحقیق را گروه سنی 21 تا 25 سال (19 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را 46-50 سال (5 درصد) تشکیل می دهند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

نمودار شماره 2

سطح تحصیلات پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3،  از میان 1182 نفر  پاسخگو 40 درصد دیپلم و 2 درصد بی سواد هستند.

جدول شماره 3- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات

نمودار شماره 3

وضعیت تاهل پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1182 نفر پاسخگو،70 درصد متاهل و30 درصد مجرد هستند.

جدول شماره 4- توزیع پاسخگویان بر اساس وضعیت تاهل

نمودار شماره 4

5-  مفهوم ازدواج از نظر پاسخگویان.
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از میان 1182 نفر پاسخگو، اکثریت (34 درصد) کامل شدن را مفهوم ازدواج بیان کرده اند.

جدول شماره 5 - توزیع مفهوم ازدواج از نظر پاسخگویان

نمودار شماره 5

خصوصیات شوهر ایده آل از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6، از میان 1182 نفر پاسخگو، 24 درصد ایمان و نجابت داشتن مرد را از مهمترین خصوصیات شوهر ایده آل بیان کرده اند. این در حالی است که فقط 1 درصد از پاسخگویان خوش تیپ و زیبایی را به عنوان مهمترین خصوصیات شوهر ایده آل بیان داشته اند.

جدول شماره 6- توزیع پاسخگویان بر اساس خصوصیات شوهر ایده آل

 نمودار شماره 6

خصوصیات همسر ایده آل از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان 1182 نفر پاسخگو، 38 درصد دوست و همراه واقعی بودن که توانایی تحمل سختی های زندگی را  داشته باشد را از مهمترین خصوصیات همسر ایده آل عنوان کرده اند. این در حالی است که فقط 1 درصد از پاسخگویان زیبایی را به عنوان مهمترین خصوصیات زن ایده آل بیان داشته اند.

جدول شماره 7-  توزیع پاسخگویان بر اساس خصوصیات همسر ایده آل

نمودار شماره 7

آیا از نظر پاسخگویان پول مهمترین رکن در زندگی مشترک است؟ 
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از میان 1182 نفر پاسخگو، 35 درصد پول را مهمترین رکن زندگی مشترک نمی دانند این در حالی است که 31 درصد آن را مهمترین رکن زندگی مشترک عنوان کرده اند.

جدول شماره 8-  توزیع پاسخگویان بر اساس میزان اهمیت پول در زندگی مشترک

نمودار شماره  8

آیا از نظر پاسخگویان لازمه رسیدن به خوشبختی در زندگی مشترک تفهم است؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9، از میان 1182 نفر پاسخگو، 73 درصد تفاهم را لازمه رسیدن به خوشبختی می دانند. 

جدول شماره 9 – توزیع پاسخگویان بر اساس اهمیت تفاهم در رسیدن به خوشبختی

نمودار شماره 9

پاسخگویان تا چه حد با عبارت «برای دوام در زندگی فقط عشق کافی نیست»  موافقند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان 1182 نفر پاسخگو، با عبارت «برای دوام زندگی فقط عشق کافی نیست» اکثریت پاسخگویان (85 درصد) کاملا موافق هستند. 

جدول شماره 10 – توزیع پاسخگویان بر اساس برای دوام زندگی فقط عشق کافی نیست

نمودار شماره 10 

منابع و ماخذ:

1- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار موسسه الوفا، بیروت/1404
(سایت اینترنتی http://www.persianv.com)

2- سیدابن طاووس، جمال الاسیوع، انتشارات رضی، قم.
(سایت اینترنتی http://www.persianv.com)

3- حر عاملی، محمدبن الحسن، اثبات الهداه، 3جلدی، مکتبه العلمیه قم.
(سایت اینترنتی http://www.persianv.com)