پس از امضای نهایی قرارداد ال-90 و قطعی شدن حضور یکی دیگر از خودرو‌سازان فرانسوی در بازار خودرو کشورمان، قیمت و زمان عرضه این خودرو که به تندر 90 تغییر نام داده بود، از جمله موضوعات مطرحی بود که سر انجام با تعیین محدوده قیمتی 8تا 11 میلیون تومانی برای مدل‌های مختلف این خودرو و اعلام پیش فروش و ثبت نام حدود 74 هزار متقاضی توسط2 شرکت خودروسازی کشور، زمان آغاز عرضه این خودرو به بازار نیز خرداد ماه 86 و واگذاری خودروهای ثبت نام شده به همه متقاضیان تا پایان سال جاری وعده داده شد.
گرچه تحقق این وعده از همان زمان اعلام شرایط پیش فروش نیز بعید به نظر می رسید اما اکنون و با گذشت حدود 6 ماه از سال با 2 مرحله قرعه‌کشی انجام شده و اعلام اسامی 3 هزارو 200 نفر از برندگان، در خوشبینانه‌ترین حالت هر یک از خودرو‌سازان کمتر از 1500 خودرو به متقاضیان تحویل داده و خبری از قرعه کشی و اعلام اولویت‌های بعدی واگذاری این خودرو نیست.
روند تولید، اختلاف دیدگاههای مطرح در زمینه عوامل موثر در تاخیر تولید این خودرو و رویکرد جدید خودرو‌سازان در زمینه ارایه خودرو جایگزین به متقاضیان تندر 90، گواه دیگری بر این ادعاست که باز هم همانند گذشته بازنده اصلی میدان رقابت خودرو‌سازان در بازار انحصاری کشور، مصرف کنندگان هستند.
شاید بتوان گفت، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با توجه به این رویه نادرست در بازار خودرو کشور، چندی پیش قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو را تصویب کردند.
با این وجود معاون تولید وزیر صنایع و معادن با پذیرش برخی کاستی‌های موجود در قرارداد تولید تندر90 بر اجرای دقیق همه مفاد قرارداد تاکید کرده و معتقد است، این وزارتخانه نظارت بر اجرای همه تعهدات طرفین قرارداد را در دستور کار خود قرار داده و برای رفع موانع تامین قطعات و تولید این خودرو تلاش می‌کند.
دیدگاههای محسن حاتم در زمینه مشکلات موانع تولید ، علل تاخیر خودرو‌سازان در واگذاری این خودرو به متقاضیان و رویکرد وزارت صنایع در تامین حقوق مصرف‌کنندگان خودرو را می خوانید.
***
- مشکلات پیش آمده در تولید تندر 90 تا چه حد ناشی از خودرو‌سازان داخلی یا طرف خارجی قرارداد است؟
در طول سال‌های حیات صنعت خودرو کشور، تندر 90 نخستین خودرویی است که باید با بیش از 50 درصد ساخت داخل روانه بازار شود. این درحالی است که در تولید سایر خودروها در داخل کشور، ابتدا کار ساخت با درصد کمتری ساخت داخل آغاز و به مرور این میزان افزایش می یافت.
بنابراین تولید این خودرو نیازمند برنامه‌ریزی دقیقی بین خودرو‌سازان، قطعه‌سازان و شرکت رنو‌پارس و طرف خارجی قرارداد بود تا بر اساس برنامه زمانبندی، کارها به بهترین شکل انجام شود. از سوی دیگر قطعات قابل استفاده در این خودرو نیز باید به تایید شرکت رنو می‌رسید.
در ابتدا به دلیل شکل‌گیری شرکت حایل رنو- پارس بین خودرو‌سازان داخلی و طرف فرانسوی قرارداد و پیچیدگی‌های ناشی از این موضوع ، برخی اشکالات در روال ثبت سفارش و ترخیص قطعات خارجی تندر90 وجود داشت که این مشکل مرتفع شد.
همچنین مشکلاتی در اخذ تاییدیه قطعات تولید داخل یا خارجی وجود داشت و نمی توان همه مشکلات را ناشی از قطعات تولید داخل دانست اما تامین قطعات داخلی نیز با مشکلاتی مواجه بود که مجموع این موانع تولید این خودرو بر اساس برنامه زمانبندی شده را با مشکل مواجه کرد.
- طرف خارجی قرارداد ناتوانی قطعه سازان داخلی در تامین به موقع قطعات و مشکلات تامین سرمایه مورد نیاز برای تامین قطعات را از عوامل تاخیر در تولید این خودرو اعلام کرده، این موضوعات تا چه حد در شکل‌گیری تاخیر تولید این خودرو نقش داشته است؟
وقتی اختلالی در روند تامین قطعات خودرویی پیش آید ، تولید خودرویی که حتی 99 درصد قطعات آن برای تولید آماده اما امکان تولید و عرضه حتی یک درصد قطعات هم وجود نداشته باشد، با مشکل مواجه می شود. این امر ایجاد اختلال در گردش نقدینگی را موجب می شود. بنابراین وجود مشکلات مالی و نقدینگی خودرو‌سازان در تاخیر تولید تندر90 به تنهایی مطرح نبوده و زمانی که حتی امکان تامین تعداد محدودی قطعه مورد نیاز تولید نیز وجود نداشته باشد ، مجموع این فرآیند دچار اختلال شده و با عرضه نشدن این خودرو به بازار ، نمی توان از محل بازگشت درآمد حاصل از فروش آن ، گردش نقدینگی را مدیریت کرد.
بنابراین گرچه شرکت‌های خودروسازی همیشه با چالش تامین نقدینگی در تولید خودرو مواجه بوده‌اند اما در این قرارداد تامین نقدینگی عامل اصلی تاخیر در تولید تندر90 نبوده است.
اکنون بسیار از مشکلات تولید و عرضه این خودرو مرتفع شده و به زودی با تامین قطعات مورد نیاز ، خودرو‌سازان به تعهدات خود در این زمینه عمل خواهند کرد. از سوی دیگر وجود برخی تاخیرها در تامین تعداد محدودی از قطعات توسط قطعه سازان داخلی موجب شده است تا در روند تولید اختلال ایجاد شود همچنین برخی قطعات خارجی تامین شده برای تولید این خودرو مورد تایید رنو قرار نگرفت.
این عوامل موجب شد تا تاخیر انباشته‌ای در تولید و عرضه تندر90 به وجود آید . با برنامه‌ریزی خودرو‌سازان و بر اساس آنچه توسط این شرکت‌ها به وزارت صنایع و معادن اعلام ، قول داده‌اند تا در 6 ماهه دوم سال‌جاری به تعهدات خود در زمینه تامین خودروهای پیشفروش شده عمل نموده و تاخیر‌های به وجود آمده را جبران کنند. همچنین وزارت صنایع و معادن تلاش می‌کند با نظارت بیشتر و کمک به رفع مشکلات موجود تاخیر تولید انباشته در 6 ماهه نخست امسال ، در6 ماهه دوم جبران شود .
- چرا با وجود طولانی شدن اصلاحات قرارداد تندر 90 هیچ راهکار مشخصی برای رفع مشکل تامین قطعات و حمایت از حقوق مصرف کنندگان با وجود تجربیات نه چندان موفق حضور سایر خودرو‌سازان فرانسوی در بازار کشورمان، در نظر گرفته نشده است؟
این قرارداد پیچیدگی‌های خاصی دارد. برای تولید قطعات، رنو- پارس بر اساس شرایط خاص با قطعه سازان داخلی قرارداد منعقد کرده و در تامین مالی یا تولید قطعات مورد نیاز این خودرو، شرایط خاصی پیش‌بینی شده است. همچنین بین خودرو‌سازان و رنو- پارس نیز قراردادهایی برای تامین قطعات منعقد شده که بخش‌های خاص خود را دارد.
گرچه به اندازه‌کافی در انعقاد این قرارداد مباحثی مطرح شده اما این امر بدان معنا نیست که ما با همه مفاد این قرارداد موافق بود‌ه‌ایم اما بالاخره این قرارداد پس از سال‌ها کشمکش به این نقطه رسیده است. با این وجود آنچه در انعقاد این قرارداد و تولید تندر90 مورد نظر وزارت صنایع و معادن بوده ،تامین حقوق مصرف‌کننده است. می توان گفت پیگیری و فشار وزارت صنایع و معادن برای آن است که همه کسانی که برای خرید این خودرو از طریق پیشفروش اقدام کرده‌اند به سرعت بتوانند خودرو ثبت‌نامی را دریافت کنند.
در این راستا مقرر شده تا هرچه سریعتر خودرو‌سازان برنامه‌های اصلاح شده خود برای انجام قرعه‌کشی مراحل بعدی واگذاری و تحویل خودرو به متقاضیان را اعلام کنند.
- با پیش فروش بیش از 75 هزار تندر90 به متقاضیان و سپری شدن6 ماه نخست سال، تا کنون خودرو‌سازان حتی قادر به تحویل خودروهای مراحل اول و دوم قرعه‌کشی نبوده‌اند،با این روند آیا در نیمه دوم سال امکان تحویل بیش از70 هزار خودرو به متقاضیان وجود دارد؟
وزارت صنایع از خودرو‌سازان خواسته است و آنها نیز پذیرفته‌اند و به شدت تلاش می‌کنند تا با افزایش تولید در 6 ماهه دوم سال جاری به همه تعهدات معوق خود عمل نموده و مشکلات را حل کنند. از سوی دیگر اکنون تعداد زیادی خودرو با 80 تا 90 درصد کار ساخت انجام شده ، در این خودروسازی‌ها وجود دارد که به دلیل نبود چند قطعه ، تولید خودرو نهایی دچار مشکل شده است.
همچنین با توجه به انجام چک‌های معمول در خط تولید و پشت سر گذاشتن زمان اوج‌گیری تولید از سوی خودرو‌سازان داخلی، امیدواریم خودرو‌سازان تا پیش از پایان سال به بخش عمده‌ای از تعهدات خود عمل کنند . وزرات صنایع این موضوع را از شرکت‌های خودرو‌ساز داخلی طرف قرارداد خواسته و خودرو‌سازان نیز با جدیت هر چه بیشتر برای تحقق این اهداف تلاش می‌کنند.
- شرکت‌های خودروسازی، ارایه خودرو جایگزین به متقاضیان ثبت نام شده تندر 90 را مطرح کرده‌اند، این موضوع تا چه حد قانونی است؟
ارایه خودرو جایگزین به افرادی که برای تندر90 ثبت نام کرده‌اند، تنها پیشنهادی است به افرادی که برای دریافت خودرو تعجیل داشته و نمی توانند منتظر رفع مشکلات و تحویل تندر 90 ثبت نام شده، بمانند.
همچنین خودرو‌سازان تا کنون هیچ درخواست یا پیشنهادی مبنی بر ارایه خودرو جایگزین به متقاضیانی که برای تندر 90 ثبت‌نام کرده‌اند ، به وزارت صنایع ارایه نکرده و این که خودرو‌سازان به عنوان یک سیاست این رویه را در پیش گرفته باشند، وزارت صنایع و معادن توافقی با خودرو‌سازان در این زمینه نداشته است.
- در شرایطی که قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو چندی پیش به تصویب رسیده است، رویکرد وزارت صنایع به نابسامانی کنونی تولید و حمایت از حقوق متقاضیان تندر90 چیست؟
وزارت صنایع رفع موانع احتمالی پیش‌روی هر یک از تولید کنندگان تندر 90 را در دستور کار خود قرارداده و با ورود به مشکلات اجرای این قرارداد در مقاطع مختلف از طریق برگزاری نشست‌ها و جلسات مستمر در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با حضور خودرو‌سازان داخلی و رنو- پارس بستر های لازم برای رفع این مشکلات را فراهم ساخت. از سوی دیگر دیدگاه جدی و تغییر‌ناپذیر وزارت صنایع و معادن آن است که خودرو‌سازان باید به تعهدات خود در زمینه تولید و عرضه تندر90 عمل کنند و هیچ تغییری در این برنامه ایجاد نشده‌است.
و با این روند همه تلاش می کنند تا با جدیت بیشتر خود را به برنامه‌زمانبندی پیش‌بینی شده در قرارداد برسانند. در قرارداد نیز برای تاخیر در تحویل این خودروها جرایم تاخیر در نظر گرفته شده امیدواریم که تاخیرها بیشتر از این نشود، گرچه در صورت تداوم روند تاخیر‌در تحویل این خودروها، جرایم سنگین‌تر یا تدابیر پیش‌‌گیرانه جدی تری در نظر گرفته می‌شود.
- با این روند مرحله بعدی قرعه کشی برای تحویل این خودرو چه زمانی انجام خواهد شد؟
با عمل به تعهدات قبلی خودرو‌سازان در زمینه تولید و عرضه تندر 90 به متقاضیان مرحله بعدی قرعه کشی تحویل این خودرو انجام خواهد شد گرچه اطلاعی از زمان دقیق انجام این کار ندارم و باید این موضوع را از سازمان گسترش پیگیری کرد .
- برخی تشکیل رنو- پارس را موجب تاخیر در تامین قطعات و اجرای این پروژه دانسته و معتقدند اگر خودرو‌سازان به شکل مستقیم در این زمینه اقدام می‌کردند، بسیاری از مشکلات کنونی وجود نداشت، نظر شما چیست؟
با گذشت مدت زمان یک ساله از اجرای شدن این قرارداد و مباحثی که از 3 سال پیش در این زمینه مطرح بوده ، از جنبه نظری باید گفت، این قرارداد با مشکلاتی مواجه است به نحوی که اگر قرار بود این قرارداد در سال 86 یا حتی در سال 84 و ابتدای شروع به کار دولت نهم تنظیم شود به گونه دیگری این قرارداد منعقد می‌شد. بر این اساس قصد دفاع از بند‌بند این قرارداد را ندارم.
اما به هر حال برای انعقاد این قرارداد مسیری طی شده و تلاش می کنیم تا این قرارداد به بهترین وجه اجرا شده و تا حد امکان نفع صنعت خودروسازی کشور و مصرف کنندگان بازار داخلی تامین شود. همچنین نقایص موجود در این قرارداد که موجب شکل‌گیری مشکلات و دوباره‌کاری‌ها می شود را با تعامل و پیگیری بر طرف کرد.
تشکیل شرکت رنو – پارس موجب شکل‌گیری برخی مشکلات و تاخیرها در اجرای قرارداد تندر90 شده اما به هر حال باید توجه کرد که این شیوه در تنظیم قرارداد مذکور مورد توافق قرار گرفته است. بر این اساس قرار نیست بلافاصله همه چیز به یک‌باره تغییر کند اما در بازنگری‌‌ها و نگاهی که در آینده با توجه به سایر مفاد قرارداد و لزوم حرکت به سمت تشکیل شرکت جدید که شکل متفاوتی با شرکت رنو – پارس داشته باشد ، پیش خواهیم رفت.
بر این اساس تشکیل شرکت جدیدی در افق آینده این قرار داد پیش بینی شده که شکل گیری این شرکت می تواند بسیاری از مشکلات مطرح کنونی را مرتفع کند. این شرکت جدید ترکیبی از همه طرف‌های قرارداد تندر 90 در قالب مجموعه جدیدی خواهد بود و در زمینه تولید این خودرو و کارهای مشترکی که طرفین قرارداد انجام خواهند داد، فعالیت می کند.
همچنین هر خودرویی عمر مفیدی دارد و تشکیل این شرکت جدید با به پایان رسیدن عمر تندر 90 نیز می تواند در جایگزینی خودروهای دیگر و ادامه همکاری در سایر پروژه‌های مشترک و مدل‌های دیگر خودرو مفید باشد.
- وزرات صنایع چه نظارتی بر رفع مشکلات مطرح در زمینه تامین قطعات یدکی و ارایه خدمات پس از فروش تندر 90 داشته است؟
تامین قطعات یدکی بر اساس مفاد پیش‌بینی‌شده در مفاد قرار داد تندر 90 تامین می‌شود و ابهامی در این زمینه وجود ندارد. از سوی دیگر در نظر است تا عمده قطعات پر مصرف این خودرو در داخل کشور و توسط قطعه‌سازان داخلی تامین شود و در آینده نزدیک نیز درصد ساخت قطعات داخل این خودرو افزایش پیدا خواهد کرد گرچه اکنون نیز درصد ساخت داخل قطعات این خودرو در حد قابل قبولی است.
بر این اساس گمان نمی‌کنم در میان مدت نگرانی در زمینه تامین قطعات یدکی این خودرو وجود داشته باشد و در کوتاه مدت نیز طرف خارجی بر اساس مفاد قرارداد موظف است نسبت به تامین قطعات از محل تولید داخل یا واردات و عرضه آن در چارچوب شبکه توزیع و نمایندگی‌های این شرکت اقدام کرده و هیچ‌گونه اختلالی در تامین قطعات پذیرفتنی نیست و تاکنون نیز گزارشی مبنی بر کوتاهی خودرو‌سازان در زمینه تامین قطعات یدکی تندر90 به وزارت صنایع ارایه نشده است.
همچنین وجود هیچ مشکلی در ارایه خدمات پس از فروش از سوی وزارت صنایع پذیرفتنی نیست. و باید این خدمات به بهترین شکل ارایه و مشکلی در ارایه خدمات پس از فروش و تامین قطعات تندر 90 وجود نداشته باشد.
