یکی از مسائلی که برای مسافرت به ویژه از تهران مطرح است تعیین مقصد مناسب و جذاب است.
شاید نبود گزینه‌هایی برای مسافرت، شمال را تنها مقصد مسافرت پایتخت‌نشینان کرده است. اما موضوع به این سادگی نیست. در واقع این مسئله ناشی از ناآشنایی ما به نقاط مختلف قابل دسترس در اطرافمان است.
استان سمنان یکی از همین نقاط است که کمتر شناخته شده ولی در خود جاذبه‌های بسیاری دارد که می‌تواند آن را به مقصد سفر ما حتی برای یکی- دو روز تبدیل کند.
البته این مقصد جاده‌ای به مراتب بهتر از جاده شمال از نظر ترافیک و سطح معبر دارد و شاید درست نباشد این دو را مقایسه کنیم زیرا هریک جاذبه‌های منحصر به فرد خود را دارد ولی از نظر زمانی سمنان می‌تواند به صرفه‌تر باشد. برای همین بد نیست مروری داشته باشیم بر آن خطه تاریخی و طبیعت بکرش.
استان سمنان در دامنه جنوبی رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است. وسعت استان 96816 کیلومتر مربع و از لحاظ وسعت ششمین استان ایران زمین است.
پیشینه تاریخی – بیشتر مورخان و سیاحان، استان سمنان را کومس یا کومش نوشته‌اند. به نوشته بطلمیوس، کومش بخشی از ایالات بزرگ پارت بوده است.
شهرهای استان سمنان در مسیر جاده ابریشم قرارگرفته‌اند، این استان به مناسبت موقعیت خاص جغرافیایی همچون دالانی است که استان‌های خراسان را به مرکز و باختر ایران زمین متصل می‌سازد.
«یعقوبی» در بیان شاهراه بزرگ تجاری ری به خراسان می‌نویسد:« از ری تا قومس بر شاهراه و جاده بزرگ دوازده مترل است که برخی از آنها در معموره و برخی دیگر در بیابان‌ها است و قومس شهری است با وسعت و جلیل القدر. نام شهر آن دامغان است و این شهر اول شهرهای خراسان است، مردم آن عجم‌اند و در ساختن پوشاک‌های پشمی قومسی گران قیمت، ماهرترین مردمی هستند.»
باستان‌شناسان در این مسیر بیش از 20کاروانسرا را شناسایی و کشف کرده‌اند.
کومس یا قومس کهن‌ترین شهر استان سمنان است. کومس یا 100دروازه پایتخت اشکانیان بود. در سال 1345 به وسیله «جان‌‌هانسمن» کشف شد و در سال‌های بعدهیئتی از باستان‌شناسان به سرپرستی «دیوید استروناخ» و «جان هانسمن» در کومس به حفاری پرداختند.
بسطام یکی از شهرهای کهن ایران زمین است. به روایتی بسطم در سده هشتم میلادی به وسیله یکی از امرای ساسانی ساخته شده است. یاقوت حمولی می‌نویسد:ارگ اصلی شهر به وسیله شاپور دوم (سده چهارم میلادی) بنا گردیده است. مزار بایزید بسطامی که در روزگار مغولان ساخته شده در بسطام واقع است.
در 200 متری جنوب خاوری آرامگاه بایزیدبسطامی، مسجد جامع بسطام قراردارد که از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. این مسجد در سال 706ه.ق بنا شد و دارای کتیبه‌ای است که نام بانی مسجد بر آن نوشته شده است. در سمت خاوری مسجد مناره‌ای است از روزگار سلطنت سلجوقیان که با آجرکاری و مقرنس کاری تزئین شده است.
صحن مسجد دارای محرابی است با3 حاشیه با گچبری‌های بسیار نفیس و تزئینات زیبا. بنای کهن سال مسجد تاریخانه نمونه کامل و ارزنده‌ای است از معماری مساجد اوایل دوره اسلامی ایران زمین. مسجد تاریخانه دامغان از کهن‌ترین مساجد ایران زمین است که در سده دوم هجری قمری بنا شده است، به مسجد تاریخانه، خدای خانه نیز گفته می‌شود. در سمت شمال خاوری مسجد، مناره‌ای است مرتفع به بلندی 25متر، این مناره در دوره سلجوقیان در سال 420ه.ق. به جای مناره قبلی آن ساخته شده و کتیبه‌ای به خط کوفی دارد.
برج 40دختران دامغان برج آجری مدور است با گنبدی پیازی شکل، از ابنیه دوره سلجوقی و کتیبه‌ای به خط کوفی متعلق به سال 466ه.ق . این بنای سلجوقی تزئینات آجری بسیار زیبایی دارد.
پیر علمدار- در بخش خاوری شهر دامغان در محله خوریا و نزدیک مسجد جامع دامغان واقع شده، به صورت برج مدور و گنبد داری است متعلق به سال 417ه.ق. شهرت این بنا بیشتر به علت داشتن کتیبه زیبای کوفی در داخل برج است.
یکی از مراکز دیدنی دامغان، چشمه علی است که در 25 کیلومتری شمال دامغان واقع شده و تأمین کننده آب شهر دامغان است؛ چشمه علی مکانی است بسیار زیبا. در میان دریاچه چشمه‌علی در زمان آقامحمدخان قاجار و فتحعلی شاه 2 بنا در آن ساختند که جالب توجه است.
شهر سمنان، مرکز استان سمنان از دیر باز یکی از شهرهای چهار دهمین ایالت تاریخی «ورن» یا «ورند» از تقسیمات 16گانه باستانی بوده است. شهر سمنان در هنر و صنعت نساجی دستی درجه اول و مقام شامخی داشته است. در این شهر از کهن‌ترین ازمنه، به ویژه از دوران پس از اسلام، پارچه‌های نخی و پشمی بسیار زیبا و عالی می‌بافتند.
ابودلف شاعر و جهانگرد عرب در آغاز سده چهارم‌هجری قمری درباره سمنان می‌نویسد: «سمنان شهری کوچک و پر جمعیت است، در این شهر دستمالی با نقش و نگار می‌بافند که بسیار گرانبها است و بهای هر دانه آن به 50دینار می‌رسد، و نیز در آنجا پارچه‌های چادری بسیار هنرمندانه می‌بافند و هر قواره آن تا 200دینار فروخته می‌شود. ابن‌حوقل نیز درباره صنعت پارچه بافی سمنان می‌نویسد:«در آنجا پارچه‌هایی تهیه می‌گردد که شهرت بسیار دارد و به همه بلاد صادر می‌شود.»
بافت قدیمی و جاذبه‌های توریستی شهر سمنان موردتوجه ایرانگردان و جهانگردان قرار می‌گیرد. یکی از جاذبه‌های توریستی سمنان دروازه و ارگ سمنان است که در دوره قاجار ساخته شده. یکی از شاهکارهای این بنای تاریخی، سردر زیبای آن است که در آن تصویر نبرد رستم و دیوسفید به طرز بسیار زیبایی روی کاشی 7 رنگ نقش بسته است.
بازار سمنان در مرکز شهر واقع شده و به سبک معماری سنتی با سقف ضربی و با آجر در اوایل حکومت قاجار ساخته شده است.
غار دربند یکی از زیباترین و وسیع‌ترین غارها است. این غار دارای بلندترین ستون «استالاکمیت» است. غار دربند در 18کیلومتری شمال شهر سمنان واقع شده است.
موزه گرمابه پهنه – در سال 856ه.ق در زمان سلطنت بابرخان پادشاه تیموری و به دستور وزیر او، گرمابه پهنه در سمنان ساخته شد.
در سال 1373 سازمان میراث فرهنگی کشور ساختمان گرمابه را بازسازی و مرمت و تبدیل به موزه کرد. موزه شامل 2 بخش است؛ مردم‌شناسی و باستان‌شناسی. یکی از جالب توجه‌ترین اثر بخش باستان‌شناسی، اسکلت زن حامله‌ای است که پیش از زایمان فوت کرد و به خاک سپرده شد. در حفاری سال 13740 جنازه این زن همراه جنین او در حفاری‌های تپه حصار دامغان کشف شد.
یکی از شهرهای کوچک، باصفا، زیبا و دیدنی استان سمنان، شهمیرزاد است که در 24کیلومتری شمال شهر سمنان در یک منطقه کوهستانی واقع شده است. سراسر این منطقه را درختان سربه‌فلک کشیده احاطه کرده‌اند، لطافتی و اعتدال هوای شهمیرزاد در فصل تابستان سبب جذب تعداد بسیاری از گردشگران به این منطقه است.
جنگل رودبارک- در 6کیلومتری شمال خاوری شهمیرزاد –جنگل رودبارک قراردارد با 8هزار هکتار، سرشار از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری.
جنگل ابر- در 45 کیلومتری شمال شاهرود جنگل زیبا و با طراوت ابر با مساحت 12هزار هکتار واقع شده است و یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری استان سمنان است.
موزه شاهرود- ساختمان قدیمی شهرداری (بلدیه) شاهرود پس از بازسازی و مرمت موزه شاهرودشد. این موزه دارای 2بخش است: باستان‌شناسی و مردم‌شناسی.
