صبح يكشنبه 19مرداد سال گذشته برگ‌سياه ديگري در تقويم سوانح هوايي كشور ورق خورد و اين بار مسافران پرواز تهران- طبس بودند كه هرگز به مقصد نرسيدند. هواپيماي ايران140با 48سرنشين فرودگاه مهرآباد را به مقصد فرودگاه طبس ترك كرد اما لحظاتي پس از پرواز يكي از موتورهاي هواپيما از كار افتاد و خلبان وقتي نتوانست در اتوبان تهران-كرج فرود بيايد، قصد فرود در محوطه باز پادگاني نظامي را داشت اما دم هواپيما با ديوار پادگان برخورد و در محوطه‌اي باز سقوط كرد.
به‌دنبال انفجار و آتش‌سوزي هواپيما، 40سرنشين آن جانشان را از دست دادند و 8نفر ديگر كه مجروح شده بودند، به بيمارستان انتقال يافتند. از همان زمان بود كه تحقيقات كارشناسان براي بررسي دقيق علت اين سقوط آغاز شد اما به‌رغم پايان يافتن مهلت قانوني(400روز پس از حادثه)، علت سقوط اعلام نشد. اين در حالي بود كه خانواده قربانيان دل پردردي داشتند و به گفته خودشان «در اين مدت هيچ‌يك از مسئولان از ما عذرخواهي نكرد. حتي در روزهاي اول سراغي از ما نگرفتند و چند روز بلاتكليف بوديم تا اينكه بالاخره اجساد را تحويل‌مان دادند و همين داغمان را بيشتر مي‌كرد.»
- گزارش نهايي
سرانجام پس از گذشت حدود 6ماه از مهلت قانوني، سازمان هواپيمايي علت اصلي اين سقوط را اعلام كرد. براساس گفته جعفرزاده، مدير روابط عمومي اين سازمان، نقص فني، نتيجه نهايي سانحه پرواز مسير تهران- طبس اعلام شده است. به گفته وي«با توجه به كارايي هواپيما و بررسي‌هاي تخصصي صورت‌گرفته روي تمامي احتمالات و نظريات، اشكال در سيستم كنترل الكترونيكي موتور هواپيما عامل محوري و مؤثر در سانحه بوده و اشكال در اين سيستم نه‌تنها موجب نارسايي در هشدار بموقع به خلبان شده بلكه خود عامل مهمي براي از دست رفتن موتور هواپيما شده است.»
- اشكال در سيستم كنترل يعني چه؟
به‌رغم اعلام نتيجه نهايي سانحه سقوط ايران140، هنوز جزئياتي از اين گزارش ارائه نشده است. حالا اين سؤال مطرح است كه اشكال در سيستم كنترل الكترونيكي موتور هواپيما چيست و چطور به‌وجود مي‌آيد؟ يكي از كارشناسان صنعت هوايي در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: در هواپيما سيستم مهمي وجود دارد به نام سامانه خودكار كنترل رفتارهاي موتور. وظيفه اين سامانه اين است كه بايد مشكلات موتور را پردازش كند و تشخيص دهد و مشكلاتي را كه به‌وجود مي‌آيد، به خلبان اطلاع دهد.
اما اين تشخيص و اطلاع در هواپيماي ايران 140 كه راهي طبس بود 17ثانيه طول كشيد و همين تأخير در گزارش نقص، باعث به‌وجود آمدن اين حادثه شد، چرا كه كل حادثه در 22ثانيه رخ داد. در اين سيستم مهم دستگاهي به‌عنوان حسگر و دستگاهي به‌عنوان پردازشگر كار مي‌كند كه دستگاه ديگري بايد به سرعت علائم اين دو حسگر را ارسال كند اما عدم‌واكنش بموقع در قبال نيازهاي موتور باعث به‌وجود آمدن اين حادثه شد.اين كارشناس صنعت هوايي ادامه مي‌دهد: من و همكارانم سال‌ها بود كه وجود اين نقيصه را اطلاع داده بوديم اما نه‌تنها به آن توجهي نكردند بلكه با ما برخورد كردند.
به گفته اين كارشناس، سقوط هواپيما دلايل ديگري هم داشت. او مي‌گويد: از سوي ديگر ضعف موتور به‌دليل ازدياد وزن هواپيما و كاهش قدرت آن به‌دليل تبديل‌شدن موتور هلي‌كوپتر به موتور جت ملخ‌دار و مسئله خوردگي در تيغه‌هاي كمپرسور و توربين و مشكلات متعدد در سامانه سوخت‌رساني و ضعف عمومي موتور (TV3 -117) در خروج از بحران ناشي از خاموش‌شدن يك موتور و عدم‌استطاعت و قابليت موتور دوم در خروج هواپيما از بحران را مي‌توان از ديگر علل سقوط اين هواپيما دانست.
به گفته وي، ماه‌ها قبل از بروز سانحه وجود اشكالات و نقايص در هواپيماي ايران 140از سوي كارشناسان پيش‌بيني و گزارش شده بود كه اين پيش‌بيني‌ها ناديده گرفته شد و اعضاي تيم كارشناسي عزل شدند. اين در حالي است كه پيش‌بيني اين كارشناسان پس از بررسي‌هاي طولاني توسط مبادي قانوني نظير تيم بررسي سانحه و سازمان هواپيمايي كشوري اوكراين و روسيه تأييد شد.
اين كارشناس صنعت هوايي مي‌گويد: بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه هواپيماي آنتونف 140يا همان ايران 140به‌علت وجود اشكال در سيستم‌هاي متعدد توسط هيچ‌يك از شركت‌هاي هوايي مورد پذيرش قرار نگرفته بود و كليه خطوط هوايي كشور ضمن ارسال گزارش‌هاي مكتوب از پذيرش اين محصول معيوب خودداري كردند. اما اين محصول معيوب مورد بهره‌برداري قرار گرفت و سوانح رخ‌داده در فرودگاه شاهين شهر، فرودگاه دشت ناز ساري، اصفهان، اراك و در نهايت سقوط آنتونف 140در نزديكي مهرآباد سبب شد با فشار افكار عمومي و پيگيري‌هاي دستگاه محترم قضايي پرواز آن متوقف شود.
نظر شما