ایجاد اشتغال از طریق گردشگری | نمونه روستای مصر

از نظر دینی کارعبادت تلقی می شود. از نظر اقتصادی کار منبع درآمد افراد برای تامین نیازهای زندگی آنها و خانواده هایشان تلقی می شود. از نظر اجتماعی کار نابود کننده فقر و ایجاد کننده رفاه خواهد بود. از منظر آسیب شناسی اجتماعي کار و اشتغال مي تواند به عنوان سلاح مبارزه با اعتیاد، سرقت، جرم و جنایت محسوب شود.... و از منظر ملی کار عامل رشد اقتصادی، افزایش تولید ناخالص داخلی، ایجاد ثروت ملی و در یک کلام پیشرفت و تعالی کشور خواهد بود.

آثار اشاره شده در بالا و سایر آثار مثبتی که وجود کار و شغل برای یک جامعه ایجاد می کند از یک سو و پیامدها منفی بیکاري و نبود شغل موجب شده در حال حاضر دولت های مختلف ایجاد اشتغال را در بالای فهرست اولویت های خود قرار دهند. اما پرسش اصلی این است که چگونه می توان شغل ایجاد کرد؟

در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان به ویژه برای نسل جوان شغل ایجاد کرد؟ دولت ها در کشورهای مختلف بنابر شرایط و مقتضیات خود پاسخ های متفاوتی داده اند. برخی تلاش خود را بر ایجاد اشتغال صنعتی معطوف کرده اند؛ گروهی بخش کشاورزی را مد نظر قرار می دهند و عده ای هم عرصه تجارت را هدف می گیرند. با این وجود بخش خدمات در اقتصادهای مدرن با توجه به تنوع، گستردگی و سهولت اشتغال در آن مورد توجه همه کشورها با هر شرایط و ویژگی های قرار گرفته است.

به دلیل سهولت و کم هزینه بودن ایجاد اشتغال در بخش های خدماتی، امروزه بزرگترین اقتصادهای جهان عرصه خدمات را به عنوان مهمترین منبع تولید ثروت و درآمد و ایجاد اشتغال مورد توجه قرار داده اند به طوری که بخش عمده ای از تولید ناخالص داخلی آنها ازعرصه خدمات تامین می شود. در بین بخش های خدماتی بخش گردشگری به دلیل ویژگی های آن به سرعت مورد توجه قرار گرفته و تقریبا همه کشورهای جهان به عنوان یک منبع مهم تولید درآمد و اشتغال به آن می نگرند به طوری که در این عرصه اکنون رقابت شدیدی برای جذب گردشگران در جریان است.

کشور ما ایران با توجه به ویژگی های جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و تنوع های متعدد از بزرگترین ظرفیت های درعرصه گردشگری اعم از توسعه گردشگری داخلی یا جذب گردشگران خارجی برخودار است. برخلاف بخش های صنعت یا کشاورزی که ایجاد اشتغال از طریق آن از یک سو نیازمند سرمایه گذاری های کلان بوده و از سوی دیگر با محدودیت های مختلف مواجه است اشتغال از طریق گردشگری بسیار راحت تر و کم هرینه تر است. وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی موجب شده است تا هرگونه اشتغال صنعتی در کشور به شدت در معرض آسیب پذیری های ناشی از کاهش قیمت نفت و یا عواملي همچون تحریم های خارجی قرار داشته باشد. کمبود منابع آب و خشکسالی های پی در پی نیز ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی کشور را با محدودیت هایي مواجه کرده است.

درچنین شرایطی است که جامعه ما باید توجه بیشتری به ایجاد اشتغال از طریق گردشگری معطوف کند. نمونه های موجود در کشور که گردشگری را به طور جدي مورد توجه قرار داده اند تایید کننده این فرضیه است. یکی از این نمونه های روستای مصر است که در اینجا به آن اشاره کوتاهی خواهم داشت.

روستای مصر یک روستای کوچک با حدود 40 خانوار جمعیت در حاشیه کویر مرکزی ایران در شهرستان كويري خور و بیابانک است. من اولین بار در تعطیلات نوروز سال 1383 به آنجا رفتم. در نگاه اول این روستای کوچک، روستایي همچون سایر روستاهای ایران- البته با ویژگی کویری بود- که مردمان آن روزگار خود را از طریق کشاورزی و دامداری می گذراندند. در آن زمانی هیچ سخن یا اثری از حضور گردشگران ایرانی یا خارجی در آنجا نبود و مردم نیز با مشکلاتی مواجه بودند که به برخی از آنها در مقاله اي با عنوان " بی ویزا به مصر بروید" كه روز يكشنبه ۶ ارديبهشت ۱۳۸۳ در شماره ۳۳۵۹ روزنامه همشهری منتشر شد، اشاره گردیده است.

این مقاله که اکنون در وب سایت همشهری آنلاین و تعداد ديگري از وب سايت هاي حوزه گردشگري كويري قابل دسترسی است در آن دوران بازتاب زیادی داشت و بسیاری از خوانندگان از نگارنده نحوه رفتن به مصر را جویا بودند. در سال های بعد ساخت برخی از سکانس های فیلم سینمایی "خیلی دور خیلی نزدیک" به کارکردانی سید رضا میر کریمی در کویر مصر، و نيز گزارش هايي منتشر شده از سوي روزنامه نگاران يا گردشگراني كه از مصر ديدار كرده بودند موجب شده تا روستای مصر به عنوان یک مقصد مناسب برای گردشگران ایرانی و خارجی علاقمند به کویر بیشتر شناخته شود. همچنین پس از شروع به کار هتل بالی شهر خور در سال 1388 و راه اندازی تورهای گردشگری به كوير مصر توسط این هتل و بعدا توسط آژانس های توریستی مستقر در تهران روز به روز روستا و کویر مصر بيشتر شناخته شد و به موازت آن بر تعداد گردشگرانی که به دیدار آنجا می رفتند نیز افزوده شد. معنی ساده این امر انتقال پول و سرمایه به آن منطقه و ایجاد اشتغال برای ساکنان آنجا و سایر افراد درگیر ارائه خدمات گوناگون به گردشگران بود.

طی 12 سال گذشته به طور مرتب از روستای مصر دیدار داشته ام. در هر دیدار تاثیر مثبت افزایش حضور گردشگران را از نزدیک مشاهده کرده ام. همچنین در صحبت هایی که با مسئولان ذیربط در شهرستان نائین و بعدا شهرستان خور و بیابانک و نیز ساکنان محلی مصر داشته ام آنها نیز آثار مثبت حضور گردشگران از جهت ایجاد اشتغال را تایید کرده اند.

روز شنبه 29 اسفند 1394 دیدار تازه ای از مصر داشتم. آنچه درروستای 40 خانواری مصردیدم بسیار امیدوار کننده بود: وجود تعداد زیادی اقامتگاه های بوم گردی سنتی مملواز گردشگرانی که برای تعصیلات سال نو به آنجا آمده بودند، و پررونق بودن فروشگاه روستا که شايد در نبود گردشگران وجودش چندان موضوعیت نداشت. همچنین ارائه خدمات شترسواری توسط ساکنان مصر به گردشگران و نیز جوانان مصری که با خودروهای دو دیفرانسیل و موترهای چهار چرخ خود خدمات سافاری به علاقمند ارائه می کردند از دیگر موضوعاتی است که هر مسافر به مصر امروزه شاهد آن است.

کمی دقت در هر یک از این امور اشتغال سالم برای ساکنان مصر و نیز دیگر کسانی که درگیر خدمات رسانی به گردشگران بودن را نشان می داد. اگر گردشگران داخلی و خارجی به مصر نمی رفتند همه افرادی که در بالا به آنها اشاره شد اعم از صاحبان اقامتگاه های بوم گردی، تهیه کنندگان غذاهای سنتی، رانندگانی که امور حمل ونقل گردشگران را برعهده داردند، صاحبان مغازه ها، تولید کنندگان صنایع دستی که در فروشگاه به فروش می رسید، صاحبان شترهایی که خدمات شتر سواری ارائه می کردند و مالکان خودروها و موتورهایی که خدمات سافاری به گردشگران می دادند و .... - كه اغلب آنها از جوانان بودند - به دلیل خشکسالی های اخیر و کم رونق شدن کار کشاورزی و دامداری ناچار بودند یا منطقه را در جستجوی کار در سایر مناطق ترک كنند و به لشکر بزرگ بیکاران کشور بپیوندند و یا اینکه با ماندن در آنجا فقر مزمن که متاسفانه می تواند به پیامدها منفی اجتماعی منجر شود را تحمل كنند و به طریق دیگری وبال دولت شوند.

مورد روستای مصر قطره ای از اقیانوس بزرگ سرزمین زرخيز ایران است. اگر روستای کوچک کویر مصر بدون کمک هاي چندان دولت توانسته است خیل عظیم گردشگران خارجی و داخلی علاقه مند به کویر را به خود جذب کند و برای ساکنان خود و دیگران درآمد و شغل بدست آورد، هر نقطه دیگر از سرزمين وسيع ایران با توجه به ویژگی های جغرافیایی، تاریخی و تمدنی متنوع و نیز ویژگی های بومی و سنتی نیز این قابلیت را دارد تا گردشگراني با ذائقه های مختلف را به خود جذب کند و برای مردمان و ساکنان آنجا درآمد، اشتغال و رفاه به ارمغان بیاورد.

در این میان ممکن است این پرسش مطرح شود که دولت در این زمینه چه کار باید بکند؟ شاید بتوان گفت عرصه گردشگری عرصه‌ای است که دولت بیشتر از آنکه در آن باید کار کند خیلی کار ها را نباید بکند. در واقع اگر دستگاهای ذیربط موانع مختلفی که در اشکال مجوزهاي گوناگون بروكراتيك فرا راه سرمایه گذاران عرصه گردشگری را بردارد، خود مردم به بهترین وجه خواهند توانست توان بالقوه موجود را به توان بالفعل تبدیل کنند.

آنچه در روستای مصر در عرصه خدمات رسانی به گردشگران دیده می شد همه شخصی بود و ارتباط چنداني به دولت نداشت. اقامتگاه های بوم گردی توسط ساکنان محلی بدون کمک دولت ایجاد شده است، شترها اموال شخصی صاحبان آن بود و مغازه با سرمایه مالک آن ایجاد شده بود و خودروها نیزمتعلق به جوانانی بود که خدمات حمل و نقل یا سافاری ارائه می کردند.

البته نبايد ترديد كرد كه برای دولت یک وظیفه بسیار مهم در این عرصه باقی می ماند و آن کمک به معرفی جاذبه های گردشگری کشور به گردشگران داخلی و خارجی و فراهم نمودن زیربناهای لازم براي اين عرصه است. همچنين در این میان رسانه ها نيز مسئوليت بزرگي دراين زمينه بر عهده دارند.

امروزه در جهان رقابت نفس گیری برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد از محل گردشگری در جریان است. کشور ما نمی تواند صرفا به داشتن پتانسیل های خوب برای گردشگری افتخار کند آن هم در زمانه‌ای که بیکاری به عنوان یک شر بزرگ دامنگیر جامعه به ویژه نسل جوان آن است.

اکنون جامعه ما در استفاده بهینه از این امکانات برای ایجاد اشتغال رفاه ساکنان سرزمین ایران نیازمند "اقدام و عمل" است. باور کنیم که یکی از وجوه اقتصاد مقاومتی که باید در سال" اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل" مورد توجه جدی قرار گیرد، توجه به توان بخش گردشگری در ایجاد اشتغال، کسب درآمد، افزایش ثروت و بالا بردن رفاه جامعه است.