باکتری‌ها، مقصر سرخی آب دریاچه ارومیه

به گزارش موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و مرکز تحقیقات آرتمیای کشور، به دلیل ابراز برخی نگرانی‌ها در منطقه و رسانه‌های اجتماعی درباره رنگ قرمز آب دریاچه ارومیه گروه کارشناسی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور دلایل علمی این موضوع را بررسی کرد.

رنگ آب در همه دریاچه‌ها و منابع آبی بزرگ و عمیق تحت تاثیر رنگ مواد محلول یا جوامع میکروارگانیسم‌های موجود در آن‌ها متغیر است.

تغییر شرایط اقلیمی و اکولوژیکی در دریاچه ارومیه باعث ایجاد تغییر در جمع‌های میکروارگانیسم‌های آن شده است و این امر به نوبه خود تغییر رنگ آب این دریاچه را در پی دارد.

دریاچه ارومیه دریاچه‌ای بسته با شوری بالاتر از اشباع و در شرایط دمایی بالا در وضعیت فعلی و کمبود اکسیژن باکتری‌هایی نمک دوست از جنس‌های هالوباکتریوم و هولوکوکوس و آرکوباکترها به شدت تکثیر پیدا کرده، به طوری که تراکم آنها در این شرایط به حدود 103 تا 105 عدد در میلی لیتر آب دریا رسیده است.

این باکتری‌ها پروکاریوت هستند یعنی رنگیزه‌های داخل سلول آنها به صورت پراکنده در سیتوپلاسم و بدون غشاء محافظ قرار گرفته است، بنابر این براحتی نور خورشید را جذب و آن را منعکس می‌کنند که این امر باعث ایجاد رنگ قرمز مایل به صورتی تا زرشکی آب دریاچه ارومیه می‌شود.

نقش باکتری‌های شورپسند پروکاریوت بسیار قوی‌تر از نقش جلبک دونالیلا در رنگ قرمز آب‌های اشباع از نمک نظیر دریاچه ارومیه است.

همچنین در شوری‌های بسیار زیاد جلبک دونالیلا ویریدس سبزرنگ کاهش و در عوض دونالیلا سالینای قرمز رنگ افزایش می‌یابد که می‌تواند دلیل دیگر قرمز شدن آب دریاچه باشد.

البته باید در نظر داشت چون جلبک دونالیلا یک موجود یوکاریوت (دارای هسته واقعی) است بنابر این رنگیزه کاروتن آن داخل اندامک‌های غشایی بنام کلروپلاست بسته‌بندی شده است که این امر جذب و انعکاس نور خورشید را بسیار تضعیف می‌کند.

به همین دلیل قسمت زیادی از رنگ قرمز دریاچه ارومیه (حدود 90 درصد) ناشی از وجود باکتری‌های شورپسند هالوباکتریوم هاست و جلبک دونالیلا نقش بسیار کمی (در حدود 15-10 درصد) در این تغییر رنگ آب ایفا می‌کند.

این باکتری‌های شورپسند هیچگونه اثر منفی بر بهداشت و سلامت انسانی ندارد و استفاده تفریحی و شنا در دریاچه ارومیه بلامانع است.

تغییر رنگ دریاچه ارومیه یک پدیده زیست محیطی محسوب می‌شود و با تابش بیشتر نور خورشید و افزایش دمایی آن در روزهای آینده تا پایان تابستان شاهد چنین تغییراتی رنگی خواهیم بود. البته شرایط کنونی چرخه زیستی آرتمیا را به دلیل قطع زنجیره غذایی آن دوباره به خطر انداخته است.

اشباع شدن شوری آب و افزایش شدید دما، رشد شمار باکتری‌های هالوفیل را در دریاچه ارومیه باعث شده و وجود این باکتری‌ها به‌تازگی از سوی برخی دانشمندان نیز گزارش شده است.