اس ام اس؛ تجربه رسانه‌ زندگی روزمره

به موازات رشد این روش، تحولی در اشکال زیباشناختی آن نیز رخ داده است.
ابتدا انبوهی از اس ام اس به صورت یکنواخت ارسال می‌شد به این نحو که هر کس پیامی را که دریافت کرده بود، به عنوان پیام خود برای دیگری ارسال می‌کرد. این پیام‌ها کمتر تشخص و فردیت داشت. بعدها افراد پیام خود را با زبان شخصی‌تر نوشتند و با قرار دادن نام خود در زیر آن بدان تشخص و فردیت بخشیدند. به نظرم تامل در باره نسبت فردیت و محتوای پیام‌ها می‌تواند از موضوعات جالب برای یک بررسی از نوع جامعه‌شناسی ارتباطات است.
امسال در میان پیام‌هایی که عید فطر را تبریک می‌گفتند، برای اولین بار نوعی ویژه از آنها را دریافت کردم که طرح یکی دو نکته در باره آن خالی از لطف نیست. این پیام‌ها بر اساس سریال‌های تلویزیونی تنظیم شده و به صورت شعر و نثر و با بهره‌گیری از عناصر داستانی این سریال‌ها عید را تبریک گفته‌اند.
دو نمونه آن را در زیر می‌آورم:
ما غرق گناهیم ولی پاک سرشتیم/ حسرت زدة یک وجب از خاک بهشتیم
شکرانة زایل شدن حالت اغماء/ از خوردن آن میوة ممنوعه گذشتیم
هر چند که ابلیس بسی وسوسه‌ها کرد/ اما چو پری بندة خناس نگشتیم
غفلت بکشد یونس جان در دل ماهی/ چون غمزة هستی به دل مزرعه کشتیم
افسوس که این ماه مبارک به سر آمد/ در دفتر اعمال ثوابی ننوشتیم
عید سعید فطر بر شما مبارک باد.
در این نمونه و نمونه‌های دیگری که ارسال شده است، عناصر رسانه‌ای بدل به زمینه‌ای برای تجربه مفاهیم دینی شده است. در این پیام‌ها، نام سریال‌ها و کنش قهرمانان آن به یکدیگر مرتبط شده و معنایی فراتر تولید کرده تا نسبت به گناه انذار داده و توجه ما را به مفاهیم دینی جلب کند. این نوع پیام از تعابیر متداول برای بیان حسی از امری دینی متفاوت است. مواجهه با اثر هنری از لذت مصرف آن فراتر رفته و آن را عرصه‌ای نمادین برای بیان احساسات و تجربیات متفاوت ساخته است.
نکته دوم آن که اس ام اس، شیوه‌ای برای بیان زیبا‌شناختی تجربیات زندگی روزمره شده است. تبریک‌ها به دلیل تکرار آن، امری یکنواخت شده‌اند ولی این نوع پیام، عرصه‌ای برای تشخص بخشیدن و بیان تفاوت‌ها شده و از این طریق تجربه زندگی روزمره را تنوع و غنا می‌بخشد. 
در عین حال، اس ام اس به رسانه‌ای دموکراتیک برای تولید و مصرف زیبا‌شناختی بدل می‌شود. دسترسی تقریباً عمومی به اس ام اس و امکان تولید، آن را از رسانه‌ای یکسویه به رسانه‌ای دوسویه تبدیل می‌کند. امکان مشارکت تقریبا عمومی، فرصتی است تا اس ام اس‌ها با بهره‌گیری از تجریبات زندگی روزمره، متنوع و متکثر شده و اشکالی هنری عمومی با زبان‌ها و بیان‌های متفاوت ساخته شوند. نفوذ این پیام‌ها گاه آن چنان زیاد است که آن را به فرایند ارتباطات شخصی چهره به چهره هم وارد می‌کند. به همین دلیل در روابط متقابل روزمره، گفتگوها به پیام‌هایی جالبی که دریافت شده، اختصاص می‌یابد. نادر نیست مشاهده وضعیت‌هایی که افراد در کنار یکدیگرند و هر یک مشغول جستجو در موبایل خود و خواندن مطالب جالب برای دیگری است. در واقع این رسانه‌ جدید با ویژگی‌های زیباشناختی خود است که به میدان تعامل ما وارد شده است.

*درباره نویسنده