سرنوشت میراث دینی ایران در اوستیا

به گزارش ایرنا، از 20 سال پیش تلاش‌های گسترده‌ای برای تعیین تکلیف وضعیت حقوقی مسجد ایرانیان در شهر ولادی قفقاز پایتخت اوستیای شمالی در حال انجام است و در این میان حتی گروه‌های غیرایرانی نیز برای تملک آن تلاش می‌کنند.

جامعه مسلمانان منطقه اوستیای شمالی برای تملک و بازسازی مسجد تاریخی ایرانیان اقدام کرده تا پس از تعطیلی دوران کمونیستی و استفاده از آن به عنوان رصدخانه، جایگاه خود را بازیابد.

پایگاه خبری «آن قفقاز» درباره پیشینه ساخت این بنا نوشته است: بنا به تاکید اسناد تاریخی، شمار زیادی از بازرگانان و کارگران ساختمانی ایرانی در سال‌های قرن 19 میلادی به اوستیای شمالی مهاجرت کردند که با وجوه اهدایی و تلاش‌های آنان مسجد تاریخی ایرانیان ساخته شد.

پیش از ساخت مسجد تاریخی از سوی ایرانیان در شهر ولادی قفقاز تا سال‌های اوایل قرن بیستم (قبل از تشکیل شوروی) بیش از دو هزار ایرانی بویژه از شهر تبریز با انگیزه فعالیت‌های اقتصادی به منطقه اوستیای شمالی مهاجرت کردند که همراه هشت هزار آذربایجانی جامعه شیعیان را تشکیل می‌دادند.

آن فققاز در این باره نوشته است: هر چند در سال‌های فعالیت مسجد افزون بر شیعه‌ها، اهل تسنن هم در این مکان نماز اقامه می‌کردند، اما نام همیشگی و ماندگار مسجد شیعیان یا ایرانیان شد.

پس از فروپاشی شوروی که دسامبر سال 1991 رخ داد، قانونی در روسیه تصویب شد تا ساختمان‌های دارای کاربری مذهبی به سازمان‌های دینی تحویل شود.

سال 1994 بک گالازوف رییس‌جمهوری وقت اوستیای شمالی دستور داد، ساختمان مسجد قبلی یا رصدخانه به جامعه مذهبی «آذری» تحویل شود که به دلایل نامشخصی اجرا نشد.

مرتضی گل ممدوف معاون جامعه فرهنگی آذربایجانی‌های ولادی قفقاز که خواهان تملک و در اختیار گرفتن مسجد شیعیان یا ایرانیان هستند، می‌گوید مشکل اصلی، اجرا نشدن قوانین است که سبب شده دستور قبلی بی‌اثر بماند.

این جامعه تا اواخر سال‌های دهه 90 میلادی با وعده بازسازی مسجد خواستار در اختیار گرفتن آن شده بود ولی اکنون اعلام کرده با توجه به هزینه زیاد بازسازی آن نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم.

حاجی مراد گامتالف مفتی جمهوری اوستیای شمالی نیز در این باره گفته است که هر زمان برای تحویل مسجد به جامعه اسلامی (آذری‌ها) اقدام می‌شد، مخالفت‌هایی صورت می‌گرفت که سبب بروز وضعیت کنونی شده است.

اکنون با توجه به ارزش تاریخی و ایرانی-اسلامی این بنای دینی یادگار ایرانی‌ها در اوستیای شمالی و امکان تملک آن با نشان ایرانیان و همگرایی شیعی و سنی، به نظر می‌رسد لازم است یک برنامه‌ریزی با هدف حفظ و بازسازی آن انجام گیرد، پیش از آنکه هویت یادگار ارزشمند فرهنگی دینی اجداد ایرانیان کنونی در قفقاز تغییر کند.