سخن از طرح‌هاي بلندپروازانه ساخت آسمانخراش‌ها نيست؛ سخن از ساخت و توسعه شهرهاي جديدي مانند پوتراجايا نيست. اين‌بار كشورهاي بزرگ جهان با تكيه بر قدرت اجرايي مديران شهري در تلاش هستند تا نفت را از بازارهاي جهاني حذف كنند. انرژي‌هاي نو و تجديدپذير، بزرگ‌ترين سلاح مقابله در دگرديسي تمدني است. خورشيد، باد و منابع زيست توده، ديگر تنها محدود به يك كشور نيست. تمامي كشورها و شهرهاي بزرگ جهان در تلاش هستند تا هر چه بيشتر از اين منابع خدادادي استفاده و آينده زمين را نيز بيش از پيش تضمين كنند. روزگار نفت به سرآمده است. اگرچه غوغاي دادوستد نفت هنوز هم در بازارهاي جهاني وجود دارد، اما اين محصول آخرين شعله‌هاي تمدن نفت‌سوز را روشن مي‌كند و چندي ديگر جهان با تكيه بر انرژي خورشيد، باد و زيست توده، روشن خواهد شد.تلاش براي استفاده بيشتر از منابع انرژي‌هاي نو در سراسر جهان امروزه به يك رقابت تمام‌عيار تبديل شده است. گذشته از چند كشور پيشرو در اين عرصه، بسياري از كشورهاي در حال توسعه براي بهره‌مندي بيشتر از منابع انرژي‌هاي تجديدپذير تلاش چشمگيري را آغاز كرده‌اند؛ تلاشي كه سهم عمده آن بر عهده مديريت‌هاي محلي و شهري است و دولت‌هاي مركزي نيز تلاش دارند تا با اعمال سياست‌هاي كلان و نظارت گسترده، نحوه و زمان دستيابي به اهداف مورد نظر را كاهش دهند. شايد قاره كهن، بيش از هر جاي ديگري رقابت فشرده‌اي براي دستيابي به منابع انرژي‌هاي پايدار را آغاز كرده است؛ تلاشي كه از كوچك‌ترين كشور اين قاره -تايوان- گرفته تا بزرگ‌ترين كشور آن‌را دربرمي‌گيرد و هر سرزمين به‌دنبال دست يافتن به منابع انرژي‌هاي تجديدپذير است.نفت اين روزها بيش از هر زمان ديگري رو به فراموشي است و چشم مردم جهان به انرژي خورشيدي است؛ به باد است و آنچه خود توليد مي‌كنند؛ يعني طلاي كثيف. چندان عجيب نيست كه 100سال بعد در جايي كه امروزه محل دادوستد نفت است، عده‌اي بر سر قيمت منابعي چون زباله و پسماند بر سر هم فرياد بزنند و بورس‌هاي جهان براساس توليد زباله شهرهاي بزرگ به نوسان بيفتد. اين يك رؤياي خام نيست؛ اين بخشي از واقعيت است كه دير يا زود به حقيقت مي‌پيوندد. فقط بايد منتظرش باشيم و اتفاقا براي آن روز آماده شويم.
- china | چيـــن
چين در سال2013 بزرگ‌ترين نيروگاه خورشيدي خود را در ايالت جين‌چانگ به مساحت 48كيلومترمربع و با سرمايه‌اي به ارزش 2ميليارد يوان و با ظرفيت 300ميليون كيلووات ساعت برق به بهره‌برداري رساند. اين اقدام چين هشداري جدي براي كاهش بازار مصرفي نفت بوده است. در كنار اين نيروگاه، شهرداري‌هاي شهرهاي بزرگ چين مانند شانگهاي، پكن و شنزن در تلاش هستند تا با سياست‌هاي تشويقي، مالكان ساختمان‌ها را به استفاده از سلول‌هاي خورشيدي براي استفاده بيشتر از انرژي پاك ترغيب كنند؛ در اين راستا نيز دولت مركزي به ازاي هر كيلو وات ساعت برق 0.42يوان معادل 0.049يورو (تقريبا معادل 200تومان) پرداخت مي‌كند و خريد تضميني دارد.
- india | هنـــد
كشور هند به‌دليل نزديكي به خط استوا و شدت تابش خورشيدي تلاش كرده‌است بيشترين سرمايه‌گذاري را در صنعت برق خورشيدي داشته باشد. از آنجا كه هند كشوري گسترده است، ازاين‌رو سياستگذاري براي استفاده از منابع تجديدپذير به‌صورت ايالتي بوده و دولت مركزي چندان دخالتي در اين عرصه ندارد. اگرچه هند تا سال2011 تنها 370مگاوات برق از منابع تجديدپذير به‌دست مي‌آورد اما در عرض يك سال اين ظرفيت را افزايش سه‌برابري داد و به بيش از 930مگاوات ساعت رساند. تلاش براي تأمين انرژي بيشتر از منابع تجديدپذير خيلي زود در دستور كار وزارت انرژي‌هاي تجديدپذير هند قرار گرفت. قرار است اين كشور تا 2022 به ظرفيت 20گيگاوات ظرفيت برق متصل به شبكه و 2گيگاوات مستقل خارج از شبكه دست يابد كه رسيدن به اين هدف گام بسيار بزرگي است.
- japan | ژاپن
سهم اژدهاي خفته در اين رقابت اميدبخش اندك نيست. اين هيولاي تكنولوژيكي در شرق آسيا درست بعد از فاجعه فوكوشيما و بحران نيروگاه هسته‌اي كه برايش شكل گرفته، به منابع انرژي فسيلي ازجمله نفت بيشتر روي آورد. اما خيلي زود تلاش چشم‌بادامي‌هاي جسور و سخت‌سر براي استفاده از منابع تجديدپذير آغاز شد. چشم‌بادامي‌ها قصد دارند در يك حركت حيرت‌آور و در عين حال جاه‌طلبانه تمامي طرح‌هاي توسعه منابع انرژي تجديدپذير جهان را به چالش بكشند. آنها قرار است تا 2030 در حدود 53گيگاوات انرژي از محل منابع تجديدپذير توليد كنند. تا سال2030 نيز آنها مي‌خواهند تمامي نيروگاه‌هاي هسته‌اي خود را از مدار خارج كنند. ژاپن هم مانند بسياري از كشورهاي آسيايي براي خريد تضميني انرژي توليدشده از منابع تجديدپذير برنامه‌اي جامع دارد. اما جالب است بدانيد كه بيشترين مشاركت را در تأمين انرژي پاك، شهروندان ژاپني انجام داده‌اند. به‌نحوي كه تا پايان سال2012 در حدود 1.5گيگاوات برق از سوي شهروندان ژاپني توليد شد و تنها يك سال بعد يعني2013 دولت ژاپن بيش از 7گيگاوات ساعت برق از شهروندانش خريد كرد. در برابر اين هيولاي عظيم مشاركت و تكنولوژي هيچ برنامه‌اي ياراي برابري ندارد.
- indonesia انــــدونـزي
باوجود آنكه اندونزي به‌تازگي به جمع كشورهاي عضو اوپك پيوسته اما جمعيت زياد اين كشور و مصرف انرژي زيادتر آن باعث شده است توجه جدي اين كشور به سمت انرژي‌هاي‌نو جلب شود. اندونزي براي ورود به رقابت بازار انرژي‌هاي نو به نيروگاه‌هاي كوچك‌مقياس روي آورده است و تاكنون وزارت انرژي و منابع معدني اين كشور احداث بيش از 100پروژه به ظرفيت 200مگاوات را در دستور كار دارد. سياست مشاركتي اين كشور هم با خريد تضميني انرژي به قيمت حدود 250تومان از شهروندان نيز به‌صورت جدي پيگيري مي‌شود.
- Saudi Arabia عربستان سعودي
بزرگ‌ترين بازار در بخش برق خورشيدي بين 6كشور شوراي همكاري خليج‌فارس مربوط به عربستان سعودي است. اين كشور براي استفاده كمتر از منابع سوخت‌هاي فسيلي درنظر دارد تا انرژي خورشيدي و بادي خود را توسعه دهد. عربستان تاكنون تنها كمتر از 20مگاوات ظرفيت نصب شده برق خورشيدي دارد اما در سال2014 نخستين دور مناقصه با ظرفيت 700مگاوات برنامه‌ريزي شده و اين مناقصه به‌صورت انحصاري مربوط به پارك‌هاي خورشيدي به ظرفيت حداقل 5مگاوات است. در شوراي همكاري خليج فارس، كشور عربستان سعودي بدون‌شك مهم‌ترين محرك توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير بوده است و قصد دارد ظرفيت سيستم‌هاي خود را تا سال2020 به 8گيگاوات برساند و تا سال2030 به 16مگاوات توسعه دهد.
- malaysia مــالـــزي
قانون خريد تضميني برق در اين كشور توانسته هم‌اكنون در اين كشور بخشي از سياست توسعه انرژي‌هاي نو را به پيش ببرد. هم‌اكنون مالزي با توليد برق بيش از 60مگاواتي از بخش خصوصي قدم در راه رقابت براي توليد برق از منابع تجديدپذير گذاشته است. همچنين سياست اين كشور براي توليد برق تا سال2013 به ظرفيت 482مگاوات رسيده است. اما قوانيني نيز در اين كشور وجود داد كه اندكي كنترل‌كننده است؛ ازجمله آن افراد حقيقي نمي‌توانند ظرفيت برق بالاي 5مگاواتي داشته باشند . با اين همه اين كشور نيز خيلي آرام و به‌تدريج وارد اين رقابت شده است.
- هند و واگن‌هاي انرژي‌زا
تلاش هند براي استحصال انرژي از منابع تجديدپذير مانند انرژي خورشيدي تنها محدود به ساختمان‌ها و مراكز ثابت نيست. هند با اجراي برنامه‌هاي جديد به سراغ توليد انرژي از خورشيد رفته‌است. اين كشور به‌دنبال موفقيت حاصل‌شده از پروژه آزمايشي نصب سيستم پنل‌هاي خورشيدي روي سقف قطارها، برنامه خود را براي حمايت مالي طرحي مشابه ولي در ابعاد بزرگ‌تر انجام داده‌است. گفته مي‌شود كه دولت اين كشور يارانه‌اي را براي راه‌آهن اين كشور جهت نصب اينگونه سيستم‌ها قرار داده است. اين سيستم‌ها براي تأمين برق روشنايي، تهويه مطبوع و فن‌ها به‌كار مي‌روند.
اين برنامه به راه‌اندازي 500مگاوات ظرفيت انرژي خورشيدي پشت‌بامي ايستگاه‌هاي قطار اضافه شده‌است. انتظار مي‌رود اين برنامه‌ها صرفه‌جويي مالي بزرگي در اين كشور ايجاد كند، چراكه راه‌آهن هند خود به‌تنهايي يكي از بزرگ‌ترين مصرف‌كننده‌هاي انرژي اين كشور محسوب مي‌شود. راه‌آهن هند در سال ۲۰۱۴- ۲۰۱۳ به ميزان ۵/۱۷ ميليارد كيلووات ساعت برق مصرف كرده كه اين مقدار ۸/۱ درصد از كل برق توليدي اين كشور است. برنامه‌ريزي اين كشور در بخش راه‌آهن اين است كه ۱۰درصد از تقاضاي برق مورد نياز خود را از منابع تجديدپذير تا سال ۲۰۲۰ تأمين كند. وزارت راه‌آهن هند در سال گذشته اعلام كرد كه در طول ۵ سال آينده يك گيگاوات ظرفيت خورشيدي راه‌اندازي خواهد كرد. با تلاش هند به نظر مي رسد كه اين كشور در حال توسعه خيلي زود بتواند همتاي كشور چين به توسعه تامين منابع تجديد پذير دست پيدا كند.
- كشورهاي اقيانوسيه
در كنار كشورهاي آسيايي، كشورهاي اقيانوسيه نيز تلاش گسترده‌اي را براي استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير آغاز كرده‌اند. بزرگ‌ترين منبعي كه اين كشورها به آن توجه نشان داده‌اند، انرژي خورشيدي است. از آنجا كه محل استقرار كشورهاي اقيانوسيه در نزديكي خط استواست، اين كشور به‌دليل داشتن روزهاي آفتابي در بخش عمده‌اي از روزهاي سال، تلاش دارند تا بيشترين بهره‌وري را از انرژي خورشيدي به‌دست آورند؛ اگرچه تلاش آنان براي استفاده از انرژي آب‌هاي آزاد نيز قابل توجه است. در سال2013 كل ظرفيت نصب‌شده در سراسر اين منطقه 4/4گيگاوات ساعت بود. اما استراليا تنها در سال2104 ظرفيتي معادل 567مگاوات ساعت برق را نصب كرده و آن‌را به بهره‌برداري رسانده‌است. دقيقا اين رقم معادل همان بخشي است كه اين كشور در سال2013 نصب كرده بود. در واقع استراليا به تنهايي توانسته به رقم قابل توجه 3806مگاوات ساعت برسد. با توجه به تحقيقات انجام شده اخير توسط بانك شوراي انرژي، تقريبا 15درصد از برق كشور استراليا در سال 2013توسط منابع تجديدپذير تأمين شده است؛ اگرچه اين كشور تلاش دارد تا در مزارع بادي بزرگ و همچنين مزارع انرژي خورشيدي بسيار عظيم در صحراي استراليا، توان توليد انرژي خود را در سال‌هاي پيش رو افزايش دهد. تلاش اين كشور براي استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير باعث شده است تا هزينه كشور استراليا براي تأمين انرژي ظرف سال‌هاي گذشته يعني از 2013تا2015 تقريبا كاهشي 80درصدي داشته باشد.
- آفريقا؛ ثروتمند فقير
توان اكولوژيكي كشورهايي مانند ژاپن و چين در مقايسه با توان اكولوژيكي كشورهاي آفريقايي بسيار محدود است. در واقع كشورهاي آفريقايي با توجه به نزديكي به خط استوا و ميزان روزهاي آفتابي هر سالشان، توان قابل توجهي در بازيابي انرژي خورشيدي دارند. در واقع آنان در بهشت توليد منابع انرژي تجديدپذير زندگي مي‌كنند. اما به‌واقع ميزان بهره‌مندي آنان از اين توان، بسيار حداقل و اندك است. كشورهاي آفريقايي شايد در زمينه توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير جزو محروم‌ترين كشورها باشند. ظرفيت موجود در آفريقا نزديك به يك گيگاوات ساعت است. اما از اين ظرفيت عظيم كمتر استفاده شده‌است. آفريقاي جنوبي با نصب 560مگاوات در مجموع 570مگاوات ظرفيت دارد. اين اتفاق در بين كشورهاي آفريقايي مي‌تواند گامي مهم محسوب شود. به جز آفريقاي جنوبي، كشور مراكش نيز به جمع كشورهايي پيوسته كه براي استحصال انرژي از منابع خورشيدي آغاز به‌كار كرده است. هرچند مراكش در طول سال‌هاي گذشته تلاش چشمگيري انجام داده است، اما باز هم توان اكولوژيكي اين كشور براي دست يافتن به منابع انرژي بيش از آن‌چيزي است كه قابل تصور باشد. مراكش در طول سال‌هاي گذشته توانسته يك مزرعه بادي با ظرفيت 300مگاوات ايجاد كند. مصر هم موفق شده است با ساخت چند مزرعه خورشيدي ظرفيت 60مگاواتي توليد برق را طي سال‌هاي گذشته به‌وجود آورد و كل ظرفيت توليدي‌اش از محل منابع تجديدپذير را به 610مگاوات ساعت برساند.
- سرمايه‌گذاري جديد
رشد سرمايه‌گذاري در انرژي‌هاي نو تنها براي استحصال انرژي تجديدپذير نيست بلكه براساس پژوهش صورت‌گرفته در مؤسسه بلومبرگ (BNEF) بيانگر اين نكته است كه وقتي جهان بين سال‌هاي 2004 تا 2014 دچار بحران اقتصادي شده و بيكاري و ركود اقتصادي تمام كشورهاي جهان را دربرگرفته بود، يكي از صنايعي كه توانست رشد اقتصادي را در بسياري از كشورهاي جهان تضمين كند، سرمايه‌گذاري در صنعت انرژي‌هاي نو بود. بين سال‌هاي 2004 تا 2014 يعني در عرض 10سال، سرمايه‌گذاري در انرژي‌هاي نو در سراسر جهان رشدي 5برابري داشت. در سال2004 ميزان سرمايه‌گذاري صورت‌گرفته براي توليد انرژي پاك در حدود 60ميليارد دلار بود كه در سال2014 به 310ميليارد دلار رسيد. از طرفي سرمايه‌گذاري براي تأمين انرژي از منابع تجديدپذير در سراسر جهان روندي رو به افزايش دارد. در اين گذار كشورهاي در حال توسعه بيشترين سرمايه‌گذاري را براي توليد انرژي از منابع تجديدپذير به اجرا گذاشته‌اند؛ كشورهاي در حال توسعه‌اي كه داراي جمعيت زيادي هستند و براي سرمايه‌گذاري در انرژي‌هاي نو رشدي قابل توجه داشته‌اند؛ به‌نحوي كه برزيل، چين و هند به‌ترتيب 88، 32 و 14درصد از كل سرمايه‌گذاري خود را در اين مسير به‌كار گرفته‌اند. دلايل آن هم مشخص است. در واقع اين كشورها به‌دليل آنكه زيرساخت‌هاي لازم براي تأمين انرژي مورد نياز جمعيت خود را ندارند و احداث انرژي‌هاي نو زيرساخت‌هاي بسيار كمتري مي‌برد، به اين انرژي‌ها روي آورده‌اند.
- سهم 5درصدي ايران از انرژي‌هاي نو
ايران تنها 5درصد از انرژي مصرفي‌اش را از منابع تجديدپذير تأمين مي‌كند. اين، گزارش بانك جهاني است كه چندي پيش منتشر شد. در واقع ايران نيز مانند تمامي كشورهاي جهان در رقابت تأمين انرژي از منابع تجديدپذير گام‌هاي بزرگي برداشته است. تنها در پايتخت ايران مديريت شهري توانسته است با توليد 20مگاوات برق از منابع تجديدپذير اعم از خورشيد و زيست توده، برنامه‌هاي گسترده خود را براي تأمين انرژي از منابع تجديدپذير آغاز كند.
سياست‌هاي دولت مركزي ايران براي تأمين نيروگاه‌هاي كوچك و تلاش براي ترغيب شهروندان شهرهاي بزرگ و كوچك براي توليد انرژي از منابع تجديدپذير ادامه دارد؛ به‌نحوي كه دولت ايران با اتخاذ سياست تشويقي گسترده تلاش دارد تا برق توليدي توسط بنگاه‌ها، اشخاص و شهروندان را با قيمتي دو برابر قيمت معمول در كشورهاي آسيايي تضميني خريده و وارد شبكه كند.
براساس مصوبه دولت، هر كيلو وات برق توليدي توسط اشخاص و بنگاه‌ها و نهادهاي خصوصي به قيمت 450تومان خريداري مي‌شود كه اين رقم در مقايسه با خريد تضميني برق كشورهايي مانند ژاپن، هند و چين بيش از 2 برابر است.
بنابر آمار بانك جهاني، كشور ايران در سال1990 تقريبا 10درصد از انرژي مصرفي‌اش را از منابع تجديدپذير تأمين مي‌كرد. اين روند تا سال2006 ادامه داشت و از سال2007 روند نزولي طي كرد تا اينكه در سال2008 به پايين‌ترين درصد از ميزان توليد انرژي از منابع تجديدپذير رسيد. در اين سال ايران كمتر از 2.5 درصد از انرژي مصرفي خود را از منابع انرژي پاك به‌دست آورد. از سال2012 روند توليد انرژي از منابع پاك افزايش پيدا كرد و امروزه به بيش از 5درصد رسيده‌است.
جالب اين است كه كشور ايالات متحده نيز روندي مشابه ايران داشت. ايالات متحده در سال1990 تنها 10درصد از انرژي مصرفي خود را از منابع پاك تأمين مي‌كرد. اين روند از سال1994 روندي كاهشي به‌خود گرفت و در سال2001 به كمترين ميزان خود رسيد. در اين سال 6درصد از كل انرژي مصرف‌شده در ايالات متحده از منابع پاك به‌دست مي‌آمد. در سال2012 ايالات متحده توانست سرانجام به توليد 12درصدي از انرژي مصرفي خود از منابع پاك دست يابد و روندي صعودي را به‌خود بگيرد. در اين ميان كشور برزيل داراي بيشترين روند رشد در توليد انرژي پاك به‌ويژه از منابع تجديدپذير بوده است. در سال1990 برزيل بيش از 94.5درصد از انرژي مصرفي خود را از منابع تجديدپذير به‌دست آورد. اين روند تا به امروز اگرچه روندي كاهشي داشته، اما همچنان اين كشور را در صدر كشورهاي توليد‌كننده منابع انرژي پاك قرار داده‌است. هم‌اكنون 82درصد از انرژي مصرفي برزيل از منابع تجديدپذير و انرژي پاك است. براساس گزارش بانك جهاني، در سال2012 يك‌پنجم از برق توليدي در جهان از منابع انرژي تجديدپذير مانند خورشيد، باد، زمين‌گرمايي و آبي بوده‌است. آژانس بين‌المللي انرژي پيش‌بيني كرده است كه تا سال2020 توليد انرژي پاك در جهان بتواند به اندازه‌اي باشد كه يك‌چهارم انرژي‌هاي توليدي كل ساكنان كره زمين را تشكيل دهد.
نظر شما