شعر آلمانی امروز، رها از معنا و جهان‌بینی

در این نشست علاوه بر وولفارت، علی عبدالهی، مترجم ادبیات آلمانی، نیز سخن گفت. سخنان وولفارت نشان می‌داد که شاعران جوان آلمانی می‌خواهند از درون زبان به جهان نزدیک شوند.

توماس وولفارت گفت: شعر امروز آلمان دنبال مکتب یا ایده فلسفی مشخصی نیست و شاعران امروز آلمان هریک مانند جزیره‌های جدا از هم، مشغول کار خود هستند. رویکرد شعر آلمانی رویکرد نویی است که شامل منظومه‌های فکری و زیبایی‌شناختی بسیار متنوعی می‌شود. امروز دیگر شعر اجتماعی پدیده‌ی فراموش‌شده‌ای است در شعر آلمانی. شعر از جهان‌بینی و معنا رها شده و معناها هم مشخص هستند؛ حتی برخی از این معانی قابل ترجمه به زبان‌های دیگر نیستند.

مدیر خانه شعر برلین تصریح کرد: در آلمان امروز علاوه بر شعر، فیلم‌های کوتاه شاعرانه اهمیت پیدا کرده است. در واقع شعر امروز آلمانی در هیچ‌جا تبلور ندارد و در عین حال در همه‌جا متبلور است. در روزگار حاکمیت ایسم‌ها، هر شاعری می‌کوشید ایده‌ی زیبایی‌شناختی خود را در قالب یکی از ایسم‌ها متجلی کند؛ اما امروز حتی خبری از تقسیم‌بندی ساختارگرایی و پساساختارگرایی و مدرنیسم و پسامدرنیسم هم نیست؛ حتی هیچ نگرش مذهبی‌ای هم بر شعر حاکمیت ندارد. شاعر امروز هیچ پیامی را نمی‌خواهد منتقل کند. شاعران جوان ما می‌خواهند از درون زبان به جهان نزدیک شوند؛ زیرا دریافت ما از جهان از دل زبان صورت می‌پذیرد و شعر را با عنوان هنر زبان می‌شناسیم. شعر می‌کوشد از پوسته زبان بگذرد و به سرشت آن برسد و در این رویکرد هیچ تابویی وجود ندارد.
وولفارت یادآور شد: شعر هنری است زبانی که هم کهن است و هم به ذات زبان نزدیک‌تر. قرن‌ها است که ما آموخته‌ایم رسانه شعر چیزی جز کتاب نمی‌تواند باشد؛ اما روزگار آن تفکر نیز به سر آمده است. در چند هزار سال پیش، در روزگار گیل‌گمش، همه چیز شفاهی بود. مردم باید شعر را به حافظه می‌سپردند و برای به حافظه سپرده شدن شعر، شعر باید دارای آهنگ و قافیه و وزن می‌شد. اما گذشت زمان و گسترش صنعت چاپ این موضوع را نیز دگرگون کرد.

وی در ادامه به اهمیت آواها در شعر پرداخت و گفت: از زمانی که دیگر قرار نشد شعر از چیزی خبر بدهد، اهمیت صدا نیز بیشتر شد. شعر بعد از خوانده شدن جسمانیتی می‌یابد که آن را جلوه‌گر می‌کند. موسیقی هم به آوا درآوردن شعر است. شعر می‌تواند موضوع فیلمی کوتاه باشد و رسانه‌های دیداری می‌توانند از آن بهره ببرند. شعر دیجیتالی هم هست. در آلمان شاعران سعی می‌کنند رسانه‌های جدید را وارد عرصه شعر کنند و دریافت ما از مفهوم شعر به سرعت در حال دگرگونی است. هنر انضمامی هنر رایج دوران ما شده است.

علی عبدالهی، مترجم آثار ادبی آلمانی نیز با تأکید بر رواج هنر انضمامی در شعر آلمان، به معرفی وولفارت و فعالیت‌های خانه‌ی شعر برلین پرداخت. وی فستیوال فیلم‌های کوتاه شاعرانه زبرا در آلمان را از مصادیق هنر انضمامی دانست و ترجمه نمونه‌هایی از شعرهای جدید شاعران جوان آلمان را خواند. وولفارت نیز متن اصلی همان شعرها را با صدای شاعر پخش کرد.
در ادامه نمونه‌هایی چند از فیلم‌های کوتاه شاعرانه پخش شد.

در آغاز نشست علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب گفت: برای شاعران ایرانی مهم است که بدانند شعر در جهان امروز در چه وضعیتی است؟ شمارگان کتاب‌های شعر چقدر است؟ شاعران، ناشران و مراکز ادبی برای جلب کردن توجه مخاطبان به وادی شعر چه تمهیداتی اندیشیده‌اند؟ آیا شعر امروز اروپا هم بیشتر در فضای مجازی جاری است؟ آیا شباهت‌هایی بین جریان‌های امروز شعر فارسی و آلمانی هست؟