رئيس‌جمهور روسيه دليل اين اقدام را «تهديد ثبات استراتژيك از سوي آمريكا و رفتارهاي غيردوستانه اين كشور» عنوان كرده است. اين اقدام ساعاتي پيش از آن صورت گرفت كه آمريكا به‌طور يكجانبه مذاكرات در مورد جنگ سوريه را به‌حالت تعليق در‌آورد.طي 2سال گذشته، سطح تنش ميان 2ابرقدرت سابق به بالاترين حد خود طي سال‌هاي پس از جنگ سرد رسيده است.
حمايت روسيه از جدايي‌طلبان اوكراين و سپس الحاق شبه جزيره كريمه به خاك خود، تحريم‌هاي اقتصادي متعددي را براي مسكو به ارمغان آورد. اكنون پوتين براي از سرگيري اجراي توافق كاهش ذخاير پلوتونيوم، پيش‌شرط‌هايي را گذاشته كه كاملا مرتبط با نقاط اختلاف ميان دوطرف است:
آمريكا بايد تحريم‌ها را لغو كند؛ بايد به‌خاطر ضرر و زياني كه از اين ناحيه متوجه مسكو شده غرامت پرداخت كند و بايد كشورهاي اروپاي شرقي را از ناتو خارج كند.توافق كاهش ذخاير پلوتونيوم ابتدا در سال 2000ميان دو كشور امضا شد و در سال 2010دو طرف بار ديگر آن را احيا كردند. طبق اين توافقنامه، روسيه و آمريكا موافقت كردند هر كدام 34تن از ذخاير پلوتونيوم قابل استفاده در سلاح‌هاي هسته‌اي خود را با سوزاندن در رآكتورهاي هسته‌اي از بين ببرند.
كلينتون در آن زمان گفته بود با اين ميزان پلوتونيوم مي‌توان 17هزار بمب هسته‌اي توليد كرد.نگراني‌هاي مسكو در مورد شرايط كنوني روسيه در معادلات بين‌المللي را در بيانيه مطبوعاتي كه ديروز سفارت روسيه در تهران در اختيار رسانه‌ها قرار داد نيز مي‌توان ديد. در اين بيانيه، به نقل از وزير خارجه روسيه، ضمن اشاره به «اقدامات خصمانه» آمريكا در قبال روسيه آمده: «اقدامات واشنگتن به يك تغيير بزرگ در ثبات استراتژيك جهان و محدود‌كردن زمينه‌هاي همكاري ميان دوطرف براي كاهش تسليحات هسته‌اي منجر مي‌شود.»
- تهديد سازوكارهاي هسته‌اي ميان دو طرف
لاوروف در بيانيه ديروز خود تأكيد كرده كه اين اقدام روسيه تنها يك اقدام «تعليقي» است و به‌معناي خروج از سازوكارهاي كنترل تسليحاتي ميان دو طرف نيست. توافق مذكور اگرچه بنيان توافق‌هاي هسته‌اي ميان آمريكا و روسيه به شمار نمي‌رود اما تعليق آن و مرتبط‌كردن سرنوشت آن با سرنوشت ديگر مسائل و مناقشات ميان دو‌كشور، خود نشانه مهمي است؛ بدين معني كه اكنون درصورتي كه مناقشات ميان دو كشور حكم كند، خطري جدي متوجه سازوكارهاي كنترل تسليحات هسته‌اي نيز خواهد بود. ريشه سازوكارهاي هسته‌اي ميان آمريكا و روسيه به بحبوحه جنگ سرد بازمي‌گردد.
طي 4دهه، توافقنامه‌هاي متعددي ميان دوطرف منعقد شده كه به‌دنبال محدود كردن تعداد كلاهك‌هاي هسته‌اي و موشك‌هاي استراتژيك دو كشور بوده‌اند. قرارداد «سالت1» در سال 1969پس از مذاكرات بسيار ميان دو طرف ممكن شد. طبق اين قرارداد كلاهك‌هاي هسته‌اي آمريكا به هزار و 710عدد و كلاهك‌هاي هسته‌اي روسيه به 2هزار و 347عدد محدود مي‌شد. 3سال بعد، مذاكرات براي قرارداد «سالت2» با هدف محدوديت‌هاي بيشتر دنبال شد اما با حمله روسيه به افغانستان در سال 1979اين قرارداد هيچگاه اجرايي نشد.
10سال پس از سالت1، قرارداد «استارت1» تعداد كلاهك‌هاي هسته‌اي دو طرف را به 6هزار عدد محدود كرد. در سال 1993، دوطرف بر سر قرارداد «استارت2» و 3هزار كلاهك هسته‌اي توافق كردند؛ توافقي كه به‌دليل اختلافات موجود هيچگاه عملي نشد. سال 2002، آمريكا و روسيه قرارداد «سورت» را امضا كردند كه تعداد كلاهك‌ها را به هزار و 700عدد محدود مي‌كرد. با انقضاي اين قرارداد در سال 2012، قرارداد «استارت جديد» تعداد كلاهك‌هاي هسته‌اي هر دو كشور را به هزار و550كلاهك محدود كرد كه در اين ميان حداكثر 700كلاهك به‌صورت فعال مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين قرارداد هم‌اكنون تنها سازوكار فعال ميان دو كشور است و تا سال 2021اعتبار دارد.
نظر شما