اما سیالات مهم دیگری در خودرو مورد استفاده قرار می گیرد که همگی وظایف بسیار حساس و دقیقی را بر عهده دارند؛
در صورتي كه در عملكرد صحيح هر يك از اين سيالات اختلال ايجاد شود حوادث ناگواري در انتظار سرنشينان خودرو خواهد بود. از جمله اين سيالات كاربردي مي‌توان به روغن هيدروليك، روغن گيربكس يا واسكازين و روغن ترمز اشاره كرد. آيا تاكنون در ذهن خود با اين سوالات روبه‌رو شده‌ايد كه زمان تعويض روغن هيدروليك و مايع ترمز چه وقت است؟ عمر مفيد اين سيالات در حال كاركرد در خودرو چقدر است؟ آيا روغن هيدروليك تازه در نرمي و عملكرد فرمان تاثير دارد؟ آيا روغن ترمز تازه در قدرت ترمزگيري تاثير دارد؟ آيا تعويض روغن گيربكس در نرمي و بي‌صدا كاركردن گيربكس موثر است؟ چگونه مي‌توان دريافت كه اين سيالات خواص فيزيكي و شيميایي خود را از دست داده و يا اصطلاحا فاسد شده‌اند؟ در اين نوشتار سعي شده است كه به بخشي از اين‌گونه سوالات پاسخ داده شود.
- روغن هيدروليك
خودرویی که داراي فرمان هیدرولیکی است، به یک منبع انرژی برای کمک به راننده در هنگام پیچیدن و دور زدن مجهز است. بیش تر فرمان‌هایی که از چنین منبع انرژی برخوردارند هیدرولیکی‌اند. وقتی راننده غربيلك فرمان را می‌چرخاند، پمپ هيدروليك، روغن مربوطه را تحت فشار به سيستم فرمان خودرو انتقال مي‌دهد تا به واسطه اهرم‌بندي مناسب، چرخ ها به راحتي به طرفين گردش کنند. روغن هیدرولیک مانند روغن های دیگر از اختلاط روغن پایه و مواد افزودنی تولید می شود که می تواند با توجه به نوع روغن پایه و مواد افزودنی، کاربردهای مختلفی در سیستم های گوناگون داشته باشد.
روغن هیدرولیک را می‌توان پرمصرف‌ترین روغن صنعتی نامید، از این‌رو با توجه به مصرف بالا و کاربردهای متنوع و شرایط کاری گوناگون، این روغن نیز از تنوع بالایی برخوردار است. در واقع روغن هیدرولیک در یک سیستم نقش انتقال‌دهنده انرژی را بازی می کند و در صورتی که این روغن دچار مشکل شود، این وظیفه به خوبی انجام نشده و سیستم با اختلال یا توقف در کارکرد روبه رو می‌شود. به طور کلی وظایفی که از یک روغن هیدرولیک انتظار می رود، روان‌کاری، انتقال نیرو، کاهش اصطکاک و سایش، محافظت از زنگ‌زدگی اجزای سیستم و سازگاری با تمام اجزای سیستم است. روغن‌هاي هیدرولیک به‌شدت به آلودگی هایی که وارد آن‌ها می شوند حساس بوده و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها در اثر آلودگی و ایجاد شرایط سخت کاری تغيير مي‌كند.
بیش‌تر افراد بر این باورند که روغن هیدرولیک نیز باید همچون روغن موتور، زمان و يا كيلومتر کارکرد مشخصی داشته باشد، در حالی‌که این موضوع در روغن‌های صنعتی و به خصوص روغن هيدروليك به تنوع تجهیزات، شرایط گوناگون کارکرد و نوع کاری که روغن در سیستم انجام می‌دهد بستگی دارد، از این رو نمی توان برای تمام انواع روغن‌های هیدرولیک مورد استفاده در خودروهاي مختلف زمان کارکرد یکسانی را تعریف نمود و آن را مبنای کار سیستم قرار داد. روغن های هیدرولیک عموما دارای افزودنی‌هایی هستند که تجهیزات هیدرولیک را در مقابل سایش، خوردگی و اصطکاک محافظت می‌کنند. افرودنی‌های این نوع روغن معمولا چندمنظوره بوده و میزان آن‌ها در روغن هیدرولیک نباید به هر دلیلی کاهش یابد. تغییر در وضعیت روغن هیدرولیک به واسطه تیره شدن يا مات شدن ظاهری رنگ آن، استشمام بوی سوختگی از روغن، تغييرات در گرانروي يا ویسکوزیته و همچنين کف کردن آن قابل تشخیص است.
ادامه کار با روغن اکسیدشده نيز منجر به تشدید سایش در تجهیزات متحرک و ایجاد مشکل در سیستم فرمان خودرو می‌شود که باعث جمع شدن لجن در مخزن و لوله‌ها مي‌گردد. در صورتي كه هيچ یك از علائم فوق در روغن هيدروليك مشاهده نشود، توصیه می‌شود بر اساس توصيه شركت سازنده و كارشناسان خودرو، اين سيال پس از هر 120 هزار كيلومتر پيمايش خودرو به طور كامل تعويض شود. ضمنا به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه هرگز روغن‌های هیدرولیک حتی با ویسکوزیته یکسان را نبايد با هم مخلوط کرد.
- روغن گيربكس
یکی از روغن‌هایی که در خودرو مصرف می‌شود، روغن دنده یا واسکازین است. واسکازین کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) است. این روغن‌ها در گیربکس و دیفرانسیل خودرو مورد استفاده قرار گرفته و با روغن موتور فرق دارند. روغن دنده دارای مواد افزودنی مخصوصی است که از چرخ‌دنده‌ها و متعلقات آن‌ها در برابر فشار وارده محافظت می‌کند. روغن دنده مخصوص دیفرانسیل چون در شرایط سخت‌تری کار می‌کند، اغلب از روغن دنده گیربکس قوی‌تر مي‌باشد. این روغن‌ها نیز مانند روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (گرانروی SAE) طبقه‌بندی می‌شوند. این روان‌ساز دارای گرانروی ناچیز (حتی در دماهای پایین) بوده و با فلزات موجود در جعبه دنده (فولاد و آلیاژهای مس) سازگاری کافی دارد.
واسکازین نیز مانند ساير روغن‌ها نیاز به تعویض دارد که تعویض به‌موقع آن باعث روان کارکردن گیربکس، افزايش عمر مفيد قطعات، كاهش درجه حرارت گيربكس، كاهش سر و صدا و در نهايت بهبود عملكرد آن می‌شود؛ کیلومتر تعویض آن هم بستگی به نوع روغن و گیربکس خودرو و شرایط مختلف آب و هوايي و کارکرد آن دارد. معمولا هم‌زمان با تعویض دیسک و صفحه كلاچ، واسکازین نيز تعويض مي شود. با فرض متوسط عمر سيستم كلاچ خودرو با در نظر گرفتن تركيبي از رانندگي در داخل شهر و جاده حدود 100 هزار كيلومتر كاركرد باشد، پس در هر بار تعويض ديسك و صفحه كلاچ كه با باز شدن كامل گيربكس همراه است، اين سيال نيز تعويض مي‌شود.
اين موضوع در مورد خودروهاي داراي گيربكس اتوماتيك كاملا متفاوت است. عملکرد این نوع گیربکس‌ها هیدرومکانیکی بوده و با استفاده از فشار روغن و تنظیم مقدار فشار آن، نیروی لازم را از موتور به چرخ‌ها منتقل می‌کند. تعویض دنده‌ها از طریق تغییر مسیر و کنترل فشار جریان روغن در گیربکس توسط شیرهای الکترونیکی (شیر برقی) انجام می‌شود. تمامی این اعمال و کنترل قسمت‌های مختلف توسط نرم‌افزاری که بر روی واحد الکترونیکی گیربکس (EGS) نصب است انجام می‌گیرد.
در داخل گیربکس‌های اتوماتيك AL4 كه در خانواده 206 ديده مي‌شود، از روغن مخصوصی استفاده شده که اصطلاحا به روغن‌هاي مادام‌العمر (Lifetime) معروفند. منظور از این اصطلاح این نیست که هیچ‌گاه نیاز به تعویض نخواهند داشت، بلکه حکایت از مدت زمان زیاد کارکرد آن‌ها دارد.
روغن گیربکس در اثر ورود ذرات گرد و غبار از منافذي كه روغن از آن‌ها به بيرون نشت مي‌کند و همچنين کارکردن طولانی‌مدت روغن در دمای بالا به سرعت دچار استهلاک شده و سبب از بین رفتن خاصیت اولیه آن می‌شود.
- مايع ترمز
مایع ترمز یا در اصطلاح عامیانه، روغن ترمز توسط بیش تر رانندگان امروزی مورد بی توجهی قرارگرفته و باوجود اهمیت حیاتی آن متاسفانه بسیاری از رانندگان و حتی تعمیرکاران لزومی به تعویض آن نمی‌بینند. مایع ترمز در سطوح کیفی خاصی تولید می شود و بر اساس کد استانداردی که از سوی اداره حمل و نقل امریکا برای روغن ترمزها تعیین شده سه نوع روغن ترمزDOT5 ،DOT4 و DOT3 در وسايل نقليه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شماره DOT بزرگ‌تر نشان‌دهنده بالاتر بودن دمای جوش روغن ترمز و در نتیجه کیفیت بهتر و تحمل بيشتر آن است.
روغن ترمز DOT3 بر پایه ترکیبات پلی‌الیفاتیک با نقطه جوش حداقل 369 درجه فارنهایت، DOT4بر پایه استربورات با نقطه جوش حداقل 414 درجه فارنهایت و DOT5متشکل از پلی‌دی‌متیل‌سیلوکسان بر پایه سیلیکون یا نقطه جوش حداقل 468 درجه فارنهایت است. از ميان استانداردهای ذکرشده، انواع DOT3 و DOT4تقریبا عملكرد مشابهي دارند، ولی نقطه جوش DOT4 بالاتر است. اما DOT5 کاملا یا این دو متفاوت بوده و جاذب رطوبت نیست و فقط باید در سیستم هایی استفاده شود که لاستیک‌ها و درزبندی‌ها با آن سازگار باشد، زيرا در غیر این صورت سیستم دچار خوردگی و نشتی خواهد شد.
میانگین دمای جوش مایع ترمز پس از سه سال کارکرد، به دلیل جذب رطوبت، تا حد خطرناکی پایین می‌آید. بسیاری از کارشناسان بر تعویض مایع ترمز هر یک یا دو سال یک بار بر حسب شرایط کارکرد خودرو تاکید دارند منطق آن‌ها بر پایه این واقعیت است که مایع ترمز با پایه گلیکولی، رطوبت واردشده به سیستم را جذب می‌کند و مایع ترمزی که رطوبت را جذب کرده باشد باعث ایجاد ترک‌های میکروسکوپی در سيستم ترمز و نهایتا نشتی و ورود هوا می‌شود. این مشکل در مناطق آب و هوایي مرطوب بیش‌تر مشهود است. مایع ترمز خودروها فقط بعد از یک سال، به طور میانگین دو درصد رطوبت جذب می کنند؛ بعد از 18ماه سطح آلودگی می‌تواند بیش از سه درصد شود و پس از چند سال آلودگی مایع ترمز به هفت تا هشت درصد رطوبت می‌رسد. افزایس ميزان رطوبت سبب ایجاد حباب‌های ریز در مایع ترمز می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه سیستم ترمز چرخ‌های جلوی خودرو که خطوط انتقال نیمه‌فلزی دارند، گرمای بیش‌تری نسبت به چرخ‌های عقب تولید می‌کنند؛ این دمای بالا نیازمند مایع ترمزی است که بتواند آن را تحمل کند.
اين نوع سيالات چون پايه گليكولي دارند، خاصيت جذب آب و رطوبت در آن‌ها وجود دارد تا بتوانند رطوبت موجود در سيستم را جذب كنند تا مانع پوسيدن سيستم ترمز و از بين رفتن مدارها شود اما هر ماده اي كه چنين قابليتي دارد بالاخره به نقطه اشباع هم مي‌رسد و در اين زمان رطوبتي كه وارد سيستم مي‌شود براي روغن ترمز قابل جذب نيست و اين رطوبت ممكن است در قسمت‌هاي مختلف سيستم جمع و باعث بروز اشكال شده و بعد از مدتي باعث فاسد شدن روغن ترمز شود. در آن صورت دماي جوش روغن پايين آمده و در شرايطي كه ترمزهاي پي در پي يا شديد گرفته مي‌شود روغن ترمز به جوش مي آید و باعث به اصطلاح خالي شدن ترمز مي‌شود. بنابر اين توصیه می‌شود روغن ترمز حداقل هر دو سال و یا ۶۰هزار کیلومتر به طور کامل از سيستم تخليه و تعویض شود.
منبع: ايكوپرس
نظر شما