آيين‌هاي مرتبط با واقعه كربلا در سطح كشور ازجمله مضامين فرهنگي هستند كه مي‌شود از طريق آنها از نقاط مختلف كشور شناخت فرهنگي پيدا كرد؛ يعني برگزاري اين آيين‌ها در سطح كشور از يك طرف، نشان از تنوع فرهنگي در ايران اسلامي دارد و از طرف ديگر بر يك وحدت فرهنگي دلالت مي‌كند. اگر قرار باشد ما شناختي نسبت به فرهنگ گوشه‌گوشه ايران پيدا كنيم مي‌توانيم سراغ اين مظهر فرهنگي برويم و از آن بهره ببريم اما اين مسئله شرط دارد؛ زماني هست كه ما به‌عنوان يك آدم بيگانه مي‌رويم و اين مراسم را تماشا مي‌كنيم، در چنين شرايطي ممكن است حضور ما منجر به اخلال در برپايي اين آيين‌ها بشود اما وقتي كه ما مي‌خواهيم در برپايي اين مراسم همكاري بكنيم فرق ندارد كه در تهران مراسم سيدالشهدا(ع) را ياري كنيم يا در مراسمي در برازجان؛ چرا كه در هر صورت مي‌خواهيم بگوييم ما هم عزادار هستيم. متأسفانه چيزي كه ما در اين سال‌هاي اخير شاهد بوده‌ايم به كارناوال شبيه‌تر بوده تا برپايي مراسم عزاداري؛ يعني عده‌اي با سر و وضع دور از شأن مراسم، راهي آن شهر شده و با كارهايي كه انجام مي‌دهند باعث برهم خوردن نظم مراسم هم مي‌شوند. همين امر باعث مي‌شود كه آن ملاقات فرهنگي كه مدنظر است صورت نگيرد و جاي همگرايي را واگرايي بگيرد.
- يكي از خطراتي كه در اين امر وجود دارد اين است كه مردم آن منطقه هم به جاي برگزاري مراسم اصلي به سمت نمايشي كردن آيين‌هايشان بروند.
اتفاقا درست مي‌فرماييد؛ يعني گاهي خود برگزار‌كنندگان مراسم هم به جاي اينكه آيين خودشان را داشته باشند به خرافات و اداهاي آن مراسم مي‌افزايند كه هيچ سنخيتي هم با مراسم سوگواري عاشورا ندارد بلكه اين نمايش‌ها برگزار مي‌شود تا گردشگران بيشتري به اين مناطق سفر كنند و رونق اقتصادي بيشتر شود. اين يك خطر جدي است كه در ظاهر، مسئله برپايي عزاداري امام‌حسين(ع) باشد و در باطن، برپا‌كنندگان هدف ديگري را دنبال كنند.
- براي اين مسئله راهكاري به ذهنتان مي‌رسد؟
مهم‌ترين مسئله، آگاهي بخشي است، به‌خصوص به برپا‌كنندگان اين مراسم. نقش رسانه‌ها در اين ميان خيلي مهم است چرا كه مردم اگر پيامي را از رسانه دريافت كنند تأثير بيشتري مي‌گيرند و ما بارها اين مسئله را شاهد بوده‌ايم. درخصوص مراسم خرافي‌اي كه برپا مي‌شود، رسانه‌ها بايد اولا اين مسئله را تقبيح كنند و بعد راه درست را بنا به گفته‌هاي بزرگان دين نشان دهند. از طرف ديگر مسئولان هم موظف هستند كه نسبت به خرافات واكنش نشان دهند و مانع از اين كار شوند.
- با توجه به شناخت شما از حوزه گردشگري، آيا ما در كشورهاي ديگر هم موارد مشابهي داريم كه از طريق مراسم آييني به گردشگري پرداخته شود؟
خيلي زياد. ما در سطح دنيا انواع و اقسام اين مراسم و آيين‌ها را داريم كه ريشه در مذاهب دارند و بعد به‌صورت گردشگري درآمده‌اند؛ مثلا در هندوستان خود من شاهد بودم كه برپايي آيين عبادي در معبد هندوها به‌عنوان يك نماد گردشگري معرفي مي‌شد و تورهاي مختلفي مي‌آمدند و اين هندوها براي هر تور يك‌بار اين مراسمشان را اجرا مي‌كردند. اين نمونه به ما هشدار مي‌دهد كه مراقب باشيم دچار چنين اشتباهي نشويم. در همان هند، بودايي‌هايي هستند كه در مراسم روز عاشورا شركت مي‌كنند و اتفاقا براي تفريح نيست و حالت كارناوال ندارد بلكه واقعا به امام‌حسين(ع) ارادت پيدا كرده‌اند و از روي ارادت در اين مراسم حضور دارند. مبادا ما كه ادعاي ارادت به اهل‌بيت(ع) را داريم مسير برعكس را طي كنيم و مراسم‌مان به نمايش تبديل شود.
نظر شما