این همایش که از سلسله برنامه‌های انجمن ترویج علم ایران، به مناسبت روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه در هفته ترویج علم بود، چهارشنبه ۱۹ آبان در دانشکده‌‌ی مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزارگردید.
در ابتدای این نشست خانم دکتر قدیمی، رئیس هیئت مدیره‌‌ی انجمن ترویج علم ایران، ضمن خیرمقدم به شرکت کنندگان، به شرح فرازهایی از اهمیت ترویج علم در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته و به عنوان گشایشی بر بحث‌ها و اهداف همایش تاکید کرد: تلاش برای ترویج علم و همگانی کردن آن بنیادی‌ترین راه در راه رشد و توسعه‌‌ی علمی است و خردگرایی و تفکر علمی، یکی از نتایج اساسی ترویج علم است. وی سخنان خود را با این گفته که: ما دانش را می‌‌آموزیم اما خرد برآیند اندیشه و آموخته‌‌های ماست به پایان رساند.
سپس دکتر سعیدرضا عاملی، ریاست دانشکده‌‌ی مطالعات جهان و رییس کرسی یونسکوی دانشگاه تهران، ضمن خیر مقدم و تشکر از مجریان همایش سخنرانی خود را با عنوان فضای فراگیر مجازی و توسعه‌‌ی دسترسی و انتشار دانش عمومی ایراد نمود. دکتر عاملی در ابتدا طرح مسئله‌‌ای از موضوع ارائه داد و در ادامه به توضیح برخی از مفردات مورد بحث خود پرداخت. وی در بیان اینکه منظور از دانش عمومی چیست؟ گفت: دانش عمومی یعنی قرارگرفتن در فضای رشد و تعالی فردی و اجتماعی به این معنا که جامعه بتواند به سطحی برسد که منجر به رشد و تقویت کیفیت زندگی بشود و کیفیت زندگی نیز امری است که بتواند در ایجاد ابعاد چند متغیره سلامت مانند سلامت محیطی، سلامت رفتاری، سلامت جسمی و البته سلامت متعالی تأثیر مثبت داشته‌‌باشد. وی همچنین در نگاه به مفهوم علم، علم را بالذات یک پدیده‌‌ی مثبت عنوان کرد که منشاء ارتقاء است و گفت: زمانیکه از آفات علم صحبت میشود به این معنی است که آن دیگر در آن شرایط با علم مواجه نیستیم، یا به عبارتی علمی است که به نیرنگ تبدیل گشته یا جهل است که نمایش عالمانه دارد.
دکتر عاملی در ادامه‌‌ی سخنان خود دانش عمومی را یکی از پدیده‌های بسیار مرتبط با حوزه‌‌ی شهروندی عنوان کرد و گفت: اگر کسی بخواهد یکی از موانع اصلی توسعه را در ایران دنبال کند باید سراغ دانش عمومی برود، نباید لزوماً سراغ صنعت، توسعه‌‌ی راه‌ها و عوامل معمول توسعه برود زیرا بعنوان مثال شهر تهران به عنوان از این نظرگاه شهری پیشرفته و مدرن محسوب میشود و از این نظر یک شهر موفق است، اما وقتی کیفیت رفتار، مدنیت اجتماعی و سطح تاثیرگذاری دانش عمومی را در شهر می‌‌بینیم، آنوقت است که باید متفاوت صحبت کرد در واقع دانش عمومی زیر ساخت توسعه و پیشرفت پایدار است.
رییس دانشکده مطالعات جهان، در توضیح مفهوم فضای فراگیر مجازی آن را در پیوند با اینترنت چیزها -IOT و ماهیت غیر مرکزی همه چیزها - IOE محقق دانست و چهار عنصر انسان، اشیاء، اطلاعات و فرایندها را از نمودهای عملگر در این زمینه معرفی کرد و دانشی عمومی را که از این طرق دچار هم‌‌افزایی و درون مایگی شود، دانشی دانست که دچار مرگ نمی‌‌شود. از این منظر دانش عمومی منابع بسیار گسترده تری نسبت به دیروز و گذشته پیدا کرده است.
رییس کرسی یونسکو فرهنگ و فضای مجازی، در بخشی از سخنان خود بحثی تحت عنوان دسترسی آزاد به اطلاعات را مطرح نمود و دو نوع دسته‌‌بندی مبتنی بر دسترسی سنتی متقاضی و دسترسی طی یک فرایند سیستمی برای آن قائل شد. وی در توضیح دسته‌‌بندی سیستمی در دسترسی آزاد به اطلاعات گفت: این نوع از دسترسی آزاد به عنوان بخشی از خدمات شهروندی، در نتیجه‌‌ی تبدیل اطلاعات به داده و تبدیل داده به خدمات یا هوشمندسازی نظام‌‌مند علمی و اطلاعاتی و به طور همزمان در تکامل زیرساخت‌های اجتماعی محقق میشود. وی در ادامه‌‌ی سخنرانی خود به مبحثی در ارتباط با پیوند دانش عمومی با هوش بزرگ و نانوتکنولوژیک شدن دانش مطرح نمود و گفت: در این حوزه یکی از مهم‌ترین پدیده‌ها یگانگی و شگفتی فناورانه است و این پدیده نیز محصول چهار نوع سناریو مانند هوش مصنوعی، هوش تقویت شده، بایومدیکال و اینترنت است.
رییس دانشکده مطالعات جهان در ادامه‌‌ی سخنان خود ضمن بیان تأثیر توسعه‌‌ی فناوری اطلاعات بر توسعه‌‌ی دانش عمومی به فرامحل و افزایش ظرفیتهای آن درباره‌ی ابرقدرت‌‌های فضای مجازی مانند خانواده‌‌ی گوگل صحبت کرد و گفت: لری پیچ هنگام طرح ایدهی گوگل، از جانب خیلی از افراد دیوانه خطاب شد. وی سپس افزود: آدم‌هایی که صاحب فکر و ایده هستند، هیچ‌‌گاه از دیوانه پنداشته شدن توسط دیگران هراس نداشته باشند... زیرا هرچه در ذهن انسان است به عنوان یک سورئال طرح می شود، می‌تواند تبدیل به واقعیت بشود.
دکتر عاملی در بخش دیگری از سخنرانی خود به مدل جدیدی از سلطه از مسیر دانش اشاره نمود و تاکید کرد: استعمار تاکنون سه مرحله را پیموده است، به این معنا که از استعمار جغرافیایی آغازشده به استعمار فرهنگی و بعد از آن به استعمار مجازی رسوخ پیداکرده است. وی در ادامه گوگل را به عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ مقیاس جهان مطرح نمود و یکی از مشکلات کشور را در همین دانست که نتوانسته است پروژه‌هایش را در این زمینه به مقیاسی بزرگ برساند حال آنکه گوگل نیز کار خود را در پارکینگ یک خانه با 100 هزار دلار شروع کرده است اما توانسته به درآمدی معادل چهاربرابر درآمد نفتی سال 1394جمهوری اسلامی ایران برسد و بودجه توسعه و تحقیق گوگل شش برابر بودجه آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران در سال جااری است. گوگل با تاسیس شرکت سهامی الفابت چرخه تسلط سیستمی بر ظرف و مظروف محتوای جهان را تکمیل کرد و ایده های بسیار گسترده ای از این طریق دنبال می شود که می تواند چرخه انحصاری فراگیر را بر دانش عمومی ایجاد کند.
ایشان در پایان صحبت‌هایشان به طرح‌های پیشنهادی خود در راستای تحقق عمومی کردن دانش از قبیل طرح شهر مجازی علم ایران و شهر مجازی تمدن اسلامی اشاره نمود و با ارائه مدلی روش تقویت دانش عمومی با تکیه بر نظام فراگیر مجازی پیشنهاد نمود.
این همایش در قالب سه محور اصلی زیر به صورت نشست‌های تخصصی ادامه پیدا کرد:
- نشست اول با ریاست دکتر حسین میرزایی حول محور عمومی‌سازی علم در عصر فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی
1- تولید علم عمومی در نهاد دانشگاه، مسئولیت اجتماعی براي ترویج علم در عصر دانش- دکتر رضا مهدي:
دکتر رضا مهدی در سخنرانی خود گفتند که براساس ایدهی این مطالعه دانشگاه‌ها نباید نسبت به درک و برداشت عموم از علم و ارتقای سطح دانش و آگاهی‌های علمی مردم و جامعه بی تفاوت باشند. درواقع، لازم است نهاد علم و دانشگاه نسبت به افزایش فهم عمومی از علم و دستاوردهای علمی و پژوهشی جامعه علمی و دانشگاهی حساسیت و دغدغه داشته باشند.
2- تأملی بر عمومی سازي علم در ایران - آقاي دکتر نیک سرشت:
دکتر نیک سرشت در این مقاله نظریه کنشگر- شبکه از لاتور- کالون و فهم ارتباط علم، فناوری، جامعه و نظریه شیوه‌های جدید تولید دانش گیبونز و همکاران را مورد بررسی قرار داد و در ادامه مفهوم جدید علم، به عنوان یک نهاد اجتماعی را مورد توجه قرار دادند و در پایان نیز با آوردن شواهدی مسئلهی ارتباط علم و جامعه در ایران بررسی نمودند.
3- تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی در تولید و ترویج علم- آرش معبودي:
آرش معبودی در این مقاله نقش روندها و فناوری‌های جدید در تولید علم، چالش‌ها و مزایای هرکدام از آن‌ها معرفی کردند. علاوه به راین پیشنهادهایی برای بهره گیری از چالش‌ها درباره‌ی تولید علم و برنامه ریزی برای بهره برداری مناسب از این فناوری‌ها ارائه دادند.
4- تقلاي جامعه پذیري صلح در دوگانه نهاد آموزش رسمی و فضاي مجازی - دکتر مجتبی مقصودي:
دکتر مجتبی مقصودی با اشاره به بررسی‌های کیفی که از حدود 100 گروه تلگرامی انجام داده بودند، نشان دادند که شبکه‌های اجتماعی به ویژه در این بررسی محور مختصات آن‌ها به میانه سوق پیدا کرده است، به بیانی فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی به طور عام باعث گسترش میانه روی، وفاق و مصالحه شده و ارزش‌های صلح را تولید یا بازتولید نموده است.
- نشست دوم با ریاست دکتر ابراهیم آبادي و حول محور تعامل رسانه، فرهنگ و اخلاق علم و فناوري در عصر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی
1- اخلاق پذیری اخلاق گریزی دانش آموختگان در شبکه‌های اجتماعی - دکتر محمد منصورنژاد:
دکتر محمد منصورنژاد نیز این پژوهش را که در آن از نوعی تحقیق کاربردی و روش گردآوری داده‌های اسنادی و میدانی بهره گرفته بود، هدف از را آن را ارائهی راه کارهایی برای دورماندن از گفتمان غیراخلاقی در فضای علم و عالمان بیان نمودند.
2- ترویج علم در زیستبوم جدید رسانه‌ها: از علم شهروندي تا روزنامه نگاري شهروندي - پدرام الوندي:
پدرام الوندی در مقاله خود اثر زیست بوم جدید رسانه‌ها بر مدل‌های شناخته شده رسانه ای شدن علم و همچنین شیوه‌های مشارکت و اثرگذاری شهروندان بر ترویج علم و فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از آن، همچنین میزان توجه به محتوای علمی یا شبه علمی در ساختار رسانه ای اجتماعی مورد بررسی قرارد داده بودند. در پایان نیز چارچوبی برای عمومی‌سازی علم در ایران با توجه زیست بوم جدید رسانه‌ها ارائه گردید.
3- حریم خصوصی، مفهوم خویشتن و فناوری‌های ارتباطی - دکتر کیوان الستی:
در این بخش از سخنرانی‌ها دکتر کیوان الستی با ارائهی نمونه‌های عوامل اخلاق جمعی، (شامل اعمال و مسئولیت و اراده جمعی) استدلال کنند که وجود خویشتن‌های ارتباطی در فرهنگ‌های شفاهی ثانویه، الزاماً به تغییر مفهوم و حدود و حریم خصوصی و از بین رفتن فرهنگ مردم سالارانه منجر نخواهد شد.
4- ارتقاي سواد سلامت در کشورهاي در حال توسعه: دیدگاه بیماران زن ایرانی راجع به اپلیکیشن هاي موبایلی سلامت - دکتر طاهره صاحب:
دکتر طاهره صاحب در پژوهش خود به ارزیابی گرایش‌ها و ترجیحات بیماران زن ایرانی با توجه به کارکردهای مختلفی اپلیکیشن های موبایلی در افزایش سواد سلامت آنان پرداختند.
- نشست سوم به ریاست دکتر نمکدوست با محور تعامل نهاد آموزش و فناوری‌های ارتباطات و تأثیر آن بر ترویج علم
1- عمومی سازي علم در بستر کتابخانه‌های دانشگاهی- دکتر شیما مرادي:
دکتر شیما مرادی در مقالهی خود رویکردهای کتابخانه‌های دانشگاه‌های برتر دنیا را در بهره گیری از فناوری وب برای عمومی‌سازی و ترویج علم بررسی کردند ودر این راستا شواهدی را ارائه کردند.
2- جامعه پذیري دانشگاهی دانشجویان: دوگانه نهاد آموزشی و فضاي مجازي - دکتر آمنه صدیقیان بیدگلی:
دکتر آمنه صدیقیان بیدگلی در مقالهی خود بررسی نمودند که دانشجویان چقدر از شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر، تلگرام، تانگو، واتس آپ، لاین و...برای فعالیت‌های علمی و کلاس‌های درسی خود استفاده می‌کنند. همچنین با توجه به حضور جدی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در کلاس درس، مسئلهی ایجاد اختلال در امر آموزش و تدریس استاد را مورد بحث قرار دادند.
3- پوپولار شدن، دیجیتالی شدن، مینیمال شدن علم: خطرات و مخاطرات- دکتر سید محمود نجات حسینی:
دکتر سید محمود نجات حسینی در مقالهی خود با استفاده از اسناد و ارجاع به داده‌های اینترنتی مرتبط و نیز با استفاده از روش‌‌های تحلیل محتوا (و حسب مورد) تحلیل ثانویه، توصیفی فربه و تحلیلی قانع کننده ازاین عوارض شناختی نو پدید را ارائه نمودند و درباره دلایل-علل و آثار شناخت علمی پوپولار، دیجیتال ومینیمال موجود در اجتماع علمی ایران نیز یافته-هایی را ذکر کردند.
4- ساخته شدن فرهنگی و اجتماعی علم تأملی در پدیده دانشگاهی شدن جامعه در ایران - دکتر مقصود فراستخواه:
دکتر مقصود فراستخواه ضمن بررسی آرا و رهیافت‌های متآخر در فلسفه و جامعه شناسی علم در مقالهی خود، بر مبنای پنج انقلاب در تاریخ علم جدید در انقلاب پنجم، انقلاب رسانه ای در علم را مورد توجه قرار داده و در نتیجه گیری آن پدیده دانشگاهی شدن جامعه در ایران را مورد بحث و تحلیل قرار دادند.
5- بررسی و بهبود اثربخشی حضور دانش آموزان در نمایشگاه هفته ترویج علم و ایجاد زمینه‌های تداوم تعامل با آن‌ها با استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در سالهاي آتی - معصومه شاهسواري:
و در پایان خانم معصومه شاهسواري در مقاله خود نتایج و نظرات بازدید و حضور دانش آموزان در نمایشگاه هفته ترویج علم در سال‌های گذشته را بررسی نمودند و بر اهمیت تداوم تعامل با دانش آموزان مورد نظرتاکید کردند. ایشان همچنین با توجه به دسترسی آسان، جذابیت و اثر بخشی فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات ظرفیتهای موجود برای حضور دانش آموزان را تحلیل کردند.
نظر شما