نشست تخصصی آموزشی آیین آواز عصر سه شنبه در حالی پنجمین برنامه خود را در فرهنگسرای ارسباران پشت سر گذاشت که افراد زیادی در سالن به صورت ایستاده به تماشای بخش‌های مختلف آن مشغول بودند. ویژگی دیگر این نشست حضور هر پنج شاگرد مطرح و تأییدشده استاد محمدرضا شجریان در این شب بود. اتفاقی که کمتر پیش می‌آید اما در این نشست قاسم رفعتی، علی جهاندار، مظفر شفیعی و حمیدرضا نوربخش با احترام به دوست و همکلاس قدیمی‌شان(محسن کرامتی)گرد هم آمدند. ضمن اینکه نوربخش پیشاپیش دعوت کرامتی را برای حضور و مشارکت در بخش فنی و تئوریک این نشست اعلام کرده و این موضوع رسانه‌ای هم شده بود.
ابتدا علی شیرازی کارشناس مجری برنامه با ارائه توضیح مختصری درباره « کیفیت و نقش تنوع آوایی در رنگ آمیزی تحریر» از میهمان برنامه درخواست توضیحات بیشتری را کرد. نوربخش گفت: «خوشحالم در جلسه‌ای هستم که حول محور نام ارزشمند و بزرگی چون محسن کرامتی می‌چرخد. ضمن اینکه آقایان رفعتی، جهاندار و شفیعی هم امشب در اینجا حضور دارند. این چهار نفر به واقع چکیده و عصاره هنر آواز هستند و هر یک بیش از چهار دهه در این عرضه زحمت کشیده‌اند.»
وی سپس با ورود به مبحث اصلی افزود: «اصل و اساس در هنر موسیقی ملی ما جمله و ملودی و در مرحله بعدی همه ارزش موسیقایی کار یک هنرمند به جمله‌پردازی‌های اوست. در مرحله بعدی هم تزئینات و رنگ و لعاب‌هاست که به کمک موسیقیدان می‌آید و به کارش جلوه می‌بخشد. ابتدا باید یک اسکلت داشته باشیم تا اصل بنا شکل بگیرد و بعد از رخ نمودن بنا می‌توانیم راجع به تزئین و رنگ آمیزی صحبت کنیم. در واقع همه اهمیت یک هنرمند در موسیقی ملی ما به قدرت خلاقه او در ساختن جمله‌های موسیقایی است و به چنین کسی می‌توانیم لفظ استاد را اطلاق کنیم. یعنی کسی که قدرت بدهه پردازی و خلق در لحظه داشته باشد.»
شیرازی نیز با آوردن مثال‌ها و یادکرد از بزرگانی مثل ادیب خوانساری، تاج اصفهانی، بنان، اقبال آذر، طاهرزاده، قمر و اشاره به قطعه آواز مثنوی بیات ترک اثر مظفر شفیعی که از طریق بلندگوی سالن پخش شد برخی تفاوت‌ها و گونه‌گونی در تنوع آوایی و رنگ آمیزی تحریر را در کار بزرگان آواز مورد اشاره قرار داد. نوربخش گفت: «آواز شامل آوا و نوای انسانی است. وقتی از آواز صحبت می‌کنیم بالطبع پای بخش کلامی یا شعر هم به میان می‌آید. در واقع آواز که کلمات را آهنگین می‌کند شامل دو بخش را در بر می‌گیرد: یکی کلام و رنگ آمیزی کلام و دیگری جمله پردازی بدون کلام که بخش دوم به وسیله تحریر ارائه می‌شود. نتیجه می‌گیریم همه موجودیت آواز را جمله تشکیل می‌دهد و این جمله بندی‌ها یا شامل شعر و کلام است، یا شامل جمله‌های تحریری.»
حمیدرضا نوربخش که لابلای بحث‌ها ضمن آوردن برخی مثال‌های آوازی که با صدای خودش می‌خواند این تفاوت‌ها را بررسی کرد و افزود: «برای من هنوز وجود چیزی به اسم مکاتب آوازی جا نیفتاده است. چرا مثلاً می‌گوییم مکتب اصفهان یا تهران یا تبریز؟ به نظرم چه شیوه و چه مکتب به خود افراد ربط مستقیم دارد و چندان متأثر از جغرافیا نیست. باید بگوییم شیوه تاج، شیوه ادیب، شیوه سیدرحیم و نه چیزی دیگر. از طرفی هنرمندانی که طیف و شعاع گسترده‌تری را در بر می‌گیرند هم شایسته اطلاق عنوان مکتب هستند مثل شهنازی یا مکتب وزیری یا مکتب میرزا حسینقلی.»نوربخش حرف‌هایش را با اجرای آواز سه گاه و تقدیم آن به محسن کرامتی که زادروزش نزدیک بود به پایان برد.
محمود حشمت نخستین خواننده برنامه از میان شاگردان کرامتی، آوازش رادر مایه بیات ترک خواند و در ادامه ضمن ورود به کرد بیات (از گوشه‌های مشهوری که خودش پتانسیل اجرای یک آواز مفصل را هم دارد) دوباره به مایه اولیه برگشت. صدای جاندار حشمت را که قدری هم سرماخورده به نظر می‌رسید، یحیی علوی (سنتور) و یوحنا علوی (تمبک) همراهی کردند.
آواز داود پایروند خواننده بعدی را که در دستگاه چهارگاه خواند بابک موحدی با تار همراهی کرد. صدای پایروند هم جاندار، پرحجم و تا حدی روان نشان داد. شیرازی پس از اجرای این خواننده گفت اجرای دستگاه چهارگاه ویژگی‌هایی را می‌طلبد که یکی از آن‌ها داشتن صدای قوی است و آقای پایروند این ویژگی را دارد.
حجت صحرایی آوازش را به مرکب خوانی اختصاص داد. در این راه علی ابراهیمی نوازنده سنتور صدای صحرایی را رنگ و جلا بخشید. ابراهیمی از شاگردان پشنگ و اردوان کامکار است.
رامین شکوهیان دیگر خواننده برنامه نیز آوازش را در بیات ترک خواند و علی شیرازی به شوخی در زمان اعلام برنامه مربوط به این قسمت گفت: «امشب شب بیات ترک است». صدای شکوهیان را نی محسن ایروان‌فر که از افراد بااستعداد و آینده‌دار این ساز است زینت بخشید.
آخرین خواننده پنجمین نشست آیین آواز که بیشترین تشویق و اقبال را در میان حاضران برانگیخت مهدی اصغرپور بود. رامین خسروی (سه تار) و حامد محسن نژاد (نی) نوازندگان این بخش بودند. شیرازی پس از این اجرا توضیح داد که امروز کمتر پیش می‌آید که خوانندگان جوان، حین رفت و آمد از بم به اوج و بخش میانی صدا، رنگ آواز و صدای‌شان تغییر نکند اما دیدیم که آقای اصغرپور با حفظ وحدت تنالیته صدایش به خوبی از عهده این اجرا برآمد.
پنجمین نشست آیین آواز از نظر حضور و مشارکت اهالی موسیقی به نوعی رکورددار بود و فرهنگسرای ارسباران جمع زیادی از اینان را در برگرفته بود. محسن کرامتی، قاسم رفعتی، علی جهاندار، مظفر شفیعی، داود فیاضی، محمود مخدوم، امیر مداح، علیرضا حاجی طالب، وحید عسکریان، سبحان مهدی‌پور، علیرضا وکیلی‌منش، علی انصاری، عیسی فرزان راد، امیر متولی، محمدرضا جعفری، مصطفی خالقی، سیدحسن قاسمیان، اکبر فروزش، مسیح سام خانیان، مازیار عطاریان، سعید ناظمی و هوشنگ علی اکبری و علی عظیمی‌نژادان از جمله هنرمندان و اهل فرهنگ و قلم حاضر در این نشست بودند.
در پایان اعلام شد که نشست بعدی آیین آواز 5 بهمن با حضور محمود مخدوم و شاگردان برترش در فرهنگسرای ارسباران برگزار خواهد شد.
نظر شما