به گزارش همشهری‌آنلاین هفتمین و آخرین برنامه از سلسله نشست‌های آیین آواز در سال جاری دوشنبه نهم اسفند در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
در ابتدای این نشست علی شیرازی گرداننده و کارشناس مجری برنامه ضمن تبریک به مناسبت تقارن برگزاری این نشست با روز دریافت جایزه اسکار توسط فیلم فروشنده اصغر فرهادی، آرزو کرد که موسیقی و آواز ایرانی نیز همچون سینمای کشورمان به زودی موقعیتی خوب و شایسته در داخل و خارج از کشورمان پیدا کنند.
در بخش اجراهای خوانندگان نیز علیرضا فریدون‌پور شناخته شده‌ترین خواننده این نشست بود. او آوازش را در همراهی با تار علی رسولی و تمبک امیر خیری در مایه دشتی اجرا کرد. سپس تصنیف بی همزبان از ساخته‌های زنده‌یاد علی تجویدی را خواند که با تشویق حضار روبرو شد. در این نشست برگزارکنندگان کوشیده بودند تا در هماهنگی با موضوع برنامه تحت عنوان جلوه‌گری در آواز ایرانی خوانندگانی را برای اجرا برگزینند که چندان از این عنصر در صدا و آوازشان بی‌بهره نباشند. صدای فریدون‌پور نیز پس از حدود دو دهه تجربه در خوانندگی هم نیم‌نگاهی به کار خوانندگان برنامه رادیویی گل‌ها دارد (که تعدادی از آنان در طیف خوانندگان جلوه‌گر قرار می‌گرفتند) و هم به ذات دارای ویژگی‌ها و گرمایی از آن نوع است. پیشتر اعلام شده بود که قرار است مجتبی سالاری نسب با تار این خواننده را همراهی کند که به دلیل کسالتش رسولی جایگزین او شد.
وحید نورایی دیگر خواننده این نشست هم با آوازی که سخت تحت تأثیر ایرج خواجه امیری قرار دارد بر صحنه ارسباران ظاهر شد. او را علیرضا حاج علی شیر (سنتور)، خدیو رفعتی (تار)، محمدرضا قشمی (ویولن) و امیر دلبند (تمبک) این خواننده را در دستگاه سه‌گاه و تصنیفی که اجرا کرد همراهی کردند. داود ناصریان هم شاگرد برگزیده محمد منتشری (استاد میهمان این نشست از «آیین آواز») بود که یکی از تصنیف‌های استادش را بازخوانی کرد. البته اصل تصنیف شورآفرین (در دستگاه شور) ساخته زنده‌یاد اسماعیل مهرتاش است که منتشری پیشتر آن را خوانده بود.
در ادامه نوبت به حمیدرضا منفرد رسید که در خانواده‌ای آوازی پرورش یافته که با اجرایش در چهارگاه تشویق‌های ممتد حاضران در ارسباران را برانگیخت. کارشناس مجری برنامه ابتدا با یادکردی از زنده‌یاد رضا منفرد (از خوانندگان قدیمی رادیو؛ درگذشته در دهه 1370) از مسئولان سالن خواست تا آواز دشتی با صدای آن مرحوم را پخش کنند که چنین شد. خواننده‌ای با یک صدای خاطره انگیز و قدیمی که حمیدرضا منفرد فرزند او نیز برای چهره شدن در هنر آواز دارای ویژگی‌های منحصر به خود است و از آینده‌داران این رشته به شمار می‌آید.
در بخش مباحثه فنی و تئوریک این نشست از ابتدا قرار بود محمد منتشری، علیرضا پورامید و علی شیرازی حاضر شوند ولی در ادامه بحث، علی عظیمی‌نژادان کارشناس موسیقی نیز از میان حضار به این سه تن پیوست و سخنانی را در نقد حرف‌های اینان ایراد کرد.
پورامید ابتدا گفت: «منظور از پیش کشیدن مبحث «جلوه‌گری در آواز ایرانی» پرداختن به بخش جلوه‌گر و بهجت‌انگیز و به قول معروف «شنگول» آواز ماست که مغفول واقع شده و عملاً بازخورد طبیعی‌اش این است که مخاطب هم از محصولات جدید آوازی فرار می‌کند. خب، وقتی اثر هنری خشک و به دور از انعطاف باشد، یا مثلاً بهجت‌انگیز و فرح‌بخش نباشد، طبعاً هر اثری هنری متصف به آن لاجرم با عدم اقبال برخوردار می‌شود. به این دلیل فکر می‌کنم لازمه دگرگونی در آثار آوازی امروز، تفکر و نگرش جدیدی است.»
سپس شیرازی (خواننده و آوازپژوه) افزود: « بخش جلوه‌گری آواز ما که مؤلفه‌هایش شامل قدرت حنجره، زیبایی صدا و جلوه‌گری و جلوه‌نمایی در آواز است نادیده گرفته و به حاشیه رانده شود. اتفاقاً این‌ها مؤلفه‌هایی هم هست که در آوازهای بهترین خوانندگان این 107 - 108 سالی که از تاریخ ضبط موسیقی و آواز در کشورمان می‌گذرد وجود دارد. یعنی بهترین‌های آواز ما جلوه‌گری هم داشتند. نمادهای بارزش قمر، ظلی، اقبال و تاج اصفهانی هستند و ادیب خوانساری که دو دوره آوازی متفاوت دارد و به قدری دو دوره با هم متفاوت است که می‌شود این خواننده بزرگ را دو تا آدم فرض کرد - هر چند که وقتی به نوعی کمال رسید شیوه متأخرش را در پیش گرفت - و ادیب در دوره نخست آوازخوانی‌اش به شدت جلوه‌گر بود. اما چه چیزی باعث شد که این بخش گران‌سنگ در هنر آواز ما که مردم را جذب می‌کرد و چهره‌های مطرح و مشهورش بعدها آواز را به خانه‌های مردم آوردند نادیده انگاشته و به حاشیه رانده شود؟ یعنی در هر محله‌ای ایرج عزیز و گلپایگانی بزرگ توانستند آواز ما را به صورت پاپیولار انتشار دهند. دقت کنیم سال‌های سال اکبر گلپایگانی فقط با آواز و نه اجرای تصنیف و ترانه، ستاره بود.»
محمد منتشری نیز گفت: «امشب حرف از جلوه‌گری در آواز در میان است و به واقع اگر کسی بخواهد جلوه‌گری در آواز داشته باشد، از همان ابتدا که قدم در این وادی می‌گذارد باید یک حس و حال ذاتی در وجودش نهفته باشد که توسط خود شخص کشف می‌شود. به موازات هم آن حس و حال و شخصیت هنری که در وجود شخص هست به زیور تکنیک آراسته می‌شود. یعنی حس و حال به اضافه تکنیک وقتی مکمل همدیگر شوند از بطن این‌ها یک شخصیتی بروز می‌کند که مربوط می‌شود به خود آن شخص و یک شخصیت هنری به وجود می‌آید که شبیه هیچ‌کس نیست و نباید باشد. حالا در هر رشته هنری‌ای که می‌خواهد باشد: آواز، نوازندگی، نقاشی و خوشنویسی... هیچ فرقی نمی‌کند، باید شیوه و سبکی که در وجود شخص شکل گرفته مختص خودش باشد. اصولاً دنبال شخصیت هنری کسی دیگر رفتن هیچ جایگاهی ندارد. تقلید کسی را به جایی نمی‌رساند.»
وی افزود: «می‌بینیم آن‌هایی در عرصه هنر ماندگار شدند که صاحب سبک و مکتب بودند - حال در هر رشته هنری‌ای که می‌خواهد باشد - ولی متأسفانه در این چهار دهه‌ای که شاهدش بودیم به آن صورت، چه در خوانندگی و چه در نوازندگی، چهره تازه‌ای را با این خصوصیات ندیدیم. در آواز که در تخصصم است و عمرم را در این راه گذراندم، صداهای خوبی هست اما بیشتر دنباله‌روِ سبک و سیاقی هستند که مربوط به خودشان نیست و زود استعدادشان تمام می‌شود م. یعنی مثل یک جرقه می‌ماند به قول سعدی بزرگ: «گاه باشد که کودکی نادان/ به غلط بر هدف زند تیری» تمام می‌شود چندین سالی که در عرصه موسیقی بودیم چه بسیار افرادی آمدند و رفتند و نامی از آن‌ها باقی نمانده ولی هنوز ایرج بزرگوار، ایرج است و اکبر گلپایگانی «اکبر گلپایگانی»، شجریان شجریان است و بنان هم «بنان» یعنی با این‌که سال‌های سال از فوتش گذشته هنوز هم بنان است، قوامی و محمودی خوانساری هم همین طور.
قبل از انقلاب در رادیو پنج شش آوازه‌خوان صاحب سبک داشتیم که وقتی صدایی پخش می‌شد مثلاً می‌گفتیم اکبر گلپایگانی است یا محمود خوانساری و بنان است ولی الان همه شبیه هم می‌خوانند یا نوازنده‌ها شبیه هم می‌زنند. به حدی که نمی‌توانید تشخیص دهید که این خواننده کیست...»
رونمایی از کتاب مرز پرگهر نوشته هومن ظریف (روزنامه نگار هنری و مستندساز سینما) از دیگر برنامه‌های این نشست بود.
گفت وگو با هومن ظریف کارگردان فیلم مرز پرگهر
که با حضور هنرمندانی چون مظفر شفیعی، علی جهاندار، فاضل جمشیدی، به همراه داود فیاضی، محمدرضا نوابی، معصومی، وکیلیان، مهندس پروا (همگی از شاگردان استاد زنده‌یاد مهرتاش) در کنار امیر مداح، علیرضا حاجی طالب، سبحان مهدی‌پور، عیسی فرزان راد، غلامحسن فتحی، مجید پایدار، مهدی اصغرپور، عارف احسن، محمود حشمت، علی اکبر کهربایی، مسیح سام خانیان و محمدرضا ممتاز واحد برگزار شد.
بنا به گفته مجری برنامه، هشتمین نشست تخصصی آموزشی آیین آواز از ساعت 18 سه شنبه 29 فروردین برگزار خواهد شد.
نظر شما