روزي روزگاري مردم به فكر همسايه خود تا 10خانه آن طرف‌تر نيز بودند. همه براي هم بال و پرشان را باز كرده بودند و در نداري و ناتواني هواي هم را داشتند. مهرباني‌ها واقعي بود و خود را در قبال ديگر مردمان مسئول مي‌دانستند اما اين روزها انگار همه‌‌چيز مجازي شده حتي مهرباني‌هايمان. حالا در اين شرايط براي اينكه يكي يادمان بياورد كه در يك جامعه اسلامي وظيفه مردم مسلمان در برابر خواهر و برادر ديني فقير و نيازمند ديگرش چيست به سراغ حجت‌الاسلام روح‌الله خراساني كيا رفتيم تا به سؤالاتمان در اين رابطه پاسخ بدهد.
- شايد يكي از موضوعاتي كه اين روزها زياد درباره‌اش بحث مي‌شود كمك به نيازمندان است. ما به‌عنوان شهروند گاهي درباره اينكه به كسي كمك كنيم يا از نيازمندي چيزي بخريم زياد شك مي‌كنيم. آيا اين روش، روش درستي است؟
ببينيد! گاهي به واسطه خبرهايي كه از متكديان فريبكار يا كساني كه از احساسات مردم سوءاستفاده مي‌كنند به ما مي‌رسد شايد نخستين فكري كه به سراغمان مي‌آيد اين است كه آيا اينها واقعا نيازمندند يا فيلم بازي مي‌كنند؟ مي‌گوييم حتما اينها درآمد خوبي دارند كه سرماي شديد هوا را به جان خريده‌اند؟! و صدها گمان وظن، بي‌آنكه با خود بگوييم شايد واقعا مشكلي دارد و ناتوان است. براي همين است كه به مردمي كه اطرافمان هستند و سعي مي‌كنند نيازهاي خود را با فروش آدامس، جوراب و واكس زدن كفش ديگران تأمين كنند، توجهي نمي‌كنيم و همان كالا را ترجيح مي‌دهيم از فروشگاهي با كلاس، هرچند با قيمتي بالاتر تهيه كنيم. خب اگر از منظر ديني به اين موضوع نگاه كنيم آيات و احاديثي فراواني داريم كه گوياي اين مسئله است. براي نمونه خداوند متعال در آيه ۲۷۳ سوره بقره در رابطه با گره‌گشايي از كار مردم مي‌فرمايد: «(اين صدقات) براي آن (دسته از) نيازمنداني است كه در راه خدا فرومانده‌‌اند و نمي‌توانند(براي تأمين هزينه زندگي) در زمين سفر كنند. از شدت خويشتن‌داري، فرد بي‌‌اطلاع، آنان را توانگر مي‌‌پندارد. آنها را از سيمايشان مي‌‌شناسي. با اصرار، (چيزي) از مردم نمي‌‌خواهند. و هر مالي(به آنان) انفاق كنيد، قطعا خدا از آن آگاه است». در آيه 7سوره طلاق در اين رابطه آمده است: «بر توانگر است كه از دارايي خود هزينه كند و هر كه روزي او تنگ باشد بايد از آنچه خدا به او داده خرج كند خدا هيچ‌كس را جز [به قدر] آنچه به او داده است تكليف نمي‌كند. خدا به‌زودي پس از دشواري، آساني فراهم مي‌كند». اينها توصيه‌هايي است قطعي از طرف خداوند به ما كه دست هيچ نيازمندي را رد نكنيم.
- خب شايد گرفتاري‌هاي خود مردم يا مشكلات اقتصادي‌شان باعث مي‌شود كمي در كمك كردن به همنوع سختگيري كنند.
همه ما بايد به‌عنوان شهروند، قناعت را سرلوحه امور خود قرار دهيم چرا كه تنها از راه قناعت مي‌توانيم هم جوابگوي نيازهاي خود باشيم و هم دست نيازمندي را بگيريم. كمك به همنوع در فرهنگ عمومي جامعه تأثير مثبت دارد كه در اسلام هم به اين امر تأكيد شده است، حتي تأمين قوت و خوراك پرندگان و ديگر حيوانات كه توسط بعضي ازمردم در جاهايي ديده مي‌شود، بر احساس و نظر عابران تأثير مثبت مي‌گذارد كه به نوعي نشان از رافت و توجه مردم است، هرچند درحال حاضر برخي از مردم به قدري دچار حرص و طمع شده‌اند كه كمتر به فكر احسان و انفاق مي‌افتند، درحالي‌كه مردم بايد بدانند هر نيكي و احساني كه انجام مي‌دهند در نهايت خود آنها سود خواهند برد. از طرفي اگر همه جامعه وظيفه خود را در قبال پرداخت زكات و خمس انجام دهند بخشي از بار مشكلات جامعه به لحاظ مالي كاسته خواهد شد كه متأسفانه بسياري با بهانه‌هاي بني‌اسرائيلي از اين امر سرباز مي‌زنند و گمان مي‌كنند كمك به ديگران از اموالشان مي‌كاهد. درحالي‌كه هر هزينه كردي در راه خدا، بركت را در زندگي افزايش مي‌دهد و نه‌تنها در اين دنيا بلكه در آخرت نيز از ثواب آن بهره‌مند خواهند شد. حضرت امام كاظم(ع) مُهر قبول اعمال را برآوردن نيازهاي مردم در حد توان مي‌دانند و ما به‌عنوان يك شهروند بايد نه‌تنها به اين مسئله بلكه به تمام رنج‌ها و آلام مردماني كه نمي‌توانند چرخ زندگي‌شان را بچرخانند، بي‌تفاوت نباشيم.
- از چه راه‌هايي مي‌توان به افراد نيازمند كمك مؤثر انجام داد؟
راه‌هاي مختلفي براي شناسايي وكمك به افراد نيازمند وجود دارد مثلا مي‌توان در محله‌هاي پايين‌شهر مبلغي را به سوپرماركت‌ها يا قصابي‌ها پرداخت كرد تا قرض افرادي كه نسيه خريد كرده‌اند ادا شود يا مبلغي به مسجد محل يا كميته امداد و ساير نهادهاي معتبر براي كمك به افراد مستحق پرداخت شود. البته با اعتقاد به اينكه اين كمك‌ها رياكاري نيست و پاداشش نزد خداوند محفوظ خواهد ماند.ايتام بسياري هستند كه به كمك نيازمندند و مي‌توانيم با قبول هزينه زندگي اين ايتام از همين گورخوابي‌ها، اعتيادها و بزهكاري آنها و همچنين از نابودي آينده اين افراد كه در نهايت صدمات جبران‌ناپذيري را به كل جامعه وارد مي‌كند، جلوگيري كنيم. بسياري از افراد توانمند داراي بنگاه‌هاي اقتصادي در جامعه وجود دارند كه اگر هركدام از آنها تنها يك نفر از بي‌بضاعت‌ها را در مجموعه خود به‌كار گيرد عامل مهمي در جلوگيري از گسترش فقر در جامعه خواهد بود.بي شك بسياري از اين انسان‌ها بي‌آزار هستند و در دام اعتياد نيز نيفتاده‌اند و بي‌هيچ اعتراضي، فقط محتاج كمك هستند، ما به‌عنوان شهروند مي‌توانيم با فراهم كردن يك دوش آب گرم حمام، اعطا لباسي نو و معرفي به مراجع ذي‌ربط كمك شاياني در ادامه حيات سالم آنها بكنيم.
- وجود گداهاي ميليونر مردم را از كمك به افراد نيازمندان دلسرد كرده؛ چه بايد كرد؟
امام صادق(ع) مي‌فرمايند:«اگر سائلي از شما كمك خواست به اندازه‌اي به او كمك كنيد و دست خالي‌اش را رد نكنيد». با توجه به فضاي جامعه ما بهتر است مردم آگاهانه عمل كنند، اگر فرد نيازمند معتاد است به اندازه خيلي كم و ترجيحا به‌صورت غيرمالي كمكش كنند و در هرحال دست او را خالي نگذارند، اگر افراد فريبكار ميزان كمك را ببينند ديگر تشويق و ترغيب به تكدي‌گري نخواهند شد اما توهين به گداها از طرفي و بي‌توجهي به حس دلسوزيي كه درون انسان به‌وجود مي‌آيد از طرف ديگر، نادرست است ضمن آنكه افراد نيازمند و معتقد نيز حيا و آبرو مانع ابراز نيازشان خواهد بود و مردم نيز بايد گروه دوم را بيشتر مورد حمايت خود قرار دهند.
- و آيا حيات سالم جامعه نيز مي‌تواند از اين راه تأمين شود؟
استحكام و پايداري جامعه سالم با كاهش دغدغه‌هاي كهنه نيازمندان ميسر مي‌شود. اين موقعيت در جامعه ما به لحاظ باورها، اعتقاد به وعده‌هاي الهي و همچنين فرهنگ مردمداري و بخشندگي همواره نقطه عطف دو دوست جدا نشدني يعني ايمان و عمل است. كافي است مردم بيشتر به مباحث ديني توجه كنند كه البته در اين ميان نقش من روحاني بسيار با اهميت است. بايد مردم را توجيه كنيم، با برخي مسائل ديني آشتي دهيم، اعتماد آنها را بالاببريم و انگيزه‌هايشان را براي كمك و مشاركت در ساختن آينده جامعه افزايش دهيم.
- در اين بين براي مسئولان و ارگان‌هاي دولتي چه نقشي را متصور هستيد؟
مسئولان امر اگر رنج مردم اذيتشان كند، بايد اندكي از قيل و قال دعواهاي سياسي كم كنند و به مردم نيز گوشه چشمي داشته باشند؛به مردمي كه نجيب و صبور هستند و هميشه وفادار نظام و آرمان‌هاي والايش هستند و دل در گرو اين آب و خاك دارند. بايد خود را از آنها بدانند، شرايطشان را بررسي كنند و تنها سقف سطح معيشتي را ملاك قرار ندهند و كف سطح معيشتي مردم را نيز لمس كنند، از اين طريق شايد بهتر بتوانند گرهي از مشكلات آنها باز كنند. راه‌هاي زيادي هست كه مسئولان مي‌توانند از آن به نفع مردم و براي فقرزدايي و كارآفريني بهره بگيرند. پرداخت تسهيلات به بنگاه‌هاي زودبازده اقتصادي را منوط به‌كارگيري چند نفر كاربلد بيكار كنند.البته ناگفته نماند برخي از مردم ما متأسفانه به‌دليل افتادن در دام اعتياد، شغل خود را از دست داده‌اند و از خانه و خانواده طرد شده‌اند، علاقه و گرايش آنها به مواد‌مخدر موجب شده تا از رفتن به گرمخانه‌ها و كمپ‌هاي ترك اعتياد خودداري كنند و به‌دليل سردي هوا به قبرستان پناه ببرند. به جاي اينكه پول‌شان را صرف غذا يا محل زندگي مناسب كنند، روزي چند مرتبه مواد‌مخدر تهيه و مصرف مي‌كنند؛ موادي كه چندان هم ارزان نيست؛ همه قضيه اين است؛ يك معضل فرهنگي و اجتماعي. هيچ انسان داراي وجداني هم از ديدن اين ماجرا خوشحال نمي‌شود.
نظر شما