اوپک با وجود همه تصورات از توان کافی برای تاثیر بر بازار برخوردار نیست. این سازمان با این وجود تلاش می کند تا با به‌کارگیری همه توان خود نیاز بازار نفت را با تامین منافع کشورها عضو تامین کند.
در این جهت اخیرا اجلاس مشترک اوپک و شرکت‌های نفتی چین برگزار شد و در آینده ای نزدیک اجلاس سران این سازمان در ریاض برگزار می شود.
برای آگاهی از حاصل نشست برگزار شده و اجلاس سران این سازمان با جواد یارجانی رئیس امور اوپک و روابط با مجامع انرژی و نماینده ملی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان گفت‌وگو کرده‌ایم.
وی تجربه سالهای طولانی حضور در مجامع و همایش‌هایی را که در مورد نفت و انرژی بحث و گفت‌وگو شده است دارد.
- نشست دوره ای اوپک با چین که چندی پیش برگزار شد و شما نیز به عنوان نماینده ایران در آن شرکت داشتید با چه هدفی برگزار می شود؟
اجلاس نمایندگان اوپک و چین برای دومین بار برگزار شد. در این جلسه‌ها طرفین به دلیل نیازی که دارند باهم در مورد بازار نفت تبادل نظر می کنند. در جلسه دوم نیز که با حضور دبیرکل اوپک برگزار شد، طرفین در مورد شرایط بازار و آینده عرضه و تقاضا بحث کردند.
استقبال اوپک از این نشست به دلیل اهمیت نقش چین در بازار انرژی است. این کشور با توجه به رشد اقتصادی بالایی که در سالهای اخیر تجربه کرده است به دومین مصرف کننده نفت در جهان پس از آمریکا تبدیل شده است.
حتی پیش‌بینی می شود که این نقش بیشتر‌هم بشود و چین در مصرف انرژی و نفت آمریکا را پشت سر بگذارد. میزان مصرف نفت در سالهای اخیر به‌طور متوسط به بیش از 84 میلیون بشکه رسیده است. در این مورد چین نقش مهمی داشته است.
مصرف چین در سالهای اخیر 7 برابر شده است. در واقع این اجلاس برای این است که اوپک با این کشور تعامل بهتری داشته باشد تا با آشنایی در مورد برنامه‌های چین برای تولید نفت برنامه‌ریزی کنند و این کشور نیز با آشنایی با برنامه های اوپک و کشورهای عضو این سازمان برنامه‌های اقتصادی خود را پیش ببرد.
- آیا در مورد جزئیات برنامه‌های این کشور و نگرانی های آنان نیز بحث و گفت‌وگو شد؟
بله در مورد برنامه های این کشور به‌صورت کلی بحث‌هایی شد. برای مثال در چین هنوز ذغال سنگ منبع اصلی تامین انرژی است و با توجه به اینکه این سوخت آلودگی زیادی ایجاد می کند دولت چین برنامه وسیعی را برای جایگزینی دیگر منابع انرژی مثل نفت و گاز با ذغال سنگ دارد.
همین برنامه که در دستور کار این کشور قرار دارد در برنامه‌های اوپک برای آینده بسیار مهم است. چگونگی اجرای این برنامه و میزانی که هر‌سال دیگر انواع انرژی جایگزین ذغال سنگ می شود برای اوپک بسیار مهم است و نحوه اجرای این برنامه به‌شدت در تقاضای آینده نفت در جهان موثر است.
در این جلسه اوپک مواضع خود را توضیح داد و تاکید کرد که در افزایش قیمت‌ها نقشی ندارد و از نوسان دائم قیمت‌ها سودی نمی‌برد. چین نیز بادقت این مسئله را دنبال می کند. آمار رسمی چین نشان می‌دهد که رشد واردات نفت چین بر اساس آمار رسمی در ماه سپتامبر نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.
رشد واردات نفت چین حدود 1.5 درصد نسبت به سال قبل بوده که به 3.32 میلیون بشکه در روز رسیده است. در حال حاضر 3 کشور عضو اوپک شامل عربستان، آنگولا و ایران بزرگ‌ترین تامین کنندگان نفت این کشور هستند و حفظ این موقعیت برای کشورهای عضو اوپک از اهمیت بالایی برخوردار است.
- آیا در مورد تحولات بازار نفت و تاثیر آن بر اقتصاد این کشور به‌صورت دقیق و ریز نیز بحث شد و جزئیات تاثیر قیمت های بالای نفت در اقتصاد این کشور تشریح شد؟
در مورد این تاثیر به‌صورت دقیق و جزئی بحث نشد و توضیح و آماری ارائه نشد ولی براین نکته تاکید کردند که اگر روند افزایش قیمت نفت تداوم یابد بر تقاضای این کشور تاثیر می گذارد و رشد اقتصادی در این کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
نکته دیگری که مطرح شد و باید مورد توجه قرار گیرد مسئله در دسترس بودن آمارهای دقیق است. آمارهایی که از سوی چین منتشر می شود مهم است.
فقدان آمارهای دقیق و به‌موقع در بازار بسیار اهمیت دارد. در سالهای اخیر نبود توازن در بازار مشاهده می‌شود که عمده آن مربوط به کشوهای نوظهور در بازار نفت بود که چین از جمله آنها بود. در این کشورها به‌طور معمول آمارهای دقیق و به روز وجود ندارد.
اعضای اوپک در این جلسه بر ضرورت دسترسی به آمارهای به‌موقع تاکید کرد. کشورهای عضو اوپک علاقه‌مند هستند که از آینده تقاضا مطلع باشند تا با توجه به این امر برای تولید نفت سرمایه‌گذاری و ظرفیت ایجاد کنند.
- اجلاس های مشابه دیگری نیز بین اوپک و دیگر مصرف کنندگان نفت برگزار می شود.آنها نیز اهداف مشابهی دارند؟
بله جلسه‌های مشابهی برگزار می‌شود که مهم‌ترین آنها جلسه ای است که اوپک با کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارد. این نشست با روسیه نیز برگزار می شود ولی جلسه با روسیه منظم برگزار نمی‌شود. جلسه دیگری که به‌طور منظم برگزار می شود جلسه اوپک با سازمان بین‌المللی انرژی است.
با وجود اینکه این سازمان در جهت تامین منافع کشورهای مصرف کننده عمده حرکت می کند ولی اوپک جلسه‌های مشترک و منظمی با این سازمان دارد. علاوه براین جلسه‌ها کشورهای تولید کننده غیر عضو اوپک نیز در جلسه های رسمی اوپک به عنوان ناظر شرکت می‌کنند و به این ترتیب تلاش می‌کنند تعامل خوبی با اوپک داشته باشند. در واقع این جلسه‌ها منافع 2 طرف را در پی دارد.
- در سالهای اخیر شاهدیم که برخی کشورها به اوپک بازگشته و خواهان عضویت در این سازمان شده‌اند. دلیل این مسئله را چه می‌دانید؟
حضور کشورها در اوپک با توجه به منافع ملی آنان صورت می گیرد. هیچ اجباری برای عضویت و یا عضویت نداشتن در اوپک وجود ندارد. در یک دوره‌ای کشورهای گابن و اکوادور با توجه به اینکه تولید نفت کمی داشتند و توان تولید کافی نداشته‌اند و تصور می‌شد که تاثیری در روند تصمیم گیری این سازمان ندارند از اوپک خارج شدند.
این شرایط امروز تغییر کرده و برای مثال از سال 2007 کشور آنگولا با سرعت به یک کشور صادر کننده نفت تبدیل شده است. گفته می شود این کشور به‌زودی تولید 2 میلیون بشکه ای را خواهد داشت.
این کشور با توجه به اینکه مصرف داخلی اندکی دارد می تواند در بازار نقش خوبی داشته باشد و به همین دلیل تصمیم گرفت که به عضویت اوپک در آید تا از این طریق منافع خود‌را تامین کند.
این کشور و دیگر کشوها مثل گابن و اکوادور منافع خود‌را در این دیدند که از تجربیات 47 ساله این سازمان استفاده کنند.
اکوادور با توجه به تغییراتی که در دولت این کشور رخ داده علاقه‌مند شده است که به اوپک بپیوندد. به این ترتیب، با پیوستن این کشورها، اعضای اوپک به 13 عضو می رسد.
- اجلاس سران اوپک در پیش است و با توجه به تحولات قیمت نفت در بازار، همه چشم‌ها به‌سوی این سازمان و اجلاسی است که با شرکت سران کشورهای تولید کننده نفت در عربستان برگزار می‌شود در این اجلاس، آیا آن‌گونه که انتظار می رود تصمیم های مهم و حیاتی گرفته می شود؟
از سال 1960- زمان تشکیل اوپک- تا کنون یک بار در 1975 نخستین اجلاس سران اوپک برگزار شد. این اجلاس در اوج قدرت و توان اوپک در شهر الجزیره برگزارشد. اجلاس دوم که قرار بود در سال 1980 در عراق برگزار شود به دلیل حمله صدام به ایران به تعویق افتاد.
این دوره یعنی دهه 80 تا 90، دوره اوج مشکلات اوپک بود. در این شرایط، با روی‌کار آمدن دولت جدید در ونزوئلا در سال 2000 هوگوچاوز رئیس جمهوری این کشور ابراز علاقه کرد تا اجلاس سران در این کشور برگزار شود و به این ترتیب دومین اجلاس اوپک در ونزوئلا برگزار شد.
در این اجلاس سران اوپک تصمیم گرفتند که اجلاس سران هر 5 سال یک بار برگزار شود. با این تصمیم، قرار بود اجلاس سال 2005 در عربستان برگزار شود ولی با درخواست لیبی به تعویق افتاد و قرار است در امسال و اواخر آبان امسال در ریاض برگزار شود.
اجلاس سران اوپک به‌طور معمول به مسائل جزیی بازار نفت از جمله قیمت نمی پردازد و بیشتر مسائل کلان از سوی سران کشورهای عضو بررسی می‌شود و مورد توجه قرار می گیرد.
نگاهی به اساس نامه اوپک و بیانیه های قبلی نشست، نشان می دهد که راهبردهایی بلند مدت مورد توجه و بررسی اجلاس سران اوپک است. از جمله مسائل جدیدی مثل محیط زیست و توسعه پایدار در این اجلاس مورد برسی قرار می‌گیرد.
مسئله دیگر حضور وزرای اقتصاد در این اجلاس است، با توجه به اینکه در اجلاس اول در الجزایر تصمیم گرفته شد تا صندوق اوپک برای کمک به کشورهای فقیر تشکیل شود این بخش با نام صندوق کمک اوپک زیر نظر وزرای اقتصاد کشورهای اوپک قرار دارد.
به همین دلیل، در اجلاس سران پیش از اجلاس رسمی، وزرای نفت و وزرای اقتصاد گردهم می‌آیند و در مورد برنامه‌هایی که دارند بحث می‌کنند و در مورد بیانیه پایانی این اجلاس که به تایید سران خواهد رسید بحث و گفت‌وگو خواهند کرد.
- به نظر شما در این اجلاس در مورد افزایش تولید و تلاش برای کاهش قیمت‌ها بحث نخواهد شد؟
مسئله اصلی این است که اوپک در روزهای اخیر تولید خود را 500 هزار بشکه افزایش داده است.
اینکه پس از این افزایش بلافاصله اوپک تولید خود را باردیگر افزایش دهد بعید است. البته وزرای نفت قبل از اجلاس سه جانبه وزرای نفت، خارجه و اقتصاد کشورهای عضو در یک سمپوزیوم شرکت می کنند و ممکن است در مورد بازار بحثی شود ولی هیچ وقت در اجلاس سران در مورد تغییر تولید تصمیم گیری نشده است.
اگر چنین نظری از سوی اوپک تایید شود فرصت کافی وجود دارد. بعد از اجلاس سران قرار است اجلاس فوق‌العاده اوپک در امارات برپا شود. این اجلاس فرصت مناسبی است که سازمان کشورهای اوپک در مورد بازار و تولید نفت تصمیم گیری کنند.
در این زمان تولید 500 هزار بشکه ای اوپک در بازار آثار خود را نشان داده است و برای بررسی تاثیر آن و تصمیم گیری در مورد اینکه چه واکنشی لازم است به تحولات بازار نشان داده شود وجود دارد. البته اوپک نقش موثری در بازار ندارد.
علاوه براین، قیمت‌هایی که امروز به عنوان قیمت‌های بی سابقه مطرح می شود با محاسبه تاثیر تورم و کاهش ارزش دلار هنوز از قیمت های واقعی فاصله دارد.
قیمت های امروز افزایش یافته و به بیش از 90 دلار برای هر بشکه رسیده است ولی اگر تنها نرخ تورم را محاسبه کنیم قیمت‌ها به میزانی که تصور‌می شود رشد نکرده است.
در بررسی که از سوی اوپک در سال 86 منتشر شده است در سال80 قیمت اسمی نفت به 30 دلار رسیده بود ولی این میزان با محاسبه تورم در واقع 18 دلار بوده است.
علاوه براین، قیمت‌های سال 2006 نیز که به60دلار رسیده بود به‌طور عملی معادل 13.5 دلار بوده است. بنابراین، تحول قیمت‌ها در واقع آن‌گونه که تصور می‌شود نیست و رشد قیمت‌ها حتی معادل تورم نبوده است.
