تحلیل عبدالباری عطوان: چرا ترکیه از مواضع ضد ایرانی در کمتر از یک هفته عقب نشست؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، «عبدالباری عطوان» نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در تحلیلی در روزنامه فرامنطقه‌ای رأی الیوم نوشت: از جمله معدود سیاستمداران و نویسندگانی بودیم که اظهارات هجومی رجب طیب اردوغان  رئیس جمهور ترکیه و «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه‌اش که ایران را متهم به تلاش برای تجزیه سوریه و عراق و گسترش تشیع در این دو کشور و رفتار با توجه به خاستگاه قومیت فارسی و در پیش گرفتن سیاست‌های منجر به بی‌ثبات کردن منطقه، متهم کردند را تقبیح کرده و از آنها انتقاد کردیم نه به دلیل اینکه ایران را دوست داریم بلکه بیشتر برای جایگاه ترکیه و منافعش دل می‌سوزانیم و توقع داشتیم که این دو از اظهارات و سخنان شان عقب نشینی کنند به ویژه پس از هشدار شدید‌اللحن ایران که بر زبان آقای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران جاری شد و نیز با توجه به تجربه‌های گذشته و خوانش عمیق از موضع رسمی ترکیه طی شش سال گذشته.

توقع ما به جا بود و انتظار ما به درازا نکشید زیرا دو مرد از سخنان ضد ایرانی خود عقب نشستند. آقای چاووش اوغلو در گفت‌و‌گو با خبرگزاری رسمی ایران(ایرنا)، گفت که «ما حمایت ایران و ایستادنش در کنار دولت و ملت ترکیه طی کودتای نافرجامی که روز 15 جولای گذشته رخ داد را فراموش نمی‌کنیم» و اضافه کرد که «وجوه مشترک زیادی میان ایران و ترکیه وجود دارد و همکاری حاکم میان ملت‌های ایرات و ترکیه در پیشرفت روابط برادرانه نقش بازی کرده است.» وی سخنانش را این گونه به پایان برد که « کشورها برای تعمیق روابط و جلوگیری از هر گونه سوء تفاهمی نیاز به رایزنی و گفت‌و‌گوی بیشتر دارند.»و این چه بسا معنایش این است که خودش یعنی آقای اوغلو یا رئیس اش یعنی اردوغان به زودی به تهران سفر می‌کنند.

این نخستین بار نیست که شاهد عقب نشینی مسئولان ترکیه می شویم، کتاب بزرگی وجود دارد که این عقب‌نشینی و مشابه‌های آن را مستند می‌کند که از عذرخواهی از روسیه و بازگرداندن روابط استراتژیک با دولت اشغالگر اسرائیل و ساقط کردن همه شروط مربوط به لغو محاصره نوار غزه آغاز می‌شود به چشمک زدن کنونی به ایران و روابط برادارانه با این کشور منتهی می‌شود.

آقای محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در واکنش به اردوغان و اوغلو همتایش بسیار تند و سریع بود زمانی که گفت:«ترکیه همسایه‌ای کم حافظه و قدرناشناس است، آنها جمهوری اسلامی ایران را متهم به فرقه‌گرایی می‌کنند اما به یاد نمی‌آورند ما برای حکومت آن‌ها - که حتی شیعه نیستند - شب کودتا تا صبح نخوابیدیم.»

آری حافظه دولت ترکیه ضعیف است و این کشور قدرناشناس است و به همین دلیل اکنون به جای آن که با دوستان احاطه شود به مانند ده سال پیش، با دشمنان احاطه شده است. ترکیه نقش اصلی را در شعله ور کردن جنگ‌های طایفه‌ای و بی‌ثبات کردن بیشتر همسایگانش به ویژه سوریه بازی کرد و همچنان بخشی از اراضی‌اش را به بهانه ایجاد منطقه امن در اشغال خود دارد.

اگر دولت ترکیه مجبور می‌شود که از ولادیمیر پوتین به زبان روسی عذرخواهی کند تا از شرش اجتناب کند و تحریم‌های اقتصادی که پوتین علیه ترکیه اعمال کرد را لغو کند پس چرا هواپیمای روسی را به بهانه نقض حریم هوایی منطقه‌ای اش فقط برای چند ثانیه سرنگون می‌کند و اگر از سخنان تحریک آمیز ضد ایران عقب نشینی می‌کند برای چه در اصل این گونه سخنان را به زبان می‌آورد؟

این سخنان و اظهارنظرهای «آشفته» و عقب نشینی‌های سریع از آنها اعتماد به موضع گیری‌های ترکیه را متزلزل کرد و جایگاه و مصداقیت‌اش را به شدت کاهش داد و بر جایگاه منطقه‌ای و بین المللی‌اش بازتاب منفی گذاشت و این وضع برای همه کسانی که شیفه تجربه حکومت دموکراتیک‌اش شدند که بر میانگین رشد و توسعه بالای بی‌سابقه پایه‌ریزی شده، دردناک است.

ثبات ترکیه در معرض تهدید است آن هم به دلیل سیاست‌هایی که دولتش دنبال می‌کند و دشمنان را علیه خود بیشتر می‌کند و مهمات لازم برای تروریسم و جدایی طلبان داخل مرزهایش مهیا می‌کند، اقتصاد ترکیه که در شکوفایی‌اش در منطقه و جهان «افتخار» بود اکنون در حال افول است و در لبه پرتگاه قرار گرفته است. هتل‌های استانبول همانطور که یک دوست که هفته پیش به این شهر سفر کرد به من گفت تقریبا از گردشگر خالی شده است و لیر ترکیه در سقوط و صعود زیرا سقف هر چهار لیر معادل یک دلار فقط، در نوسان است، با وجود این مسئولان ترک در ایجاد دشمنان و از دست دادن دوستان یکی پشت سر دیگری و با سرعت سرسام آوری تخصص پیدا کرده‌اند.

تکیه به دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا که با اسلام و مسلمانان دشمن است، چیزی به جز خسران و زیان به بار نمی‌آورد و ایستادن در اردوگاه ضد ایران یا ضد روسیه یا چین بازی پر خطری است. قدرت ترکیه در روابط خوبش با همسایگانش، گشودن کانال گفت‌و‌گو برای حل بحران‌های معلق و حفظ میراث تمدنی در همزیستی میان همه طوایف و نژادها و تقویت وحدت دیموگرافی و جغرافیایی و انتشار این میراث در همه منطقه نهفته است لیکن غیر از این یعنی تجزیه و جنگ‌های داخلی و فروپاشی اقتصادی و این چیزی است که ما برای ترکیه یا هیچ کدام از کشورهای منطقه نمی‌خواهیم زیرا خودش بزرگترین قربانی خواهد بود.