زمین در آستانه‌ی انقراض بزرگ

کره‌ی زمین در طول زندگی چند میلیارد ساله‌ی خود چندین انقراض بزرگ را پشت‌ سر گذاشته است.

انقراض بیش از 90درصد موجودات کره‌ی زمین در 252میلیون سال پیش و انقراض بزرگ دایناسورها در ۶۶میلیون سال پیش، نمونه‌ای از این انقراض‌ها هستند.

دلایل متفاوتی برای این انقراض‌ها مطرح شده است.

در خصوص انقراض اول که بین دوره‌های زمین‌شناسی «پرمین» و «تریاس» رخ داده است، دلایلی مانند گرم‌شدن کره‌ی زمین، بی‌اکسیژنی آب اقیانوس، فوران‌های آتش‌فشانی، اسیدی شدن اقیانوس‌ها و برخورد شهاب‌سنگ به زمین مطرح شده است.

هر چند دانشمندان در خصوص دلیل اصلی این انقراض هنوز به نتیجه‌ی قطعی نرسیده‌اند، همه‌ی آنان بر این عقیده هستند که کره‌ی زمین در 252میلیون سال پیش، گرم‌ترین روزهای تاریخ را پس از پیدایش حیات روی خود تجربه کرده است.

متوسط دمای آب‌ها در کره‌ی زمین به حدود 25 درجه‌ی سانتی‌گراد و در مناطق گرم به 35 درجه‌ی سانتی‌گراد رسید و آب‌های گرم، محیط بسیار نامناسبی را برای حیات در دریاها و اقیانوس‌ها ایجاد كردند.

• انقراض چگونه رخ داد؟

افزایش دما سبب شد تا اکسیژن موجود در آب‌ها به‌سرعت خارج شود و موجودات نتوانند به حیات خود ادامه دهند. در چنین شرایطی، باکتری‌های احیاکننده‌ی سولفات در آب دریاها به‌شدت گسترش پیدا كردند.

این باکتری‌ها اکسیژن موجود در لاشه‌ی موجودات زنده را با احیای بنیان سولفات آزاد می‌كنند و به‌این‌ترتیب، به حیات خود ادامه می‌دهند.

گوگرد باقیمانده با هیدروژن موجود ترکیب می‌شود و گاز هیدروژن‌سولفید (H2S) را تشکیل می‌دهد. این گاز كه یکی از کشنده‌ترین گازهای شناخته‌شده است که حتی تنفس مقادیر بسیار اندک آن سبب مرگ می‌شود، از آب دریاها خارج شد و جو زمین را برای موجودات، سمی کرد.

ورود این گاز به اتمسفر کره‌ی زمین، همچنین سبب تخریب شدید لایه‌ی ازن شد و در نتیجه موجودات به‌شدت تحت تأثیر پرتوهای فرابنفش خورشید قرار گرفتند.

عقیده بر این است که در این زمان فوران‌های عظیم آتش‌فشانی، مقدار زیادی گازهای گلخانه‌ای شامل کربن‌دی‌اکسید و متان را در جو تزریق کرد.

افزایش کربن‌دی‌اکسید در جو سبب شد تا مقدار زیادی از این گاز هم به اقیانوس‌ها وارد شود و آب اقیانوس‌ها را اسیدی كند. در این شرایط، موجودات دریایی که بیشتر پوسته‌ی آهکی داشتند، نتوانستند به حیات خود ادامه دهند.

باران‌های اسیدی در مدت‌زمان کوتاهی، حیات روی خشکی‌ها را هم تحت تأثیر قرار داد و سبب فرسایش شدید خاک‌ها در مناطق خشکی شد.

در اثر افزایش دما، آتش‌سوزی بیشتر بخش‌های جنگلی کره‌ی زمین را دربر گرفت و مقادیر زیادی از گیاهان خشکی در آتش سوختند.

خشکی‌ها بر اثر باران‌های اسیدی و گرمای هوا به بیابان تبدیل شدند. شدت انقراض به حدی زیاد بود که موجودات زنده تا مدت‌ها پس از انقراض بزرگ نتوانستند به شرایط قبلی زندگی خود بازگردند و در نتیجه، رسوباتی که در زمان پس‌ از انقراض نهشته شدند، بسیار شبیه به رسوبات پیش از ایجاد حیات روی کره‌ی زمین بودند.

تمامی این رخدادها تنها چند ده‌هزارسال به طول انجامید که در مقیاس زمین‌شناسی زمان بسیار کوتاهی است. انقراض، سراسر کره‌ی زمین را فرا گرفت و تأثیر آن در تمامی خشکی‌ها و دریاها دیده شد.

در کشورهای چین، ایران و ایتالیا بیش از کشورهای دیگر روی این موضوع مطالعه و پژوهش شده است.

این مطالعات نشان می‌دهد که در نتیجه‌ی این گرم ‌شدن، سطح آب دریاها در کره‌ی زمین صدها متر بالا آمد و بخش‌های زیادی از خشکی‌ها را آب فرا گرفت.

با توجه به این نکته که بسیاری از موجودات زنده در سواحل زندگی می‌کردند، بالا آمدن آب دریاها سبب شد تا این موجودات، محل زندگی خود را از دست بدهند و رفته‌رفته نابود شوند.

یخچال‌های دائمی قطبی شروع به ذوب شدن کردند و جریان‌های آب اقیانوسی که عامل تعادل آب‌های اقیانوس بود، مختل شدند.

منبع:همشهري دانستنيها