در اين ميان، گرچه طرح توزيع سبد كالا از همان ابتدا فقط شامل خانوارهاي تحت پوشش نهادهاي حمايتي اعم از كميته امداد و سازمان بهزيستي شد اما اكنون با تصويب‌نامه مورخ 22اسفند گذشته هيأت وزيران، استحقاق خانوارهاي مشمول طرح بسته حمايت غذايي نيز با استفاده از اطلاعات پايگاه‌هاي اطلاعاتي و آزمون وسع بررسي خواهد شد كه در نتيجه آن، چنانچه دلايلي مبني بر مستحق نبودن خانوار حاصل شود، خانوار مربوطه از پوشش طرح محروم مي‌شود.
جامعه هدف در طرح توزيع بسته حمايت غذايي شامل 9ميليون و 840هزار و 276نفر مددجوي سازمان‌هاي حمايتي و يك‌ميليون و 161هزار و 471نفر ساير مشمولان شناسايي شده توسط وزارت رفاه است كه اين وزارتخانه مجاز شده با استفاده از پايگاه‌هاي اطلاعاتي و انجام آزمون وسع، نسبت به بررسي استحقاق آنها اقدام كند.
- راستي‌آزمايي متقاضيان حمايت
آزمون وسع (Means test)، بررسي رسمي وضع مالي يك فرد براي تعيين نياز او به دريافت كمك‌هاي دولتي است كه پيشينه طولاني دارد و در ايران نيز به‌ويژه در بحث هدفمندي يارانه‌ها براي كل متقاضيان دريافت يارانه به شيوه خوداظهاري اجرا شده است. البته آزمون وسع قيد شده در تصويب‌نامه هيأت وزيران شامل‌حال كل متقاضيان نمي‌شود و فقط براي راستي‌آزمايي استحاق خانوارهايي كه تحت پوشش طرح حمايت غذايي هستند، اجرا خواهد شد.
محسن ايزدخواه، كارشناس حوزه رفاه و تأمين اجتماعي، با اشاره به اينكه در متن مصوبه هيأت وزيران، وزارت كار مجاز به انجام آزمون وسع شده است، مي‌گويد: براين اساس وزارت كار هيچ تكليفي براي اين كار ندارد بلكه اين امكان را پيدا كرده تا اگر شك و ترديدي در استحقاق خانوارهاي تحت پوشش ايجاد شد، توانمندي و وضعيت مالي خانوار و افراد مربوطه را از روش‌هاي مختلف مانند ارزيابي وضعيت درآمدي، مالكيت مسكن و خودرو و دسترسي به اطلاعات مالي افراد نزد صندوق‌هاي بازنشستگي، بانك‌ها، سازمان امور مالياتي و... بررسي و استحاق خانوار و فرد را تأييد يا رد كند.
ايزدخواه با اشاره به سابقه سوءاستفاده از خانوارهاي نيازمند در مواردي مانند واردات كالا و ثبت خودرو و ساختمان به نام آنها، ادامه مي‌دهد: در مواردي از اين دست، مانند واردات پورشه با كارت مرزنشيني يك پيرزن مرزنشين، ثبت سند ساختمان و خودرو به نام افراد فقير توسط افراد ممنوع‌المعامله يا افتتاح حساب‌هاي پرگردش بانكي به نام افراد براي فرار از پرداخت ماليات و پولشويي، اجراي آزمون وسع مي‌تواند استحقاق خانوارهاي تحت پوشش طرح‌هاي حمايتي را زير سؤال ببرد و به محروميت آنها از حمايت منجر شود. او تأكيد مي‌كند كه آزمون وسع، سنجشي براي ارزيابي ميزان توانمندي اقتصادي خانواده‌هاي متقاضي حمايت است كه توسط دستگاه مسئول انجام مي‌شود و برخلاف آنچه از نام آن برمي‌آيد، به‌معناي امتحان يا پرسش‌نامه نخواهد بود.
او ادامه مي‌دهد: پيش از اين نيز در بررسي‌هاي وزارت رفاه، خانوارهايي كه به واسطه مالكيت خودروهاي خارجي و ديگر دارايي‌ها مستحق حمايت شناخته نمي‌شدند از دريافت سبد كالا و بسته حمايت غذايي محروم شده‌‌اند اما با تصويب‌نامه اخير هيأت وزيران، احتمال مي‌رود بررسي استحقاق نيازمندان وارد فاز جديدي شود و دايره بررسي‌ها توسعه يابد.
- سابقه اجراي بي‌اعتبارترين آزمون وسع در ايران
معاون پيشين حقوقي و پارلماني سازمان تأمين اجتماعي با اشاره به تجربه انجام آزمون وسع در جريان بحث اجراي هدفمندي يارانه‌ها، مي‌گويد: در آن زمان مجريان طرح براي تأييد استحقاق افراد و خانوارهاي متقاضي دريافت يارانه، نيازمند دسترسي شفاف به اطلاعات مالي آنها بودند اما در آن زمان بنا به خلأ يكپارچه‌سازي اطلاعات و به واسطه مصلحت‌هايي كه در آن برهه مطرح بود، آزمون وسع را تحت عنوان خوداظهاري اجرا كردند كه اين شيوه در تمام دنيا به‌دليل رويكرد‌هاي پنهانكاري و منفعت‌طلبي افراد، بي‌اعتبارترين شاخص براي تعيين استحقاق است.
ايزدخواه مي‌گويد: البته آزمون وسع در بحث بسته حمايت غذايي، بسيار فراتر و كاراتر از خوداظهاري است و مانند اطلاعاتي كه براي حذف يارانه پردرآمدها مورد استفاده قرار مي‌گيرد، از اعتبار و اطمينان بالاتري برخودار است، در اين شرايط چنانچه استحاق افراد و خانوارهاي تحت‌پوشش طرح با اين شيوه رد شود، خانوار از دريافت حمايت محروم خواهد شد.
نظر شما